OSMANLI’YI İBN-İ HALDUN’LA ÖYKÜLEMEK: BAHTİYARLIK ROMANI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 3, 1583 - 1612, 03.10.2019

Özgür Atakan

Öz

Ahmet Mithat Efendi’nin Bahtiyarlık
romanı, yazarı hakkındaki genel araştırmalarda ya da müstakil makalelerde
çeşitli özellikleriyle incelenmiştir. Yapılan incelemelerde romanın biçimsel
olarak hangi türe girdiği ya da içerdiği çeşitli temalar açısından değerlendirilmeler
mevcuttur. Bu araştırmada romanın biçimsel özellikleri konu edilmemektedir.
Sadece içerik açısından bir inceleme yapılmıştır. Araştırmada Ahmet Mithat
Efendi’nin Bahtiyarlık’ta esas olarak on dokuzuncu yüzyıl Osmanlı
toplumuna ait sorunları ve bu sorunlar hakkındaki çözüm önerilerini bir bütün
olarak sergilemek istediği ve bunu yaparken de İbn-i Haldun’un Mukaddime
isimli eserindeki kavramları ve yöntemi kullandığı öne sürülmektedir. Ahmet
Mithat Efendi, romanda, İbn-i Haldun’un “medeniyyet” ve “bedâvet” kavramlarını
ve yöntemini dönemin bireysel ilişkilerini, aile ekonomi, bürokrasi siyaset
gibi toplumsal kurumlarını ve mekânsal tasavvurları açıklamak üzere edebî bir
dille kullanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Mithat Efendi, Bahtiyarlık, İbn-i Haldun, Osmanlı

Kaynakça

• Ahmet Mithat Efendi. (2013). Üss-i İnkılap, (Haz. İ. Nebi Uysal), İstanbul: Dergâh.
• Ahmet Mithat Efendi. (2000). Hayret – bahtiyarlık, bütün eserleri romanlar X, (Haz. Nuri Sağlam), Ankara: TDK Yayınları.
• Akşin, S. (1997). Düşünce ve bilim tarihi (1839-1908). Türkiye Tarihi 3 Osmanlı Devleti 1600-1908, (S. Akşin, Yay. Yön.). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Altuniş Gürsoy, B. (2015). 19. yüzyıl Türk romanında yanlış batılılaşma. Aydın Türklük Dergisi, 1(1), 47-56.
• Başoğlu, N. (2014). Ahmet Mithat Efendi’nin karı koca masalı adlı eserinde evlilik kurumu. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 3(3), 173-184.
• Çetin, N. (2016). Tanzimat dönemi Türk edebiyatı. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Çetinsaya, G. (2001). Abdülhamid’i anlamak: 19. yüzyıl tarihçiliğine bir bakış. Sosyal Bilimleri Yeniden Düşünmek: Sempozyum Bildirileri, Metis, Şubat 1998, Ankara s. 137-146.
• Doğan, İ. (2012). Sosyoloji: Kavramlar ve sorunlar. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Durgun, H. H. (2015). Ahmet Mithat Efendi ve edebiyat. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Duben, A., Behar, C. (1998). İstanbul haneleri: evlilik, aile ve doğurganlık 1880-1940. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Elmacı, S. (2017). Ortaçağ’da yerleşmelerin sınıflandırılmasına modern yaklaşım; İbn-i Haldun. Turkish Studies, 12(29), 225-237.
• Esen, N. (1990). Türk romanında aile kurumu (1870-1970). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Matbaası.
• _______. (2014). Hikâye anlatan adam: Ahmet Mithat. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Genç, M. (2000). İltizam. TDV İslam Ansiklopedisi, 22, 154-158.
• Georgeon, F. (2006). Osmanlı-Türk modernleşmesi (1900-1930). (A. Berktay, Çev.). İstanbul: YKY.
• Gökçek, F. (2012). Küllerinden doğan Anka: Ahmet Mithat Efendi üzerine yazılar. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Hassan, Ü. (1977). İbn-i Haldun’un metodu ve siyaset teorisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• İnalcık, H. (2003). Osmanlı imparatorluğu klasik çağ (1300-1600). (R. Sezer, Çev.). İstanbul: YKY.
• Karabulut, M. (2008). Batılılaşma açısından tanzimat dönemi Türk romanı. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Namlı, T. (2010). Tanzimat devri Türk romanında sosyal tenkit. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Neumann, C.K. (1999). Araç tarih amaç tanzimat: Tarih-i Cevdet’in siyasi anlamı. (M. Arun, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Okay, O. (2008). Batı medeniyeti karşısında Ahmet Mithat Efendi. İstanbul: Dergâh Yayınları. _______. (2011a). Batılılaşma devri Türk edebiyatı. İstanbul: Dergâh Yayınları. _______. (2011b). Sanat ve edebiyat yazıları. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Okumuş, E. (2006). İbn-i Hâldun’un Osmanlı düşüncesine etkisi, İslâm Araştırmaları Dergisi, 15, 141-185.
• Ortaylı, İ. (1996). Türkiye idare tarihine giriş. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Öz, M. (2005). Kanun-ı kadîmin peşinde: Osmanlı’da “çözülme” ve gelenekçi yorumcuları (XVI. yüzyıldan XVIII. yüzyıl başlarına). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Özdemir, M. ve Yegen, Ü. (2016). Ahmet Mithat Efendi’nin “Karnaval”, “Henüz 17 yaşında” ve “Vah” romanlarında batı medeniyeti eleştirisi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(1), 324-350.
• Pamuk, Ş. (2005). Osmanlı-Türkiye iktisadî tarihi 1500-1914. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sağlam, M. H. (2014). Tartışmalı bir eser: Ahmet Mithat Efendi’nin bahtiyarlık romanı üzerine bir tahlil çalışması. Turkish Studies, 9(3), 1219-1234.
• Tüzer, İ. (2014). Ahmet Mithat anlatılarında kimlik inşası ve modernizm. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yeşilyurt, Ş. (2014). Ahmet Mithat Efendi’nin romancılığı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yıldırım, Y. (2001). Türkçe’de İbn Haldun üzerine yapılan çalışmalar, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(4), 139-174.
• Yurdaydın, H. G. (1997). Düşünce ve bilim tarihi (1600-1839). Türkiye Tarihi 3 Osmanlı Devleti 1600-1908, (S. Akşin, Yay. Yön.). İstanbul: Cem Yayınevi.