The Situations of Using Braille by Adult Individuals with Visual Impairments

Yıl 2022, Cilt: 20 Sayı: 2, 498 - 516, 31.08.2022

Cem Aslan , Mustafa Doğuş , Pınar Şafak

https://doi.org/10.37217/tebd.1065216

Öz

This study aimed to examine the situations of using braille by adult individuals with visual impairments. In the study, survey research design, one of the quantitative research methods, was used. The study group of the research consisted of 89 adult individuals with visual impairments. In the determination of the study group, easily accessible case sampling, one of the purposeful sampling methods, was preferred. The Braille Usage Situation Questionnaire was used to collect data in the study. The data collection process was carried out in the 2021-2022 academic year. The researchers collected the data of the study through an online questionnaire. They analyzed the data obtained from the study descriptively. They made frequency (f) and percentage (%) calculations in this context. The findings were presented and interpreted in tabular form. The researchers discussed the findings obtained as a result of the study under three categories: knowledge of braille, the use of braille, and difficulties in using braille. As a result, it is seen that adult individuals with visual impairments know braille, but their use of braille is limited, and their frequency of use is low. It can be said that there are restrictions on access to various braille resources in the formation of this situation.

Anahtar Kelimeler

Braille, Individuals with Visual Impairments, Braille Literacy, Special Education

Yetişkin Görme Engelli Bireylerin Braille Yazıyı Kullanma Durumları

Öz

Bu araştırmada, yetişkin görme engelli bireylerin braille yazıyı kullanma durumlarının incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada, nicel araştırma yöntemlerinden tarama araştırması deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 89 yetişkin görme engelli birey oluşturmuştur. Çalışma grubunun belirlenmesinde amaçlı örnekleme yöntemlerinden kolay ulaşılabilir durum örneklemesi tercih edilmiştir. Araştırmada, veri toplamak amacıyla Braille Yazı Kullanım Durumu Anketi kullanılmıştır. Anket, yetişkin görme engelli bireylerin braille yazıyı kullanma durumlarını belirleyebilmek amacıyla araştırmacılar tarafından geliştirilmiştir. Veri toplama süreci 2021-2022 eğitim-öğretim döneminde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın verileri online bir anket aracılığıyla toplanmıştır. Araştırmadan elde edilen veriler betimsel olarak analiz edilmiştir. Bu kapsamda, frekans (f) ve yüzde (%) hesaplamaları yapılmıştır. Ulaşılan bulgular tablolaştırılarak sunulmuş ve yorumlanmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular braille yazı bilgisi, braille yazının kullanımı ve braille yazının kullanımında zorluklar olmak üzere üç kategori altında ele alınmıştır. Sonuç olarak yetişkin görme engelli bireylerin braille yazıyı bildikleri, ancak braille yazıyı kullanım alanlarının sınırlı, kullanım sıklıklarının ise düşük olduğu görülmektedir. Bu durumun oluşmasında çeşitli braille kaynaklarına erişim sınırlılıkları olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Braille, Görme Engelli Birey, Braille Okuryazarlık, Özel Eğitim

Kaynakça

• Aktaş, F. N. & Argün, Z. (2020). Görme engelli bireylerin matematiksel iletişim süreçlerinde matematiksel dil kullanımlarının incelenmesi: Kabartma yazının rolü. Turkish Jorunal of Computer and Mathematics Education, 11(1), 128-156. http://dx.doi.org/10.16949/turkbilmat.602095
• Allman, C. B. (1998). Braille communication skills: What teachers teach and visually impaired adults use. Journal of Visual Impairment & Blindness, 92(5), 331-337. https://doi.org/10.1177/0145482X9809200511
• Amato, S. (2002). Standards and criteria for competence in braille literacy within teacher preparation programs. Journal of Visual Impairment & Blindness, 96(3), 143-153. https://doi.org/10.1177/0145482X0209600303
• Arter, C., Mason, H. L., McCall, S., McLinden, M. & Stone, J. (1999). Children with visual impairment in mainstream settings. London: David Fulton.
• Aslan, C. (2018). Görme engelliler için yardımcı teknolojiler. S. Çakmak (Ed.), Özel eğitimde yardımcı teknolojiler içinde (s. 56-92). Ankara: Vize.
• Aslan, C. (2020). Görme engelli, az gören ve gören öğrencilerin yazılı ifade becerilerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Aslan, C., Doğuş, M., Okyar, S. & Kan, A. (2019). Braille (kabartma) yazıya yönelik tutum ölçeği geliştirme çalışması. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(1), 271-295. https://doi.org/10.17152/gefad.429774
• Ay, S. (2009). Görme engelliler için yeni bir arayüz tasarım. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Başkurt, B. (2015). Görme engelli ilkokul öğrencileri için yeni ürün geliştirme sürecinde tasarım: Yenilenebilir braille ekranlı elektronik okuyucu örneği. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Bulut, H. F. (2006). Körler için insan makine arabirimi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Çakmak, S. Ç. (2005). Görme engelli öğrencilerin matematik işlemlerini yapmalarında küptaş kasa ve braille daktilonun kullanışlığının incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Çentik, G. (2009). Görme engellilere braille alfabesini öğretmek için bilgisayar destekli yeni bir eğitim setinin tasarımı ve uygulaması. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Çetinpolat, B. C. (2005). Kabartma yazı ile okuyan öğrencilerin metni önceden sessiz okuması ile arkadaşı okurken dinlemesinin okuma akıcılığına farklılaşan etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Dodd, B. & Conn, L. (2000). The effect of braille orthography on blind children’s phonological awareness. Journal of Research in Reading, 23(1), 1-11. https://doi.org/10.1111/1467-9817.00098
• Doğuş, M. & Aslan, C. (2019, Nisan). Özel eğitim bölümü öğrencilerinin braille yazıya yönelik tutumları. 28. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresi'nde sunulmuş bildiri (s. 71-81). Ankara: Ulusal Eğitim Dernekleri Platformu. D'Andrea, F. M. (2012). Preferences and practices among students who read braille and use assistive technology. Journal of Visual Impairment & Blindness, 106(10), 585-596. https://doi.org/10.1177/0145482X1210601003
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E. & Hyun, H. H. (2011). How to design and evaluate research in education. New-York: McGraw-Hill.
• Giotis, P. (2016). Teaching reading and writing in mother tongue for children with visual impairments. Journal of Mother Tongue Education, 4(1), 100-118. https://doi.org/10.16916/aded.67424
• Gür, R. (2019). Görme engelli öğrencilere Braille okuma ve not alma cihazını kullanma becerisinin kazandırılmasında eşzamanlı ipucu yöntemiyle yapılan öğretimin etkililiği. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Gürel-Selimoğlu, Ö. (2021). Bir harfli kısaltmalar, iki harfli kısaltmalar ve hece kısaltmaları. P. Şafak (Ed.), Görenler için braille (kabartma) yazı rehberi içinde (s. 60-103). Ankara: Pegem.
• Huebner, K. M. (1989). Daily uses of braille as told by four adult braille users. Journal of Visual Impairment & Blindness, 83(6), 308-309. https://doi.org/10.1177/0145482X8908300612
• Johnson, L. (1996). The braille literacy crisis for children. Journal of Visual Impairment & Blindness, 90(3), 276-278. https://doi.org/10.1177/0145482X9609000323
• Kamei-Hannan, C. & Ricci, L. A. (2015). Reading connections: Strategies for teaching students with visual impairments. New York: AFB.
• Kara, C. (2011). Gören, az gören ve görme engelli çocuklar için (bakılabilen ve dokunulabilen illüstrasyonlu) kitap önerisi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Kasapoğlu, S. (2014). Kabartma yazı ile okuyan görme engelli öğrencilerin kurgusal metinleri kısaltmalı ve kısaltmasız okuma hızlarının ve okuduklarını anlama düzeylerinin belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Koenig, A. J. & Holbrook, M. C. (2000). Literacy skills. A. J. Koenig & M. C. Holbrook (Ed.), Foundations of education. Vol. II. Instructional strategies for teaching children and youths with visual impairments içinde (s. 264-330). Sewickley, PA: AFB.
• Küçüközyiğit, M. S. & Çakmak, S. (2018, Nisan). 1. sınıfa devam eden görme engelli öğrencilerin braille ses tanıma ve yazma seviyeleri. X. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi'nde sunulmuş bildiri, Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir.
• Küçüközyiğit, M. S., Çakmak, S. & Aslan, C. (2018, Nisan). Görme engelli öğrencilerin braille kısaltmaları kullanma yetkinlikleri. X. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi'nde sunulmuş bildiri, Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir.
• Legge, G. E., Madison, C. M. & Mansfield, J. S. (1999). Measuring Braille reading speed with the MNREAD test. Visual Impairment Research, 1(3), 131-145. https://doi.org/10.1076/vimr.1.3.131.4438
• Martiniello, N., Barlow, M. & Wittich, W. (2021). Exploring correlates of braille reading performance in working-age and older adults with visual impairments. Scientific Studies of Reading, 1-20. https://doi.org/10.1080/10888438.2021.1969402
• MEB. (2013). Görme engellilere okuma yazma öğretim kılavuzu. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2014_09/10100531_grmeklavuzu.pdf sayfasından erişilmiştir.
• MEB. (2020). Görme yetersizliği olan öğrencilerin öğretmenlerine yönelik mesleki gelişim eğitimi: Eğitim kitabı. https://ogretmen.meb.gov.tr/kitap/gorme_yetesizligi_2etkinlik/index.html sayfasından erişilmiştir.
• MEB. (2021). Görme yetersizliği olan bireyler için destek eğitim programı. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_05/21130034_Gorme.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Özkan, E. & Akı, E. (2013). Görme engelli bireylerde aktivite katılımı, el fonksiyonu ve braille okuma hızını geliştirmeye yönelik çoklu duyu eğitiminin etkisinin incelenmesi. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 1(2), 132-133. https://dergipark.org.tr/en/pub/ered/issue/33210/369608 sayfasından erişilmiştir.
• Özsan, M. & Hasret, F. (2017). Görme engelli bireylerin günlük yaşamını kolaylaştırmak adına bir önerme: Braille alfabeli giysiler. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 5, 89-94. https://doi.org/10.21923/jesd.62716 Patton, M. Q. (2005). Qualitative research. New York: John Wiley & Sons.
• Rao, K. (2006). Usability and impact of braille and audio output technologies for students with visual impairments or blindness. (Master’s Thesis). https://www.proquest.com/openview/46c9fb5fec7354f4c3021da6b9f06681/1?pq-origsite=gschol ar&cbl=18750&diss=y sayfasından erişilmiştir.
• Rex, E. J., Koenig, A. J., Wormsley, D. P. & Baker, R. L. (1995). Foundations of braille literacy. New York: AFB.
• Schroeder, F. K. (1996). Perceptions of braille usage by legally blind adults. Journal of Visual Impairment & Blindness, 90(3), 210-218. https://doi.org/10.1177/0145482X9609000310
• Smith, G. & Balin, A. (1989). Perspectives on braille. Journal of Visual Impairment & Blindness, 83(6), 314-315. https://journals.sagepub.com/loi/jvba?expanded=1980%20-%201989 sayfasından erişilmiştir.
• Şafak, P. (2017). Braille yazı sistemi, tarihçesi ve dünyada braille. P. Şafak (Ed.), Görenler için braille (kabartma) yazı rehberi içinde (s. 2-23). Ankara: Pegem.
• Tuncer, T. (2005). Görme yetersizliği olan çocuklar. A. Ataman (Ed.), Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitime giriş içinde (s. 291-309). Ankara: Gündüz.
• Veispak, A., Boets, B. & Ghesquiere, P. (2012). Parallel versus sequential processing in print and braille reading. Research in Developmental Disabilities, 33(6), 2153-2163. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2012.06.012
• Wetzel, R. & Knowlton, M. (2000). A comparison of print and braille reading rates on three reading tasks. Journal of Visual Impairment & Blindness, 94(3), 146-154. https://doi.org/10.1177/0145482X0009400303
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.