Social Studies Teachers' Perceptions and Opinions on Scientific Value

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 2, 2157 - 2181, 31.08.2025

Oğuzhan Ergin Ayşe Seyhan

https://doi.org/10.37217/tebd.1528809

Öz

The aim of this study is to determine social studies teachers' perceptions of scientific value and their views on this value. The research was carried out using a qualitative approach, the case study method. The research study group consisted of 68 social studies teachers working in middle schools in Rize province and its districts during the 2019-2020 school academic year. The study research group was randomly selected. The data determined collection tools included a personal information form, a metaphor formation creation form, and a semi-structured interview form. The data were examined using descriptive analysis and content analysis methods. According to the research findings, social studies teachers' views on the value of scientific knowledge were divided into three main categories: "proven," "guiding," and "developing." The most emphasized expressions were "developing knowledge through experimentation and observation" and "using the scientific method in obtaining knowledge". In addition, teachers used various methods, techniques and activities while imparting the value of scientificity to students. However, they encounter some difficulties in the teaching process. As a result, more space can be given to the value of science in the social studies course curriculum and content. It is recommended that trainings be organized to develop teachers' scientific values and support them in teaching students the value of science.

Anahtar Kelimeler

Social studies , Value , Scientificity , Teacher , Metaphor

Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Bilimsellik Değerine İlişkin Algıları ve Görüşleri

Öz

Bu araştırmanın amacı, sosyal bilgiler öğretmenlerinin bilimsellik değeri algıları ile bu değere yönelik görüşlerini belirlemektir. Araştırma, nitel bir yaklaşım olan durum çalışması yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubunu 2019-2020 eğitim-öğretim döneminde Rize ili ve ilçelerindeki ortaokullarda görev yapan 68 sosyal bilgiler öğretmeni oluşturmuştur. Araştırma grubu seçkisiz örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Veri toplama aracı olarak kişisel bilgi formu, Metafor Oluşturma Formu ve yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Veriler betimsel analiz ve içerik analizi yöntemleri ile incelenmiştir. Araştırma bulgularına göre sosyal bilgiler öğretmenlerinin bilimsellik değerine yönelik görüşleri, "kanıtlanmış," "yol gösteren," ve "gelişme" olmak üzere üç ana kategoriye ayrılmaktadır. En çok vurgulanan ifadeler, "deney ve gözlemle bilgi geliştirilmesi" ve "bilgi elde etmede bilimsel yolun kullanılması" olmuştur. Ayrıca öğretmenler bilimsellik değerini öğrencilere kazandırırken çeşitli yöntem, teknik ve etkinlikler kullanmakta ancak öğretim sürecinde bazı zorluklarla karşılaşmaktadır. Sonuç olarak sosyal bilgiler dersi öğretim programında ve içeriklerde bilimsellik değerine daha fazla yer verilmesi ve öğretmenlerin bilimsellik kavramını geliştirme ve bilimsellik değerini kazandırmalarına destek olmak için eğitimler düzenlenmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler , Değer , Bilimsellik , Öğretmen , Metafor

Kaynakça

• Akbaş, O. (2004). Türk milli eğitim sisteminin duyuşsal amaçlarının ilköğretim II. kademedeki gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Akkuş, Ö. (2015). Bilimin toplumsal işlevi açısından bilim tarihinin yeniden inşası: John D. Bernal. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Ay, Y., Anagün, Ş. S., & Demir, Z. M. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretiminde okul dışı öğrenme hakkındaki görüşleri. Turkish Studies, 10(15), 103-118.
• Aydoğdu, A. S., Aydoğdu, M. Z., & Aktaş, V. 2023). Okul dışı öğrenme ortamlarıyla ilgili matematik öğretmenlerinin görüşleri. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi(55), 60-78. https://doi.org/10.53444/deubefd.1171301
• Bacanlı, H., Akgül, İ., & Akgül, A. (2017). Kişilerin değer tercihleri ile değer örüntüleri arasındaki farkı ortaya koymaya yönelik bir çalışma: “Değer sosyometrisi tekniği”. Değerler Eğitimi Dergisi, 15(34), 61-85.
• Balcı, N. (2008). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde değer eğitiminin etkililiği. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388.
• Barr, R., Barth, D., & Shermis, S. S. (1978). The nature of the social studies. ETC.
• Barth, J. L. & Demirtaş, A. (1997). İlköğretim sosyal bilgiler öğretimi, kaynak üniteler. YÖK/Dünya Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Projesi.
• Bayram, K. & Çelik, H. (2022). Öğretmen adaylarının girişimcilik konu alan bilgileri ve teknopark algılarındaki değişim: teknopark ziyareti. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 697-732. https://doi.org/10.33711/yyuefd.1104815
• Bell, A. & Bell, M. (2003). Devoloping authentic assessment methods form a multiple intellligences perspective. Master of Arts Action Research Project, Saint Xavier University (ERIC Document Reproduction Service No. ED: 479391).
• Bhattacherjee, A. (2012). Social science research: principles, methods, and practices. Open University.
• Creswell, J. W. (2017). Eğitim araştırmaları nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi (H. Ekşi, Çev. Ed.). EDAM.
• Çelikkaya, T. & Seyhan, O. (2017). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının evrensel değerlere ilişkin metafor algıları. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(3), 65-87.
• Çepni, S. (2012). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Celepler.
• Demirkaya, H. & Çal, Ü. T. (2018). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dürüstlük değerine ilişkin metaforik algıları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 1964-1980.
• Doğanay, A. (2005). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi. C. Öztürk & D. Dilek (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 17-52). Pegem.
• Durmaz, A. (2019). Sosyal bilgiler dersinde “Bilimsellik” değerine yönelik yapılandırmacı etkinliklerin öğrencilerin akademik başarı ve bilimsel epistemolojik inançlarına etkisi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Engel, M., Pulley, R., & Rybinski, A. (2003). Authentic assessment: It really worksworks. Master’s Action Project, Saint Xavier University and Skyligt (ERIC Document Reproduction Service No. ED: 479959).
• Er-Tuna, Y. & Kaya, H. (2022). Sosyal bilgiler öğretimi kapsamında müze ve müze eğitimine yönelik yapılmış lisansüstü tezlerinin incelenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2022(19), 515-529. https://doi.org/10.46778/goputeb.1176260
• Ezer, F., Kınacı, K., & Aksüt, S. (2018). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin değer eğitimi uygulamalarına yönelik görüşleri. 2. Uluslararası Eğitim ve Değerler Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri, 17-20 Ekim 2018, Antalya.
• Gömleksiz, M. N. & Cüro, E. (2011). Sosyal bilgiler dersinde yer alan değerlere ilişkin öğrenci tutumlarının değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 95-134.
• Jirout, J. J. (2020). Supporting early scientific thinking through curiosity. Frontiers in Psychology, 11, 1-7. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.01717
• Karan, S. (2014). Eğitimde araç geliştirme ve yaratıcı etkinlikler. Vize.
• Katılmış, A. (2010). Sosyal bilgiler derslerindeki bazı değerlerin kazandırılmasına yönelik bir karakter eğitimi programının geliştirilmesi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Kılcan, B. (2013). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan değerlere ilişkin öğrenci algılarının incelenmesi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Kılıç, Ş. (2010). Çocukların bilime ve bilim insanına yönelik tutumları ve kalıplaşmış yargıları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(2), 439-455.
• Koç, E. (2013). Bilim ve teknoloji çağında insan olma sorumluluğu (Etik bilinç). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 1-13.
• Köroğlu, C. Z. & Köroğlu, M. A. (2016). Bilim kavramının gelişimi ve günümüz sosyal bilimleri üzerine. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(25), 1-15.
• Kuhn, D. (2010). What is scientific thinking and how does it develop? (2. b.). Oxford.
• Kunduroğlu, T. (2010). 4. Ssınıf fen ve teknoloji dersi öğretim programıyla bütünleştirilmiş değer eğitimi programının etkililiğinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Miles, M. B. & Huberman, M. A. (1994). An expanded sourcebook qualitative data analysis. Sage.
• Mindivanlı, E., Küçük, B., & Aktaş, E. (2012). Sosyal bilgiler dersinde değerlerin aktarımında atasözleri ve deyimlerin kullanımı. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(3), 86-94.
• Morabito, N. P. (2017). Science in writing workshop: Enhancing students’ science and literacy learning. The Reading Teacher, 70(4), 469-472. https://doi.org/10.1002/trtr.1506
• Osmanoğlu, M. E. (2019). Ortaokul programının değerlerimizi kazandırma düzeyinin sınıf bazında karşılaştırmalı analizi: Ardahan ili örneği. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Özbaran, S. (2004). Sosyal bilimler eğitimi-2002-3 ve tarih örneği. I. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi’nde sunulmuş bildiri, Mayıs, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Özdemir, T. Y., Boydak-Özan, M. & Akgün, M. (2017). Öğretmen görüşleriyle değerler eğitimi odaklı eğitim denetimi. Bartın Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 35-52.
• Öztürk-Demirbaş, Ç. & Çelikkaya, T. (2012). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının programdaki değerlere ilişkin algısal farkındalıkları. The Journal of Academic Social Science Studies, 5(8), 415-427.
• Saban, A. (2004). Giriş düzeyindeki sınıf öğretmeni adaylarının “öğretmen” kavramına ilişkin ileri sürdükleri metaforlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 131-155.
• Saban, A. (2009). Öğretmen adaylarının öğrenci kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 281-326.
• Sağlam, Ö. E. & Genç, S. Z. (2015). İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler programındaki değerlerin kazandırılması sürecinde karşılaşılan güçlüklerin değerlendirilmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 106-118.
• Seferoğlu, S. S. (2014). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Pegem Akademi.
• Selanik-Ay, T. (2016). Okulda değerler eğitimi. K. Ulusoy & R. Turan (Ed.), Farklı yönleriyle değerler eğitimi içinde (s. 17-40). Pegem Akademi.
• Seyhan, A. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının estetik değerine ilişkin metaforları. Değerler Eğitimi Dergisi, 18(40), 115-147.
• Sönmez, Ö. F. (2013). Allocation of space for “scientificity” value in social studies curriculum” International Journal of Academic Research, 5(5), 278-284.
• Sözcü, U. & Aydınözü, D. (2018). 7. sınıf öğrencilerinin bilimsellik değerine ilişkin zihinsel modellerindeki değişim. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(2), 589-597. https://doi.org/10.24106/kefdergi.389882
• Sözcü, U. (2015). 7. Sınıf öğrencilerinin bilimsellik değerine ilişkin zihinsel modelleri modelleri. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Yeşilyurt, E. (2007). Öğretim araç-gereçlerin kullanımına etki eden faktörler. Education Sciences, 2(4), 300-312. https://doi.org/10.12739/10.12739
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Yin, R. K. (2018). Case study research and applications: Design and methods. Sage.
• Zümrütkal, S. & Arslantaş, H. A. (2021). Değer eğitimi perspektifinde öğretmen rolü. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 1(50), 240-253. https://doi.org/10.17498/kdeniz.936376