ÇOCUKLARIN BENLİK ALGISI, MİZAÇ VE SOSYAL BECERİLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİLER

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 1, 548 - 567, 15.03.2018

Rengin Zembat Sinan Koçyiğit Ezgi Akşin Yavuz Hilal İlknur Tunçeli

Öz

Bu araştırmada,
okul öncesi dönem çocuklarının benlik algıları, mizaçları ve sosyal becerileri
arasındaki ilişkilerin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma ilişkisel tarama
modelinde yürütülmüştür. Araştırmanın örneklem grubu; Erzurum il merkezine
bağlı devlete ait okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 300 çocuktan
oluşturulmuştur. Veriler; kişisel bilgi formu, DeMoulin Çocuklar için Benlik
Algısı Ölçeği, Çocuklar için Kısa Mizaç Ölçeği ile Okul Öncesi Çocuklar için
Sosyal Beceri Formu kullanılarak toplanmıştır. Verilerin analizi sonucunda;
benlik algısı, mizaç ve sosyal beceriler arasında anlamlı bir ilişki
bulunmamıştır. Araştırmada çocukların benlik algılarına yönelik yüksek puan elde
ettikleri yanıtların özellikle “oyun oynama”, “arkadaşlık ilişkileri”,
“öğretmen gibi önem verilen kişilerin ev ziyaretinde bulunması” üzerine
yoğunlaştığı; düşük puan elde ettikleri yanıtların ise “arkadaşları tarafından
verilen olumsuz tepkilere” yönelik yoğunlaştığı görülmüştür. Çocukların mizaç
özelliklerine yönelik annelerin verdikleri yanıtlar, çocukların “uyku ve
tuvalet gibi rutin ihtiyaçlarda değişken olmayan tutarlılıkta davranışlar
sergiledikleri” yönündedir. Çocukların sosyal becerilerine yönelik verilen
yanıtlarda; “ismini söyleme ve dinleme” gibi temel sosyal beceriler ile “sözel
yönergelere uyma” gibi ileri sosyal beceriler üzerine yoğunlaştığı görüşmüştür.
Araştırmada; okul öncesi dönem çocuklarının benlik algısı toplam puan, öz saygı
ve öz yeterlilik puanlarının kız çocukların lehine anlamlı farklılık
gösterdiği; mizaç toplam puan ve alt boyutları ile sosyal becerilerinin kız ya
da erkek olmalarına göre farklılık göstermediği sonucuna ulaşılmıştır. Bununla
birlikte sosyal becerinin yordayıcısı olarak mizaç ve benlik algısı incelenmiş;
bu değişkenlerin sosyal beceriyi yordamadığı ancak mizacın sosyal becerilerle
benlik algısına göre ilişkili düzeyinin yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Benlik algısı, mizaç, sosyal beceri

Kaynakça

• ACAR, İ. H., RUDASILL, K. M., MOLFESE, V. J., TORQUATI, J. ve PROKASKY, A. (2015). Temperament and preschool children’s peer ınteractions. Early Education and Development, 26, 479-495. http://digitalcommons.unl.edu/famconfacpub/117/ adresinden 14.11.2017 tarihinde erişilmiştir. AKBAŞ, B. (2016). Okul Öncesi Eğitim Kurumuna Devam Eden 60 Ay ve Üzeri Çocukların Sosyal Uyum Becerileri İle Mizaç Özellikleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Aksaray: Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı.AKMAN, B., TOPÇU, Z., BAYDEMİR, G., ŞAHİN, S., ŞİRİN, E. ve ÇELİK ARSLAN, A. (2011). 6 Yaş Grubu Çocukların Sosyal Becerilerinin Oyun Arkadaşı Tercihleri Üzerindeki Etkisi. e-Journal of New World Sciences Academy, 6(2), 1548-1560. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/185576 adresinden 14.11.2017 tarihinde erişilmiştir. AKŞİN-YAVUZ, E., GÜVEN, G., BAYINDIR, D., SEZER, T. ve YILMAZ, E. (2016). Annelerin Çocuğunu Kabul Düzeyi İle Çocukların Benlik Algıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(3), 1065-1081. http://dergipark.ulakbim.gov.tr/aibuefd/article/view/5000204941 adresinden 14.11.2017 tarihinde erişilmiştir. ALTUN-NALBANT, A. (2016). Okul Öncesi Eğitim Kurumlarına Devam Eden 5 Yaş Çocukların Mizaç, Sosyal Yetkinlik Özellikleri İle Çaba Sarf Ederek Kendini Denetleme Becerisi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Anabilim Dalı.ARI, M. ve YABAN, E. H. (2016). Okul Öncesi Dönemdeki Çocukların Sosyal Davranışları: Mizaç ve Duygu Düzenlemenin Rolü. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), 125-141. http://www.efdergi.hacettepe.edu.tr/yonetim/icerik/makaleler/1974-published.pdf adresinden 14.11.2017 tarihinde erişilmiştir. AYYILDIZ, T. (2011). 6 Yaş (60–72 ay) Çocuklarda Sosyal Beceri Geliştirerek Şiddeti Önleme Programının Etkisi. Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.BACANLI, H. (1999). Sosyal Beceri Eğitimi. Ankara: Nobel.BAŞARAN, İ. E. (2005). Eğitim Psikolojisi. Ankara: Nobel. BENCİK, S. (2006). Üstün Yetenekli Çocuklarda Mükemmeliyetçilik ve Benlik Algısı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü,.BERK, L. (2006). Child Development (7th ed.). Illinois: Pearson Education Inc. BERK, L. E. (2009). Kişilik ve Toplumsal Gelişim. Çocuk Gelişimi (471-522). (çev. A. Dönmez). Ankara, İmge. BERK, L. E. (2012). Bebeklik ve Yürüme Çağında Duygusal ve Sosyal Gelişim. (çev. B. Tortamış Özkaya). Bebekler ve Çocuklar (246-287). (çev. ed. N. Işıkoğlu Erdoğan). Ankara: Nobel. BOSACKI, L. S. (2007). Children’s Understandings of Emotions and Self: Are There Gender Differences? Journal Research in Childhood Education. 22(2), 155-172. https://eric.ed.gov/?id=EJ929690 adresinden 14.11.2017 tarihinde erişilmiştir. BRAMLETT, R. K., SCOTT, P. ve ROWELL, R. K. (2000). A Comparison of Temperament and Social Skills in Predicting Academic Performance in First Grades. Special Services in the School, 16 (1/2), 147-158. https://www.researchgate.net/publication/254382785 adresinden 09.09.2017 tarihinde erişilmiştir. CEVHER, F. N. ve BULUŞ, M. (2006). Okul Öncesi Eğitim Kurumlarına Devam Eden 5-6 Yaş Çocuklarda Akademik Benlik Saygısı. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 28-39.CHRISTENSEN, L. B., JOHNSON, R. B. ve TURNER, L. A. (2015). Araştırma Yöntemleri: Desen ve Analiz. (çev. ed. A. Aypay). Ankara: Anı.CROCKER, P. R. E., EKLUND, R. C. ve KOWALSKI, K. C. (2000). Children’s Physical Activity And Physical Self-Perceptions. Journal of Sport Sciences, 18, 383-394. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10902673 adresinden 09.09.2017 tarihinde erişilmiştir. ÇELİK, E., TUĞRUL, B. ve YALÇIN, S. S. (2002). Dört Altı Yaşlar Arasındaki Anaokulu Çocuklarının Duygusal Yüz İfadesiyle Kendilerini, Anne-Babalarını Ve Öğretmenlerini Algılaması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22: 29-39. http://dergipark.ulakbim.gov.tr/hunefd/article/view/5000048819/5000046139 adresinden 09.09.2017 tarihinde erişilmiştir. ÇORAPÇI, F. (2008). The Role of Child Temperament on Head Start Preschoolers’ Social Competence in the Context of Cumulative Risk. Journal of Applied Developmental Psychology, 29, 1–16. https://eric.ed.gov/?id=EJ788403 adresinden 10.11.2017 tarihinde erişilmiştir. DEMOULIN, D. F. (1998). Giving Kids A Good Emotional Start-What Head Start Parents and Teachers Should Know to Ensure Emotionally Healthy Children. Children and Families, Fall. https://www.ilikeme.org/article1.html adresinden 24.07.2017 tarihinde erişilmiştir.DEMOULIN, D. F. (1999). A Personlized Development of Self Concept For Beginning Readers. Journal of Education, 20(1), 14. https://www.questia.com/library/journal/1G1-56639696/a-personalized-development-of-self-concept-for-beginning adresinden 13.11.2017 tarihinde erişilmiştir. DÜNDAR, B. (2010). Okul Öncesi Dönem 6 Yaş Çocuklarının Benlik Algıları ile Bilişsel Performansları Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.ELİBOL-GÜLTEKİN, S. (2008). 5 Yaş Çocuklarının Sosyal Becerilerinin Bazı Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.ERDEN, M. ve AKMAN, Y. (2011). Eğitim Psikolojisi: Gelişim-Öğrenme-Öğretme. Ankara: Arkadaş.GABAY, R. (1996). Çocuklarda Benlik Sisteminin İncelenmesi. Doktora Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. GİZİR, Z. ve BARAN, G. (2003). Anaokuluna Devam Eden Dört-Beş Yaş Çocuklarında Sosyal Davranışların Gelişimi İle Benlik Saygısı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(25), 118. http://dergipark.gov.tr/cuefd adresinden 12.11.2017 tarihinde erişilmiştir. GOLDSMITH, H. H., BUSS, A. H., PLOMIN, R., ROTHBART, M. K., THOMAS, A., CHESS, S., HINDE, R. A. ve McCALL, R. B. (1987). Roundtable: What is temperament? Four approaches. Child Development, 58(2), 505-529. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3829791 adresinden 14.11.2017 tarihinde erişilmiştir. GRIFFORE, R. J. ve PHENICE, L. A. (2016). Proximal Processes and Casuality in Human Development. European Journal of Educational and Development Psychology, 4(1),10-16. http://www.eajournals.org/wp-content/uploads/Proximal-Processes-and-Causality-in-Human-Development.pdf adresinden 14.11.2017 tarihinde erişilmiştir. GRIGGS, M. S., GAGNON, S. G., HUELSMAN, T. J., KIDDER ASHLEY, P. ve BALLARD, M. (2009). Student-Teacher Relationships Matter: Moderating Influences Between Temperament and Preschool Social Competence. Psychology in The Schools, 46(6), 553-567. http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.906.6858&rep=rep1&type=pdf adresinden 09.09.2017 tarihinde erişilmiştir. GÜNGÖR, G. (2010). İlköğretim Düzeyindeki Öğrencilerin Benlik Kavramlarının ve Çalışma Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.HOUCK, G. M. (1999). The measurement of child characteristics from infancy to toddlerhood: temperament, developmental competence, self concept and social competence. Issues in Comprehensive Pediatric Nursing, 22: 2-3, 101-127. http://www.tandfonline.com/loi/icpn20 adresinden 09.09.2017 tarihinde erişilmiştir. KANDIR, A. (2007). Gelişimde 3-6 yaş: Çocuğum büyüyor. (1. baskı). İstanbul: Morpa Kültür.KARACA, N. H., GÜNDÜZ, A. ve ARAL, N. (2011). Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Sosyal Davranışının İncelenmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 4(2), 65-76. https://www.pegem.net/dosyalar/dokuman/132122-20120421133715-karaca-4.pdf adresinden 12.09.2017 tarihinde erişilmiştir. KURU-TURAŞLI, N. (2006). 6 Yaş Grubu Çocuklarda Benlik Algısını Desteklemeye Yönelik Sosyal-Duygusal Hazırlık Programının Etkililiğinin İncelenmesi. Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.MARSH, H. W., ELLIS, L. A. ve CRAVEN, R. G. (2002). How do preschool children feel about themselves? Unraveling measurement and multidimensional self-concept structure. Developmental Psychology, 38(3), 376-393. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12005381 adresinden 09.09.2017 tarihinde erişilmiştir. ÖMEROĞLU, E., BÜYÜKÖZTÜRK, Ş., ÇAKAN, M., AYDOĞAN, Y., KILIÇ ÇAKMAK, E., GÜLTEKİN AKDUMAN, G. vd. (2014). Okul Öncesi Sosyal Beceri Değerlendirme Ölçeği Anne-Baba Formuna Ait Norm Değerlerinin Belirlenmesi ve Yorumlanması. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 102-115. http://joiss.karabuk.edu.tr/Makaleler/1967364730_1%20Ozlem%20Yurt.pdf adresinden 15.09.2017 tarihinde erişilmiştir. ÖNEREN-ŞENDİL, Ç. (2010). An Investigation of Social Competence and Behavioral Problems of 5- 6 Year - Old Chıldren Through Peer Preference, Temperament and Gender. Master Thesis. Middle East Technical University School of Social Sciences.ÖZKAN, H. K. (2015). Annelerin Duygu Sosyalleştirme Davranışları ile Çocukların Benlik Algısı ve Sosyal Problem Çözme Becerilerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. POLAT, Ö. ve AKŞİN, E. (2015). A Study of the Relationship Between Self-Concept and Primary School Readiness in 60- 72 Month-Old Children and the Analysis of Their Primary School Readiness and Self Concept According to Some Variables. European Journal of Research on Education, 3(2), 14-21. http://iassr2.org/rs/030202.pdf adresinden 12.09.2017 tarihinde erişilmiştir.PRIOR, M., SANSON, A., SMART, D. ve OBERKLAID, F. (2000). Pathways from infancy to adolescence. Australian temperament project 1983-2000. Melbourne: Australian Institute of Family Studies.ROTHBART, M. K. ve AHADI, S. A. (1994). Temperament and the Development of Personality. Journal of Abnormal Psychology, 103 (1), 55-66. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8040481 adresinden 09.09.2017 tarihinde erişilmiştir. RUDASILL, K. M. ve KONOLD, T. R. (2008). Contributions of Children’s Temperament to Teachers’ Judgments Of Social Competence From Kindergarten Through Second Grade. Early Education and Development, 19, 643-666. http://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1127&context=edpsychpapers adresinden 18.09.2017 tarihinde erişilmiştir. RUDASILL, K. M., NIEHAUS, K., BUHS, E. ve WHITE, J. M. (2013). Temperament in Early Childhood and Peer Interactions in Third Grade: The Role of Teacher-Child Relationships in Early Elementary Grades. Journal of School Psychology, 51, 701-716. https://www.researchgate.net/publication/259112471_Temperament_in_early_childhood_and_peer_interactions_in_third_grade_The_role_of_teacher-child_relationships_in_early_elementary_grades adresinden 14.11.2017 tarihinde erişilmiştir. SANSON, A., HEMPHILL, S. A. ve SMART, D. (2004). Connections Between Temperament and Social Development: A Review. Social Development, 13(1), 142-170. https://eric.ed.gov/?id=EJ687357 adresinden 11.11.2017 tarihinde erişilmiştir. SANTROCK, J. (2010). Educational Psychology. (5th ed.). New York: Mc Graw Hill. SARICA, Ö. (2010). Okul Öncesi Eğitim Kurumlarına Devam Eden 5 ve 6 Yaş Grubu Çocuklarının Benlik Kavramlarının Çeşitli Sosyo-Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.STERRY, T. W., REITER PURTILL, J., GARTSTEIN, M. A., GERHARDT, C. A., VANNATTA, K. ve NOLL, R. B. (2010). Temperament and Peer Acceptance: The Mediating Role of Social Behavior. Merrill-Palmer Quarterly, 56, 189–219. http://psycnet.apa.org/record/2013-35569-005 adresinden 14.11.2017 tarihinde erişilmiştir. ŞANLI, Z. S. (2012). Probleme Dayalı Altı Aşamalı Ders İşleme Modelinin Anaokuluna Giden 60-72 Aylık Çocukların Benlik Algılarına Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.ŞEREMET, Ö. E. (2006). Okul Öncesi Dönemi Çocuklarının (5-6 Yaş) Kendilik Algılarının Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. TATLI, S. ve ALAKOÇ-PİRPİR, D. (2015). Okul Öncesi Eğitim Kurumlarına Devam Eden Çocukların Öğretmenleriyle Olan İlişkilerinin Sosyal Beceri Düzeylerine Etkisinin İncelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science, 31, 429-441. https://www.jasstudies.com/Makaleler/768067147.pdf adresinden 14.11.2017 tarihinde erişilmiştir. WILGENBUSCH, T. ve MERRELL, K. W. (1999). Gender Differences in Self Concept Among Children and Adolescent: A Meta Analysis Of Multidimensional Studies. School Psychology Quarterly, 14(2), 101-120. https://www.researchgate.net/publication/232442125 adresinden 09.09.2017 tarihinde erişilmiştir. YAĞMURLU, B. ve SANSON, A. (2009). Parenting and Temperament as Predictors of Prosocial Behaviour in Australian and Turkish Australian Children. Australian Journal of Psychology, 61(2), 77-88. https://www.researchgate.net/publication/240237664_Parenting_and_temperament_as_predictors_of_prosocial_behavior_in_Australian_and_Turkish_Australian_children adresinden 12.08.2017 tarihinde erişilmiştir. YAKUPOĞLU, Y. (2011). Erken Çocukluk Döneminde Yer Alan, Okulöncesi Eğitim Kurumuna Devam Eden Çocukların Benlik Kavramı Algısıyla Babalarının Bağlanma Stillerinin (Güvenli-Korkulu-Kayıtsız-Saplantılı) Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.ZEMBAT R., KURU TURAŞLI N., GÜVEN G., SEZER T., AKŞİN E., YILMAZ E. ve BAYINDIR D. (2016). Validity and Reliability of the Demoulin Self Concept Developmental Scale for the 36-72 Month Old Children. Journal of Education and Training Studies, 4, 143-158. http://redfame.com/journal/index.php/jets/article/view/1156/1190 adresinden 10.09.2017 tarihinde erişilmiştir. ZİNCİRKIRAN, Z. (2008). Okul Öncesi Eğitim Kurumlarına Devam Eden 6 Yaş Grubu Çocuklarının Benlik Kavramlarının Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.