Helen-Roma Kültürü ve Erken Hıristiyan Dönemde Kendilik Kaygısı Bağlamında Asketizm (Çilecilik) Pratikleri

Yıl 2022, , 171 - 191, 14.06.2022

Mehmet Kasım Özgen , Büşra Bilgin

https://doi.org/10.55256/temasa.1099388

Öz

Kendiyle ilgilenme, kendilik kaygısı bağlamında ele alınan asketizm kavramı, Helen-Roma ve erken Hıristiyanlık dönemlerinde iki farklı anlamı ve uygulama şeklini karşılamıştır. Genel manada egzersiz yapmak ve çilecilik anlamlarına gelen asketizm, Helen kültüründe insanların bir yaşama biçimi olarak, hayatlarını nasıl daha iyi ve daha güzel yaşayacaklarına dair kaygıyla uyguladığı pratikleri içeriyordu. Bu pratikler birtakım yoksunluklar ve ölçüye dayalı perhizlerdi. Amaç kişiyi, fiziksel yoksunluklara alıştırarak başına gelebilecek fiziki ve manevi kötü olaylara karşı daima hazır bulundurmaktı. Kişi böylece karşılaştığı hiçbir kötü olaydan duygusal olarak etkilenmeyecek ve akla dayalı hareket edecektir. Öte yandan Hıristiyanlıkla birlikte asketik pratikler, -manastırlarda veya toplumdan uzak ıssız herhangi bir yerde- münzevi bir yaşamı ifade etmeye başlamıştır. Daha önce ılımlı şekilde yapılan perhizler katılaştırılarak tamamen reddedilmeye ve askıya alınmaya başlanmıştır. Böylelikle kişi kendini sınayacak ve ruhun bedenden kurtulması sağlanacaktır. Kişi ancak bu asketik yolla arındırılırsa kurtuluşa erebilecektir. Hıristiyanlıkta amaç, kendini tanımak yoluyla hakikate erişmektir. Bunun yolu da asketik pratiklerdir. Bu çalışmayla birlikte, asketizmin kendilikle ilişkisi bağlamında kişinin hakikatle ve kendi kendisiyle kurduğu ilişki üzerindeki rolünü incelemiş olacağız. Bu ilişkilerin en spesifik örnekleri Helenistik dönem ve Hıristiyan çileciliğinde görüldüğü için bu dönemleri ele almayı ve aralarındaki fark ve sürekliliklere işaret etmenin daha uygun olacağını düşündük. Böylelikle, kişinin hakikat söyleminin pastoral iktidar tarafından nasıl bir değişime uğradığını ve kendiyle ilgilenmek bağlamında yapılan asketik pratiklerin tarihsel izini sürerek geçirdiği dönüşümleri açığa çıkarmayı planlıyoruz. Sonuç olarak bu çalışma ile, asketik pratiklerin Hıristiyanlıkla birlikte ortaya çıkmadığını, tarihinin eski Yunan’a kadar uzandığını görmüş olacağız.

Anahtar Kelimeler

Asketizm, Kendilik Kaygısı, Kendini Bilmek, Helen-Roma Kültürü, Erken Hıristiyan Dönem

Kaynakça

• Akay, Ali. Michel Foucault: İktidar ve Direnme Odakları. İstanbul: Bağlam Yayınları, 1995.
• Augustinus. İtiraflar. Çeviren: Çiğdem Dürüşken, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2010.
• Aurelius, Marcus. Düşünceler. Çeviren: Şadan Karadeniz, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2012.
• Baş, Bilal. Çölü Fethetmek: Geç Antikçağda Mısır Manastırları. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2015.
• Blondel, Maurice. Mistisizm. Çeviren: Özkan Gözel, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2008.
• Dreyfus, Hubert L. ve Paul Rabinow. Michel Foucault: Beyond Structuralism and Hermeneutics. Chicago: Chicago University Press, 1983.
• Elm, Susanna. Virgins of God: The Making of Asceticism in Late Antiquity. Oxford: Clarendon Press, 1994.
• Epiktetos. Düşünceler ve Sohbetler. Çeviren: Burhan Toprak, İstanbul: MEB Yayınları, 1989.
• Falzon, Christopher. Foucault ve Sosyal Diyalog: Parçalanmanın Ötesi. Çeviren: Hüsamettin Arslan, İstanbul: Paradigma Yayınları, 2001.
• Foucault, Michel ve Richard Sennett. “Sexuality and Solitude” in Humanities and Review, Editör: David Rieff, 3-22. New York: Cambridge University Press, 1982.
• Foucault, Michel. “Kendini Biçimlendirme Teknikleri” Kendini Bilmek içinde, Editör: Zeynep Tuğçe Özcan, 26-67. İstanbul: Profil Kitap, 2019.
• Foucault, Michel. “On the Geneology of Ethics: An Overview of Work in Progress” in The Foucault Reader, Editör: Paul Rainbow, 340-373. New York: Pantheon Press, 1984.
• Foucault, Michel. Cinselliğin Tarihi. Çeviren: Hülya Uğur Tanrıöver, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2018.
• Foucault, Michel. Eleştiri Nedir? Kendilik Kültürü. Çeviren: Murat Erşen, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2020.
• Foucault, Michel. Özne ve İktidar: Seçme Yazılar 2. Çeviren: Ferda Keskin ve Osman Akınhay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2014.
• Foucault, Michel. Öznellik ve Hakikat. Çeviren: Sibel Yardımcı, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2017.
• Foucault, Michel. Öznenin Yorumbilgisi. Çeviren: Ferda Keskin, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2019.
• Grote, George. Plato and The Other Companions of Sokrates. London: London Murray Published, 1867.
• Gutting, Gary. Foucault. Çeviren: Hakan Gür, Ankara: Dost Yayınları, 2010.
• Hadot, Pierre. İçsel Kale: Marcus Aurelius Üzerine Düşünceler. Çeviren: H. Can Utku, İstanbul: Alfa Yayınları, 2021.
• Hadot, Pierre. Ruhani Alıştırmalar ve Antik Felsefe. Çeviren: Kübra Gürkan, İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2012.
• Hall, Thomas Cuming. “Asceticism (Introduction)” in Encyclopedia of Religion and Ethics, Editör: James Hastings, M. A., D.D., 63-69. Edinburgh: T.&T. Clark Publication, 1910, C. 2.
• Keenan, Mary Emily. “De Professione Christiana and De Perfectione: A Study of the Ascetical Doctrine of Saint Gregory of Nyssa” in Dumbarton Oaks Papers 5, 167-207. London: Harvard University Publication, 1950.
• Kutsal Kitap. Luka 14: 25-27. İstanbul: Yeni Yaşam Yayınları, 2016.
• Ludlow, Morwenna. Gregory of Nyssia, Ancient and Post-Modern. New York: Oxford University Press, 2007.
• Musonius Rufus’tan Kalanlar. Çeviren: Melike Molacı, İstanbul: Çizgi Yayınları, 2021.
• Platon. Alkibiades I-II. Çeviren: Furkan Akderin, İstanbul: Say Yayınları, 2010.
• Platon. Diyaloglar (Lakhes). Çeviren: Tanju Gökçöl, İstanbul: Remzi Kitabevi, 2016.
• Platon. Diyaloglar (Sokrates’in Savunması). Çeviren: Teoman Aktürel, İstanbul: Remzi Kitabevi, 2016.
• Plutarkhos. “On the Control of Anger” in Plutarch’s Moralia, Editör: T. E. Page, E. Capps, W. H. D. Rouse, L. A. Post, E. H. Warmington, 90-163. London: Harvard University Press, 1962, C. 6.
• Revel, Judith. Foucault: Güncelliğin Bir Ontolojisi. Çeviren: Kemal Atakay, İstanbul: Otonom Yayınları, 2006.
• Russell, Jeffrey Burton. İblis: Erken Dönem Hıristiyan Geleneği. Çeviren: Ahmet Fethi, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2000.
• Saint John of Damascus: Writings, The Fathers of Church, Translated: Frederic H. Chase, J.R., New York: Lithography by Bishop Litho, 1958.
• Schaff, Philip. History of the Christian Church. New York: Charles Scribners Sons Publication, 1914.
• Seneca, Lucius Annaeus. Ahlak Mektupları. Çeviren: Türkân Uzel, İstanbul: Jaguar Yayınları, 2020.
• Topakkaya, Arslan. “Stoa Etiğinin Temel Kavramları,” Felsefe Dünyası sayı: 49 (2009): 56- 68.
• Watts, Niki. The Oxford New Greek Dictionary. New York: Berkley Books, 2008.
• Xenophon. Memorabilia, Oeconomicus, Symposium, Apology. Translated: E. C. Marchant and O. J. Todd, London: Harvard University Press, 1997.
• Yazıcı, Aslı. “Epiktetusçu Eğitimde Erdemli İnsan,” Felsefe Dünyası sayı: 34 (2001): 61-68.
• Zöckler, O. “Asceticism (Christian)” in Encyclopedia of Religion and Ethics. Edinburgh: T.&T. Clark Publication, 1910.