TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE YANSIMALI SORULARIN YAPI VE İŞLEV ÖZELLİKLERİ: TİYATRO METİNLERİ ÖRNEĞİ

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 2, 788 - 805, 15.06.2018

Nigâr Oturakçı Orbay

Öz

Türkiye Türkçesinde soru türleri, soru ekli
sorular, soru sözcüklü sorular ile ezgi soruları olmak üzere
üçe ayrılır. Kimi çalışmalar, yansımalı soruları da bu sınıflandırmaya
dâhil eder. Bu
çalışmanın konusunu oluşturan yansımalı
sorular, bir düz tümce veya bir soru tümcesi üzerine kurulan ve sıklıkla
diyaloglarda geçen sözcüklerin anlaşılamaması, duyulamaması ya da söylenene
inanılamaması gibi durumlara bağlı olarak kurulan sorulardır. Soru eki, soru sözcüğü ya da ezgi sorusu
kullanılması sebebiyle adı geçen soru türlerine benzeyen yansımalı sorular,
aslında “bağımlı sorular”dır. Bir başka ifadeyle, yansımalı sorular, öncesinde
bir düz tümce ya da soru ekiyle, soru sözcüğüyle, ezgi sorusuyla kurulu bir
soru tümcesi gerektirir. Bağımlı olmaları sebebiyle diyalog merkezli metinlerde
daha sık kullanıldığı düşünülen yansımalı soruların bu çalışmadaki örneklemini
ise tiyatro metinleri oluşturmuştur. Çalışmanın birinci bölümünde diyaloğun
konuşucu - dinleyici tarafları ile konuşucunun kurduğu tümce türü göz önünde
bulundurularak yansımalı soru türlerinin belirlendiği bir sınıflandırma
önerilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde ise yansımalı soruların işlevleri değerlendirilmiş
ve araştırma örneklemi doğrultusunda yansımalı soruların anlayamama, düşünme, inanmama, kızma, korkma, konuya dikkat çekme,
onaylatma, reddetme ve şaşırma
işlevlerinde kullanıldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Soru tümcesi, soru türleri, yansımalı soru, yapı, işlev, tiyatro metni

Kaynakça

• AKAR, D. (1990). Wh-questions in Turkish. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• ARNDT, H. (1995). What’s in A Question?. Form and Function in Language, (Ed.) Sharon Millar, Jacob Mey. Odense: Odense University Press, 99-116.
• ARSLAN, Z. C. (1999). Approaches to Wh-structures in Turkish. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• BESLER, D. (2000). The Question Particle and Movement in Turkish. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• COŞKUN, H. (2010). Question Elements in Turkish Complement Clauses. Turkic Languages, 14, 2, Wiesbaden: Harrassowitz, 43-68.
• ERTON, İ. (1997). A Constrastive Study of English and Turkish Interrogatives: A Discourse Perspective. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• GÖKSEL, A. – C. KERSLAKE (2005). Turkish: A Comprehensive Grammar. London - New York: Routledge.
• KORNFILT, J. (1996). On Some Infinitival Wh-constructions in Turkish. Dilbilim Araştırmaları. Ankara: Bizim Büro, 192-215.
• -------- (1997). Turkish Descriptive Grammar. London - New York: Routledge.
• NAR, K. (1995). Soru Ekiyle Kurulmuş Soru Cümlelerinin Anlambilimsel Yönden İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• OTURAKÇI, N. (2012). Türkiye Türkçesinde Soru Sözcükleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• OYTUN ALTUN, H. (2009). Türkçede Soru. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• ÖZGEN, M. (2010). Türkçe Soru Tümcelerinin Öğretimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• PALA, A. İ. (2005). Soru Cümlelerinin Emre Delâleti. Doğu Edebiyatı, 5, 17, 67-82.
• UZUN, N. E. (1988). Türkçenin Öğretimi İçin Soru Tümcesi Türleri Üzerine Bir Sınıflama Denemesi. Dil Dergisi, 131, 15-31.
• ÜSTÜNOVA, K. (2002). Soru Cevap Cümlelerinin Çözümü. Dil Yazıları. Ankara: Akçağ Yayınları.