ESKİŞEHİR İLİ BALKAN MUHACİR AĞIZLARI VE KARAKTERİSTİK ÖZELLİKLERİ

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 3, 1385 - 1401, 03.10.2019

Songül İlbaş

Öz

En
eski dil özelliklerini ve unutulan söz varlığı ögelerini barındırması açısından
diller için büyük öneme sahip olan ağızlar, dil araştırmaları kapsamında pek
çok çalışmaya zemin oluşturmuştur.

Eskişehir
ili, farklı etnik kökene sahip toplulukların bir arada yaşadığı bir ildir. Bu
çalışmada Eskişehir’e farklı tarihlerde göç etmiş Balkan muhacirlerinin ağız
özellikleri incelenmiştir. Bulgaristan, Yunanistan ve Romanya muhacirlerinin
yaşadığı yerleşim birimlerinden derlemeler yapılmıştır. Bu derlemeler “Eskişehir
İli Dil Atlası” adlı ve 112K405 numaralı TÜBİTAK projesi kapsamında yapılmış ve
bu proje ile Eskişehir’de Balkan muhacirlerinin bulunduğu yerleşim yerlerinin
tamamı belirlenmiştir. Çalışmada kullanılacak metinler bahsi geçen proje
kapsamında hazırlanan “Eskişehir İli Balkan Muhacir Ağızları” başlıklı yüksek
lisans tezinden alınmıştır. Bu metinler aracılığıyla muhacir ağızlarının
sesbilgisi, biçimbilgisi ve söz varlığı özellikleri ile ilgili tespitler
yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eskişehir, Türkiye Türkçesi ağızları, Balkan muhacirleri, muhacir ağızları

Kaynakça

• Arslan, S. (2008). Balkan Savaşları sonrası Rumeli’den Türk göçleri ve Osmanlı Devleti’nde iskânları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Boz, E. (2016). Eskişehir’de meskûn Nogayların Nogay Türkçesini kullanma pratikleri. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 42, 17-26.
• Boz, E. ve Günay Aktaş, S. (2013). Eskişehir ili dil atlası çalışmaları (yerli ve göçmen ağızları). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti Özel Sayısı, 14, 59-72.
• Boz, E. ve Günay Aktaş, S. (2015). Eskişehir ili kırsalı güncel etnik yapı. Diyalektolog, 10, 1-34.
• Boz, E. ve Günay Aktaş, S. (2016). Diasporada Karaçay Türkçesinin kullanımı Eskişehir örneği. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (Teke) Dergisi, 5(1), 145-155.
• Boz, E., Günay Aktaş, S., Doğru, F. ve İlbaş, S. (2013). Çevredilbilimi açısından Eskişehir’de konuşulan Kazan Tatar Türkçesi. Diyalektolog, 7, 31-38.
• Caferoğlu, A. (1950). Eskişehir ağızları üzerine bir deneme. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, IV(1-2), 15-33.
• Çelik, Z. (2010). Osmanlının zor yıllarında Rumeli göçmenlerinin Türk basınındaki sesi: Muhacir gazetesi (1909-1910). Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 28, 403-413.
• Doğru, F. (2017). Eskişehir ili Manav ağızları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doğru, F. (2017). Eskişehir ili Manav ağızlarının genel özellikleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (Teke) Dergisi, 6(2), 828-846.
• Doğru, H. (1989). XX. yüzyıla girerken Eskişehir’de kaza ve belediye yönetimi ile nüfus hareketleri. Anadolu Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1, 183-223.
• Ertin, G. (1994). Eskişehir kentinde yerleşmenin evrimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Gemalmaz, E. (1989). Ağız bilimi araştırmaları üzerine genellemeler. Türk Kültürü Araştırmaları, Halil Fikret Alasya’ya Armağan, Ayrı Basım, 149-159.
• Günşen, A. (2008). Doğu Trakya ağızlarının şekil bilgisini belirleyen temel özellikler. Turkish Studies, 3/3, 402-470.
• Halaçoğlu, A. (1994). Balkan Harbi sırasında Rumeli’den Türk göçleri (1912-1913). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İlbaş, S. (2015). Eskişehir ili Balkan muhacir ağızları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İpek, N. (1994). Rumeli’den Anadolu’ya Türk göçleri (1877-1890). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Karagöz, İ. (2012). Bafra göçmen Türk ağızları ve bazı özellikleri. Turkish Studies, 7(4), 2139-2147.
• Karahan, L. (1996). Anadolu ağızlarının sınıflandırılması. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kırımlı, H. (2012). Türkiye’deki Kırım Tatar ve Nogay köy yerleşimleri. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kırlı, E. (2001). 19. ve 20. yüzyılda Eskişehir’e yapılan göçler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kocacık, F. (1980). Balkanlar’dan Anadolu’ya yönelik göçler (1878-1890). Osmanlı Araştırmaları I, 137-190.
• Nemeth, G. (1983). Bulgaristan Türk ağızlarının sınıflandırılması Üzerine. TDAY Belleten 1980-1981, 113-167.
• Oğuzoğlu, Y. ve Emecen, F. (1995). Eskişehir. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 11, 398-401.
• Özkan, F. (1997). Osmaniye Tatar ağzı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Sert, G. (2015). Eskişehir ili Yörük ağızları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sert, G. (2018). Eskişehir ili Yörük ağızlarının genel özellikleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (Teke) Dergisi, 7(3), 1604-1623.
• Tunçdilek, N. (1954). Eskişehir bölgesinde yerleşme tarihine toplu bakış. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 1-4, 189-208. Türkiye Büyük Millet Meclisi, (Çevrimiçi), http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/MM__/d02/c035/mm__02035065ss0822.pdf, 24 Eylül 2014.
• Yıkmış, S. (2015). Ağız atlasları hazırlama yöntemleri ve Eskişehir ili Türkmen ağızları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.