An Examination the Relationship Between Academic Procrastination, Worship Procrastination and Psychological Well-Being in Students: The Case of Selcuk University

Yıl 2025, Sayı: 8, 171 - 200, 30.09.2025

Süleyman Abanoz

https://doi.org/10.55709/tetkik.1644522

Öz

Every individiual bears a range of responsibilities, primarily toward those in their immediate environment, as well as toward their work, superiors, colleagues, and family. For a believer, in addition to these, there also exist responsibilities toward the Creator. In order to maintain the mental health, it is necessary that these responsibilities be fulfilled in a timely and appropriate manner without procrastinating. This study, first seeks to reveal the relationship between academic procrastination, worship procrastination and psychological well-being among students of Selçuk University. Subsequently, the students' psychological well-being, academic procrastination and worship procrastination will be examined in relation to various veriables. Accordingly, the aim of the study is to examine the relationships between worship procrastination, academic procrastination and psychological well-being both with each other and with the variables of gender, age, faculty, grade level, place of residence and level of religiosity. The study was conducted in the spring semester of 2024. Employing the relational survey method, the study utuilzed a data collection tool consisting of personel i nformation developed by the researcher, along with the Academic Procrastination, Worship Procrastination and Psychological Well-Being Scale. The questionnaires, which was completed by 389 respondents, were analyzed with the SPSS 23.0 statistical programme. The findings of the research indicated, a positive correlation between academic procrastination and both dimensions of worship procrastination. In addition a negative correlation was indentified between these two procrastination variabled and psychological well-being. The findings of the study indicated a negative correlation between age and academic procrastination, with the highest levels of procrastination observed among theology students and those who expressed a lack of interest in religion. In the context of fabrication of justification fort he deferral of worship, it has been observed that students from the faculty of education exhibit the highest means, while those enrolled in the theology faculty demonstrate the lowest. Third-grade students, as well as those residing in towns and villages demonstrate a lower propensity for procrastination in comparison to other demographic groups. The findings of this study indicate that, as religious devotion increases, the propensity to procrastinate in the performance of worship activities concomitantly declines. The study’s findings indicate that girls, students of the numeracy department, those residing in metropolitan cities, those who do not express interested in religion and those who are very religious elevated levels of psychological well-being.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion , Procrastination , Worship Procrastination , Academic Procrastination , Religious Procrastination , Psychological Well-being

Öğrencilerde Akademik Erteleme, İbadet Erteleme ve Psikolojik İyi Oluş İlişkisinin İncelenmesi: Selçuk Üniversitesi Örneği

Öz

Her insanın başta çevresindekilere, işine, yöneticisine, meslektaşlarına ve ailesine olmak üzere çeşitli sorumlulukları vardır. İnanan insanın ise bunlara ek olarak Yaratıcısına karşı da sorumlulukları vardır. Ruh sağlığını koruması için bu sorumluluklarını ertelemeden, zamanında ve uygun şekilde yerine getirmesi gerekir. Bu çalışmada öncelikle Selçuk Üniversitesi öğrencileri üzerinden akademik erteleme, ibadet erteleme ve psikolojik iyi oluş ilişkisi ortaya koyulacaktır. Daha sonra çeşitli değişkenlerle öğrencilerin psikolojik iyi oluş, akademik erteleme ve ibadet ertelemeleri arasındaki ilişkiler incelenecektir. Buna göre çalışmanın amacı ibadet erteleme, akademik erteleme ve psikolojik iyi oluşun hem birbirleriyle hem de cinsiyet, yaş, fakülte, sınıf düzeyi, yerleşim yeri ve dindarlık seviyesi değişkenleriyle arasındaki ilişkileri incelemektir. Çalışma 2024 yılı bahar döneminde gerçekleştirilmiştir. İlişkisel tarama yöntemiyle gerçekleştirilen çalışmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen kişisel bilgiler ile Akademik Erteleme, İbadet Erteleme ve Psikolojik İyi Oluş Ölçeği kullanılmıştır. 389 kişi tarafından uygun şekilde doldurulan anketler SPSS 23,0 istatistik programıyla analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda akademik erteleme ile ibadet ertelemenin her iki boyutu arasında pozitif ve bu iki ertelemeyle psikolojik iyi oluş arasında negatif bir ilişkinin olduğu ortaya çıkmıştır. Yaş arttıkça akademik ertelemenin azaldığı, ilahiyat öğrencilerinin ve dine ilgisiz olanların en yüksek akademik erteleme sergilediği tespit edilmiştir. İbadet ertelemenin mazeret bulma alt boyutunda en yüksek ortalamaya eğitim fakültesi öğrencilerinin en düşük ortalamaya ise ilahiyat fakültesi öğrencilerinin sahip olduğu, 3. sınıf öğrencileri ile ilçe ve köyde yaşayanların diğer gruplardan daha az erteleme sergilediği görülmüştür. İbadet ertelemenin her iki boyutunda da dindarlık arttıkça ibadet ertelemenin belirgin şekilde düştüğü sonucuna ulaşılmıştır. Kızların, sayısal bölüm öğrencilerinin, büyükşehirde yaşayanların, dine ilgisiz ve çok dindar olanların psikolojik iyi oluşlarının yüksek olduğu da çalışmanın bulguları arasındadır.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi , Erteleme , İbadet Erteleme , Akademik Erteleme , Dinî Erteleme , Psikolojik İyi Oluş

Kaynakça

• Abanoz, Sema. İbadet Erteleme Ölçeği Geliştirilmesi ve 18-65 Yaş Arası Bireylerde İbadet Erteleme, Dinî Tutum ve Genel Erteleme İlişkisinin İncelenmesi. Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2024.
• Abanoz, Sema - Belen, Fatıma Zeynep. “İbadet Erteleme: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması”. Kocatepe İslami İlimler Dergisi 6/2 (Aralık 2023), 514-540. https://doi.org/10.52637/kiid.1364489
• Altunışık, Remzi vd. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı. Sakarya: Sakarya Kitabevi, 3. Basım, 2004.
• Arıbaş, Ayşe Nihan. “The Relationship of Time Management and Academic Procrastination: A Case of University Students”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 46 (Ekim 2021), 214-224. https://doi.org/10.52642/susbed.909737
• Ay, Şule vd. “Lise Öğrencilerinin Akademik Öz-Yeterlik Algısı ve Akademik Erteleme Davranışı Arasındaki İlişki”. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9/1 (Temmuz 2019), 116-126.
• Aydın, Cüneyd. Birey ve Kutsal Destek. Ankara: Sonçağ Yayınları, 2024.
• Aydoğan, Didem - Özbay, Yaşar. “Akademik Erteleme Davranışının Benlik Saygısı, Durumluluk Kaygı, Öz-Yeterlilik Açısından Açıklanabilirliğinin İncelenmesi”. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi 2/3 (Eylül 2012), 1-10. https://doi.org/10.14527/C2S3M1
• Balkıs, Murat. “Öğretmen Adaylarının Davranışlarındaki Erteleme Eğiliminin, Karar Verme Stilleri ile İlişkisi”. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 21 (2007), 67-83.
• Balkıs, Murat - Duru, Erdinç. “Prevalence of Academic Procrastination Behavior among Pre-Service Teachers and Its Relationship with Demographics and Individual Preferences”. Eğitimde Kuram ve Uygulama Dergisi 5/1 (2009), 18-32.
• Baş, Türker. Anket Nasıl Hazırlanır Uygulanır Değerlendirilir. Ankara: Seçkin Yayınevi, 4. Basım, 2006.
• Boncales, Zadel Teresa P. - Galgao, Christian T. “Procrastination: Causes, Mechanisms, Consequences, and Relationship with Mental Health”. Psychology and Education: A Multidisciplinary Journal 3/9 (Ağustos 2022), 1-9. https://doi.org/10.5281/ZENODO.7011340
• Bozgeyikli, Hasan - Çalışkan, Mustafa. “Ortaöğretim Öğrencilerinin Psikolojik İyi oluşlarının Yordayıcısı Olarak İyimserlik-Kötümserlik Düzeyi ve Dini Yönelimler”. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi 16/28 (Ağustos 2020), 909-928. https://doi.org/10.26466/opus.734018
• Cenkseven, Fulya. Üniversite Öğrencilerinde Öznel ve Psikolojik İyi Olmanın Yordayıcılarının İncelenmesi. Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2004.
• Cirhinlioğlu, Fatma Gül. Üniversite Öğrencilerinde Utanç Eğilimi, Dini Yönelimler, Benlik Kurguları ve Psikolojik İyilik Hali Arasındaki İlişkiler. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
• Çakıcı, Deniz Ç. Lise ve Üniversite Öğrencilerinde Genel Erteleme ve Akademik Erteleme Davranışının İncelenmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2003.
• Çelikol, Gamze. “2024 ÖABT sınavına giren adayların istatistik bilgisi paylaşıldı! En çok talep gören...” Eğitim. https://www.mebhocam.com/ . 2024. Erişim 09 Şubat 2025. https://www.mebhocam.com/sinav/2024-oabt-sinavina-giren-adaylarin-istatistik-bilgisi-paylasildi-en-cok-talep-goren-h24982
• Çınar, Mehmet. “Dindarlığın Psikolojik İyi Oluş Üzerine Etkisi: Meta-Analitik Bir Çalışma”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 25/2 (Aralık 2021), 583-596. https://doi.org/10.18505/cuid.972956
• Demir, Ömer. “Erteleme Eğilimi ve Baş Etme Yolları Araştırmaları Bulgularının Dini Erteleme Açısından Yorumlanması”. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi 12/4 (Aralık 2017), 747-780.
• Diener, Ed. “Subjective Well-Being”. Psychological Bulletin 95/3 (1984), 542-575.
• Diener, Ed vd. “Advances and Open Questions in the Science of Subjective Well-Being”. Collabra: Psychology 4/1 (Mayıs 2018), 1-78. https://doi.org/10.1525/collabra.115
• Diener, Ed vd. “New Well-Being Measures: Short Scales to Assess Flourishing and Positive and Negative Feelings”. Social Indicators Research 97/2 (Haziran 2010), 143-156. https://doi.org/10.1007/s11205-009-9493-y
• Diener, Ed vd. “The Evolving Concept of Subjective Well-Being: The Multifaceted Nature of Happiness”. Advances in Cell Aging and Gerontology. ed. Paul Costa. 187-219. Amsterdam: Elseiver, 2003.
• Doğan, Mebrure. Dindarlık Sabır ve Psikolojik İyi Olma Arasındaki İlişkiler. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
• Ertan Düzgün, Dilara. Üniversite Öğrencilerinin Kişilik Özellikleri ve Akademik Erteleme Davranışları ile Sosyal Medya Bağımlılığı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Ankara: Ufuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Ferrari, Joseph R. vd. Procrastination and Task Avoidance--Theory, Research and Treatment. New York: Plenum Press, 1995.
• Festinger, Leon. A Theory of Cognitive Dissonance. California: Stanford University Press, 1957.
• García-Alandete, Joaquín - Bernabé-Valero, Gloria. “Relationship Between Religious Orientation and Psychological Well-Being among Spanish Undergraduates”. Acción Psicológica 10/1 (Mayıs 2013), 135-148. https://doi.org/10.5944/ap.10.1.7040
• Gholamzadeh, Sakineh vd. “Religious Coping and Psychological Well-Being among Iranian Stroke Caregivers”. Iranian Journal of Nursing and Midwifery Research 19/5 (2014), 478-484.
• Göcen, Gülüşan. “Pozitif Psikoloji Düzleminde Psikolojik iyi Olma ve Dini Yönelim İlişkisi: Yetişkinler Üzerine Bir Araştırma”. Toplum Bilimleri Dergisi 7/13 (Haziran 2013), 97-130.
• Green, Morgan - Elliott, Marta. “Religion, Health, and Psychological Well-Being”. Journal of Religion and Health 49/2 (Haziran 2010), 149-163. https://doi.org/10.1007/s10943-009-9242-1
• Gültekin, Fırat - Bayramoğlu, Gökben. “2000-2020 Yılları Arasında Türkiye’de ‘Psikolojik İyi Oluş’ ile İlgili Yazılan Tezlerin İçerik Analizi”. Journal of Management Theory and Practices Research 2/2 (Aralık 2021), 117-133.
• Güngör, Ali. “Öğretmen Adaylarının Akademik Erteleme Davranışlarının Farklı Kişisel Değişkenlere Göre İncelenmesi: Ahi Evran Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Örneği”. Turkish Academic Research Review - Türk Akademik Araştırmalar Dergisi [TARR] 8/3 (Eylül 2023), 1236-1253. https://doi.org/10.30622/tarr.1340780
• Gürsu, Orhan. Ergenlik Döneminde Psikolojik Sağlık ve Dindarlık İlişkisi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
• Hefferon, Kate - Boniwell, Ilona. Positive Psychology: Theory, Research and Applications. UK Maidenhead: McGraw-Hill/Open University Press, 2011.
• İrk, Esra vd. “Günlük Hayatta ve Dinî Pratiklerde Erteleme Davranışı Üzerine Nitel Bir Araştırma”. İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 10/1 (Ocak 2024), 21-51. https://doi.org/10.5281/ZENODO.10518547
• Karaman, Mesut. “Keşfedici ve Doğrulayıcı Faktör Analizi: Kavramsal Bir Çalışma”. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 9/1 (Haziran 2023), 47-63. https://doi.org/10.29131/uiibd.1279602
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 10. Basım, 2010.
• Karslı, Necmi. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinde Psikolojik İyi Oluş ve Dindarlık”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 53 (Haziran 2021), 165-194. https://doi.org/10.21054/deuifd.895059
• Kaya, Mevlüt - Küçük, Nuretti̇n. “İbadetler ile Hayatın Anlamı ve Psikolojik İyi Olma Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 42 (2017), 17-44.
• Keyes, Corey L. M. vd. “Optimizing Well-Being: The Empirical Encounter of Two Traditions”. Journal of Personality and Social Psychology 82/6 (Haziran 2002), 1007-1022. https://doi.org/10.1037/0022-3514.82.6.1007
• Lay, Clarry H. “At Last, My Research Article on Procrastination”. Journal of Research in Personality 20 (1986), 474-495. https://doi.org/10.1016/0092-6566(86)90127-3
• Meyers, Lawrence S. vd. Applied Multivarite Researh Design and Interpretation. London: SAGE Publications, Inc., 2005.
• Milgram, Norman (Noach) vd. “Procrastination, Generalized or Specific, in College Students and Their Parents”. Personality and Individual Differences 25/2 (Ağustos 1998), 297-316. https://doi.org/10.1016/S0191-8869(98)00044-0
• Mişe, Hande - Hançer, Ahmet Hakan. “Öğretmen Adaylarının Akademik Erteleme Davranışlarının İncelenmesi”. Folklor Edebiyat 25/97-1 (Eylül 2019), 703-715. https://doi.org/DOI : 10.22559/folklor.975
• Ocak, İjlal vd. “Üniversite Öğrencilerinin Akademik Erteleme Davranışları ile Algılanan Stres Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Uluslararası Bilim ve Eğitim Dergisi 7/2 (Ağustos 2024), 131-154. https://doi.org/10.47477/ubed.1535754
• Öztürk Başpınar, Nuran. “Üniversite Öğrencilerinin Genel Erteleme Davranışları İle Akademik Erteleme Davranışları Arasındaki İlişki”. Journal of Turkish Studies 15/2 (Nisan 2020), 1197-1219. https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.41436
• Pür, İlyas. “Üniversite Öğrencilerinde Dindarlık ve Psikolojik İyi Oluş Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1 (2022), 327-353.
• Rozental, Alexander vd. “Targeting Procrastination Using Psychological Treatments: A Systematic Review and Meta-Analysis”. Frontiers in Psychology 9 (2018), 1-15. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.01588
• Ryff, Carol D. “Happiness Is Everything, or Is It? Explorations on the Meaning of Psychological Well-Being”. Journal of Personality and Social Psychology 57/6 (1989), 1069-1081. https://doi.org/10.1037/0022-3514.57.6.1069
• Ryff, Carol D. - Keyes, Carol Lee M. “The Structure of Psychological Well-Being Revisited”. Journal of Personality and Social Psychology 69/4 (1995), 719-727.
• Ryff, Carol D. - Singer, Burton. “The Contours of Positive Human Health”. Psychological Inquiry 9/1 (Ocak 1998), 1-28. https://doi.org/10.1207/s15327965pli0901_1
• Sarıoğlu, Ayşe Fikriye. Öğretmen Adaylarının Akademik Erteleme Eğilimi ile Mükemmeliyetçilik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Seyhan, Beyazıt Yaşar. “Üniversite Öğrencilerinde Tanrı Tasavvuru ve Psikolojik İyi Olma Hali Arasındaki İlişkiler”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/1 (2014), 65-97.
• Sinanoğlu, Mustafa. “İbadet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/233-235. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1999.
• Solomon, Laura J. - Rothblum, Esther D. “Academic Procrastination: Frequency and Cognitive-Behavioral Correlates.” Journal of Counseling Psychology 31/4 (Ekim 1984), 503-509. https://doi.org/10.1037/0022-0167.31.4.503
• Steel, Piers. “The Nature of Procrastination: A Meta-Analytic and Theoretical Review of Quintessential Self-Regulatory Failure”. Psychological Bulletin 133/1 (Ocak 2007), 65-94. https://doi.org/10.1037/0033-2909.133.1.65
• Tanrıkulu, Mustafa. Ergenlerin Akademik Erteleme Davranışlarıyla Benlik Saygılarının İncelenmesi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Teke, Hilal Sena - Yılmaz, Sema. “Yetişkinlerde Maneviyat Erteleme Davranışı İlişkisinde Yetersizlik Duygusunun Aracılık Rolü”. ATEBE Dinî Araştırmalar Dergisi 12 (Aralık 2024), 88-118. https://doi.org/10.51575/atebe.1569969
• Telef, Bülent Baki. “Psikolojik İyi Oluş Ölçeği: Türkçeye Uyarlama, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 28/3 (2013), 374-384.
• Temiz, Yunus Emre. Alçakgönüllülük Dindarlık Psikolojik İyi Olma ve Yaşam Doyumu Değişkenleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Tosyalıoğlu, Mustafa Burak. Üniversite Öğrencilerinde Maneviyat ve Psikolojik İyi Oluş Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Tura, Hatice. Dindarlık, Affetme ve Psikolojik İyi Oluş İlişkisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Uzun Özer, Bilge vd. “Exploring Academic Procrastination Among Turkish Students: Possible Gender Differences in Prevalence and Reasons”. The Journal of Social Psychology 149/2 (Nisan 2009), 241-257. https://doi.org/10.3200/SOCP.149.2.241-257
• Uzun Özer, Bilge - Saçkes, Mesut. “International Conference on Education and Educational Psychology (ICEEPSY 2010) Effects of Academic Procrastination on College Students’ Life Satisfaction”. Procedia - Social and Behavioral Sciences 12 (Aralık 2011), 512-519. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2011.02.063
• Van Eerde, Wendelien - Klingsieck, Katrin B. “Overcoming Procrastination? A Meta-Analysis of Intervention Studies”. Educational Research Review 25 (2018), 73-85. https://doi.org/10.1016/j.edurev.2018.09.002
• Vural, Muhammet Enes. Yetişkinlerde Alçakgönüllülük, Dindarlık ve Psikolojik İyi Oluş İlişkisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Yıldırım, Nimet Nilgün. Üniversite Öğrencilerinde Erteleme Davranışının Mükemmeliyetçilik ve Denetim Odağı ile İlişkisinin İncelenmesi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Yıldırım, Sümeyye. İbadete Devam Sıklığı ile Ahlâkî Olgunluk ve Psikolojik İyi Olma Hali Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.