TTK m. 1429/1 KAPSAMINDA SİGORTA ETTİRENİN VEYA SİGORTALININ HUKUKEN FİİLLERİNDEN SORUMLU BULUNDUKLARI KİŞİLERİN TESPİTİ

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 339 - 361, 31.12.2023

Oğuz Yolal

https://doi.org/10.55027/tfm.1395218

Öz

Sigorta hukuku uygulaması bakımından üçüncü kişilerin davranışlarının sigorta ettirene isnat edilmesi gerekmektedir. Aksi durumda, üçüncü kişi tarafından rizikoya gerçekleşmesine yönelik yapılan her davranış nedeniyle, sigortacının sorumluluğu doğacaktır. Bunu dikkate alan kanun koyucu TTK m. 1429/1 hükmünde, sigortacı, sigorta ettiren veya sigortalı ile bunların hukuken fiillerinden sorumlu bulundukları kişilerin ihmali veya kastı ile rizikoyu gerçekleştirmeleri durumunda sigortacının sorumluluğunu düzenlemiştir. Hükümde geçen hukuken fiillerinde sorumlu kişilerin kapsamı açık değildir. Sigortacının sorumluluğu açısından bu kişilerin tespiti önem arz etmektedir. Zira bu kişiler rizikoyu, sigorta tazminatının ödenmesi amacıyla kasten gerçekleştirmişlerse, sigortacı sorumlu olmayacaktır. Hukuken fiilinden sorumlu kişiler ile ilgili olarak, öğretide farklı görüşler bulunmakta; Yargıtay tarafından da farklı yönde kararlar verilmektedir. Alman hukukunda üçüncü kişilerin davranışları bakımından farklı bir esas benimsenmiştir. İsviçre hukuku
bakımından TTK m. 1429/1’e benzer bir hüküm bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

sigorta ettiren, riziko, hukuken fiillerinden sorumlu kişi, kasıt

DETERMINATION OF PERSONS FOR WHOSE ACTS THE POLICYHOLDER OR THE INSURED ARE LEGALLY RESPONSIBLE PURSUANT TO ARTICLE 1429/1 OF THE TCC

Öz

In terms of insurance law practice, the behaviours of third parties must be attributed to the insured. Otherwise, the liability of the insurer will arise due to every behaviour of the third party towards the occurrence of the risk. Taking this into consideration, the legislator has regulated the liability of the insurer under Art. 1429/1 of the TCC in the event that the insurer, the policyholder or the insured, and the persons for whose acts they are legally responsible, realise the risk through negligence or intent. The scope of the legally responsible persons mentioned in the provision is not clear. The determination of these persons is important in terms of the liability of the insurer. If these persons have intentionally caused the risk for the purpose of payment of the insurance indemnity, the insurer shall not be liable. Regarding the persons who are legally liable for the acts of third parties, there are different opinions in the doctrine and the Court of Cassation renders different decisions. In German law, a different principle is adopted with respect to the behaviour of third parties. Under Swiss law, there is a provision similar to Article 1429/1 of the TCC.

Anahtar Kelimeler

policyholder, risk, person legally responsible for their actions, intention

Kaynakça

• Atabek, Reşat (1950) Sigorta Hukuku, İstanbul, Duygu Matbaası.
• Atamer, Kerim (2011), ‘Yeni Türk Ticaret Kanunu Uyarınca "Zarar Sigortaları"na Giriş‘ BATİDER, S:1, C:27, s. 21-106. Atamer, Kerim & Tosun, Yalçın (2002), ‘Sigorta Hukuku’na İlişkin Türk Ticaret Kanunu Hükümlerinin Kaynakları (Deniz Sigortaları Hariç)‘ Sigorta Hukuku Dergisi, S:1, s. 137-155.
• Avcı, Zehra (2021) Rizikonun Gerçekleşmesinde Kusurun Sigorta Tazminatı ve Sigorta Bedelinin Ödenmesine Etkisi, Ankara, Adalet Yayınevi.
• Başbuğoğlu, Tarık (1988) Uygulamalı Türk Ticaret Kanunu, Açıklamalar-İçtihatlar, 2. Cilt, Deniz Ticareti-Sigorta Hukuku, Ankara, Özkan Matbaacılık.
• Beckmann, Roland Michael & Matusche-Beckmann, Annemarie (Editörler) (2015) Versicherungsrechts-Handbuch, München, 3. Baskı, C. H. Beck.
• Bozer, Ali (1965) Sigorta Hukuku, Ankara, Güzel İstanbul Matbaası.
• Bruck, Ernst & Möller, Hans (Editörler) (2009) Versicherungsvertragsgesetz Großkommentar, Band 3 §§ 74-99, Berlin, 9. Baskı, Verlag De Gruyter. (Bruck & Möller & Bearbeiter)
• Bruck, Ernst & Möller, Hans (Editörler) (2022) Versicherungsvertragsgesetz Großkommentar, Band 2 §§ 19-73, Berlin, 10. Baskı, Verlag De Gruyter. (Bruck & Möller & Bearbeiter, Band 2)
• Can, Mertol (2011) “Gözden Geçirilmeye Muhtaç Hükümler Var mı?” Sorusu Çerçevesinde 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Hükümlerine Göre, Sigorta Sözleşmesinin Tabi Olduğu Hukuki Esaslar, Ankara, İmaj Yayınevi. (Hukuki Esaslar)
• Can, Mertol (2009) Türk Özel Sigorta Hukuku (Ders Kitabı), Ankara, 3. Baskı, İmaj Yayıncılık. (2009)
• Can, Mertol (2018) Türk Özel Sigorta Hukuku (Ders Kitabı) Cilt I, Ankara, Adalet. (2018)
• Çakır, Ayşe (2023) Mal Sigortalarında Temsilen Sigorta, Ankara, Seçkin.
• Damar, Cahit (2022) Sigortacının Kanuni Halefi-yeti ve Rücu Hakkı, Ankara, Seçkin.
• Doğan, Burak & Azizağaoğlu, Hasan Tahsin (2022), ‘Zarar Sigortalarına İlişkin Hileli Sigorta Taleplerinin İngiliz Hukuku Nazarında Değerlendirilmesi’ Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S:1, C:12, s. 426-480.
• Dolar, Neyzen Fehmi (2022), “İsviçre’de Sigorta Sözleşmesi Hakkında Federal Kanun’da Yapılan (Kısmi) Reform Üzerine Bir İnceleme” Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, Özel Sayı,, C:12, s. 526-561.
• Doğanay, İsmail (2004) Türk Ticaret Kanunu Şerhi Cilt 3, İstanbul, 4. Baskı, Beta.
• Eriş, Gönen (2020) Türk Ticaret Kanunu Hükümlerine Göre Sigorta Hukuku, Ankara, Seçkin.
• Günay, M. Barış (2022) Sigorta Hukuku, Ankara, 4. Baskı, Seçkin.
• Hacıömeroğlu, Abdülhamid Oğuzhan (2022) Sorumluluk Sigortasında Sigorta Himayesinin Kapsamı, İstanbul, On İki Levha.
• Honsell, Heinrich (Editör) (1999) Berliner Kommentar zum Versicherungsvertragsgesetz: Kommentar zum deutschen und österreic-hischen VVG, Vol. I, Berlin, Springer Verlag, (BK/Bearbeiter).
• Grolimund, Pascal & Loacker, Leander D. & Schnyder, Anton K. (Editörler) (2023) Basler Kommentar Versicherungsvertragsgesetz, Basel, 2. Baskı, Helbing Lichtenhahn Verlag (BSK VVG-Bearbeiter).
• Höra, Knut & Schubach, Arno (2022) Münchener Anwaltshandbuch Versicherungsrecht, München, 5. Baskı, C.H.BECK (MAH VersR/Bearbeiter).
• Kender, Rayegân (2005), ‘Türk Ticaret Kanunu Taslağı’nın Sigorta Hukukuna İlişkin Hükümleri Hakkında Düşünceler‘ Sigorta Hukuku Dergisi, Özel Sayı 1, Türk Ticaret Kanunu Taslağı, s. 7-28.
• Kendigelen, Abuzer (2016) Türk Ticaret Kanunu Değişiklikler, Yenilikler ve İlk Tespitler, İstanbul, Güncellenmiş 2. Baskıdan 3. (Tıpkı) Baskı, On İki Levha.
• Kılıçoğlu, Ahmet (1974), ‘Özel ve Sosyal Sigortalarda Halefiyet ve Rücu’ S:1, C:31, s. 395-446.
• Kızılsümer, Bahar (2019) Sigortacının Kanuni Halefiyetinin Şartları ve Sınırları, İstanbul, On İki Levha.
• Knappmann, Ulrich (1997), ‘Zurechnung des Verhaltens Dritter zu Lasten des VN’ VersR, s. 261-267. (VersR)
• Knappmann, Ulrich (1994), ‘Zurechnung des Verhaltens Dritter im Privatversicherungsrecht’ Neue Juristische Wochenschrift, S:48, s. 3147-3149. (NJW)
• Koenig, Willy (1967) Schweizerisches Privatversicherungsrecht, 3. Baskı, Bern, Verlag Herbert Lang & Cie.
• Konfidan, Melisa (2023) Deniz Araçları Sorumluluk Sigortası Sözleşmesi, İstanbul, On İki Levha.
• Kurt, Leyla Müjde (2014), ‘Noterlerin Hukuki Sorumluluğu’ Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S:2, C:18, s. 85-118.
• Küçük, Damla (2020), ‘Kara Taşıtları Kasko Sigortası Bağlamında, Türk Ticaret Kanunu’nun 1429/1. Madde-sinde Geçen “Sigorta Ettiren veya Sigortalının Fiilinden Sorumlu Olduğu Kişiler” Kavramına İlişkin Kısa Bir Değerlendirme’ İnÜHFD, S:1, C:11, s. 39-55.
• Langheid, Theo & Rixecker, Roland (Editörler) (2022) Versicherungsvertragsgesetz mit Einführungsgesetz und VVG Informationspflichtenverordnung Kommentar, München, 7. Baskı, C.H.BECK.
• Langheid, Theo & Wandt, Manfred (Editörler) (2022) Münchener Kommentar zum Versiche-rungsvertragsgesetz, Band 1, § 1-99, VVG-InfoV, München, 3. Baskı, C. H. Beck (Langheid & Wandt & Bearbeiter). Looschelders, Dirk (2015), ‘Der Dritte im Versicherungvertragsrecht, Recht und Schaden’ S: 12, s. 581-591.
• Looschelders, Dirk & Pohlmann, Petra (Editörler) (2023) VVG-Versicherungsvertragsgesetz Kommentar, Köln, 4. Baskı., Carl Heymanns Verlag.
• Moroğlu, Erdoğan & Kendigelen, Abuzer (2014) İçtihatlı-Notlu Türk Ticaret Kanunu ve İlgili Mevzuat, İstanbul, 10. Baskı, On İki Levha.
• Orbay Ortaç, Nurdan (2021), ‘Sigortalanan Olaya Kusur ile Sebebiyet Verilmesinin Sigorta Teminatına Etkisi’ ERÜHFD, S:2, C:16, s. 81-138.
• Roelli, Hans & Keller, Max & Tännler, Karl (1968) Kommentar zum Schweizerischen Bundesgesetz über den Versicherungsvertrag vom 2. April 1908, Band I: Die allgemeinen Bestimmungen, Art. 1-47, Bern, 2. Baskı, K. J. Wyss (Roelli & Keller).
• Römer, Wolfgang (1993), ‘Die Haftung des Versicherungsnehmers für seinen Repräsentanten‘ Neue Zeitschrift für Verkehrsrecht, s. 249-254.
• Rüffer, Wilfried & Halbach, Dirk & Schmikowski, Peter (Editörler) (2020) Versicherungsvertraggesetz, 4. Baskı, Baden-Baden, Nomos (HK-VVG/Bearbeiter).
• Säcker, Franz Jürgen & Rixecker, Roland & Oetker, Hartmut & Limperg, Bettina (Editörler) (2022) Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Band II, Schuldrecht - Allgemeiner Teil I, München, 9. Baskı, Verlag C.H.BECK (MüKoBGB/Bearbeiter).
• Sayhan, İsmet (2001) Sigorta Sözleşme-sinin Konusu, Ankara, Yetkin.
• Sieber, Philipp & Hüsser, Heinz in Fischer, Willi & Luterbacher, Thierry (Editörler) (2016) Kommentar zu den schweizerischen Haftpflichtbestimmungen, Zürich, 1. Baskı, Dike Verlag AG.
• Sopacı Öztuna, Birgül (2012), ‘Yeni Türk Ticaret Kanunu’nun Sigortacının Kanuni Halefiyetine İlişkin Düzenlemelerinin Alman Sigorta Sözleşmesi Kanunu’ndaki Düzenlemelerle Birlikte Değerlendirilmesi’, BATİDER, S:3, C:28, s. 117-152.
• Şenocak, Kemal (1995) Mal Sigortalarında Sigorta Ettirenin Zararı Önleme ve Azaltma Vecibesi, AÜHFD, S:1, C:44, s. 365-424. (Vecibe)
• Şenocak, Kemal (2000) Mesleki Sorumluluk Sigortası, Ankara, Turhan. (Sorumluluk)
• Şenocak, Kemal (2018), ‘TTK m. 1412 Anlamında Sigorta Ettirenin Temsilcileri’: Sigorta Hukuku Sempozyumları, Sigorta Hukukunda Güncel Sorunlar Sempozyumu (2-3 Şubat 2018), İstanbul, On İki Levha, s. 193-199. (Temsilci) Taşdemir, Oğuzhan (2022) Sigorta Hukukunda Halefiyet ve Rücu, Ankara, Adalet.
• Taşkın, Melda (2019) Krediye Bağlı Hayat Sigortası Sözleşmesi, On İki Levha.
• Ulaş, Işıl (2012) Uygulamalı Zarar Sigortaları Hukuku, Genel Hükümler-Mal ve Sorumluluk Sigortaları, 8. Baskı, Ankara, Turhan Kitabevi.
• Ünan, Samim (1998), ’Kara Sigortalarında Sigorta Ettirenin Görevleriyle İlgili Bazı Sorunlar’ SHD, S:1, s. 97-113. (Kara Sigortaları).
• Ünan, Samim (2012), ‘2011 Tarihli Türk Ticaret Kanunu’nda Sigorta Ettirenin Görevleri’: XXV. Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu (17 Aralık 2011), Ankara, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, s. 49-84. (Görev).
• Ünan, Samim (2016) Türk Ticaret Kanunu Şerhi, C. I, İstanbul, On İki Levha. (C. I)
• Ünan, Samim (2016) Türk Ticaret Kanunu Şerhi, C. II, İstanbul, On İki Levha. (C. II)
• Ünan, Samim (2020) Türk Ticaret Kanunu Şerhi, C. VI, Yargı Kararları, İstanbul, On İki Levha. (C. VI) Wandt, Manfred (2016) Versicherungsrecht, München, 6. Baskı, Franz Vahlen Verlag.
• Yazıcıoğlu, Emine (2005), ‘Türk Ticaret Kanunu Tasarısı’nın “Sigorta Hukuku” Kitabındaki Hükümler Hakkında Bazı Değerlendirmeler‘ Sigorta Hukuku Dergisi, Özel Sayı:1, Türk Ticaret Kanunu Taslağı s. 79-87. (Tasarı)
• Yazıcıoğlu, Emine (2017), ‘TTK’nın Mal Sigortalarında Sigortacının Halefiyetine İlişkin Düzenlemesi Hakkında’, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S:2, C:16, s. 331-363. (Halefiyet)
• Yener, Merve İrem (2020) Sigorta Sözleşmelerinde Rizikonun Ağırlaşması, Ankara, Seçkin.
• Yünlü, Semih (2019) Yardımcı Kişilerin Fiillerinden Sorumluluk, İstanbul, On İki Levha.