Türkiye'de İnternet Kullanım Eğilimi ve Dijital Vatandaşlık Algısının İnsan Hakları Bağlamında İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 9, 47 - 82, 23.08.2022

Hakan Öngören

Öz

Bu araştırma, Türkiye’de insan hakları bağlamında internetin kullanımı ile dijital vatandaşlık olgusunun birbirini ne şekilde etkilediğinin anlaşılması adına gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda küresel boyutta ve Türkiye boyutunda internet teknolojisinin geçmişten günümüze doğru gelişimi, çevrimiçi teknolojilerinin eğitim üzerindeki rolü, internet teknolojisinin dijital vatandaşlık olgusu üzerindeki etkileri üzerinde durulmuştur. Araştırmanın amacı itibariyle de internet kullanımı ve dijital vatandaşlık algısının insan hakları noktasında karşılıklı etkileşimleri açıklanmaya çalışılarak dijital vatandaşlık ve insan hakları literatürüne katkı sunulmuş olunacaktır. Buna yönelik olarak yurt dışında ve yurt içinde dijital vatandaşlık ve internet kullanım ilişkisini ortaya koymaya çalışan bilimsel ve akademik araştırmalar incelenmiştir. Bu bağlamda konu ile ilgili yapılan araştırmalar incelendiğinde, dijital vatandaşlık ve dijital okuryazarlık ile internet kullanım sıklığı ve internet kullanım eğilimi arasında anlamlı ilişkinin olduğu anlaşılmaktadır. Türkiye’de 2000’li yılların başından itibaren özellikle toplumsal eğitim ve kamusal alanda düzenlenen yenilikçi uygulamaların hayata geçirilmesi dijital vatandaşlık konusunda önemli bir etki yaratmıştır. Türkiye’de devlet idaresinin de insan haklarını gözeten bir dijital vatandaşlık modelini önemsediği, 2018 yılında MEB tarafından ilan edilen Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’na dijital va- tandaşlık ile ilgili kazanımların ilave edilmesinden anlaşılmaktadır. Ayrıca Covid-19 pandemisi döneminde de devlet idaresi eğitim ve sağlık gibi temel hak ve hürriyetleri yerine getirme noktasında hayata geçirmiş olduğu uygulamaları dijital mecrada etkin bir şekilde kullanmıştır. Netice itibariyle gelecekte Türkiye’de internet kullanımı ve insan hakları noktasında yapılacak olan gerekli yasal düzenlemelerin tüm dünya devletlerinde geçerli olması, temel hak ve hürriyetlere uygun olması ve etkin ve etkili dijital vatandaşlık modeli oluşturma kapsamında ele alınarak gerçekleştirilmesi gerektiği değerlendirilmesinde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Dijital Vatandaşlık, İnternet, İletişim, İnsan Hakları, Eğitim

Investıgatıon of Internet Usage Trend and Digital Citizenship Perception in Turkey in The Context of Human Rights

Öz

This research was carried out in order to understand how the use of the internet and the phenomenon of digital citizenship affect each other in the context of human rights in Turkey. In this context, the global and Turkish development of internet technology from past to present, the role of online technologies on education, the effects of internet technology on the phenomenon of digital citizenship have been emphasized. For the purpose of the research, the issue of mutual interaction of internet use and digital citizenship perception in terms of human rights will be explained and contributions to digital citizenship and human rights literature will be made. For this purpose, scientific and academic studies that try to decipher the relationship between digital citizenship and internet use abroad and at home have been studied. Accordingly, when the research conducted on the subject is examined, it is Dec that there is a significant relationship between digital citizenship and digital literacy, as well as the frequency of internet use and the tendency to use the internet. Since the beginning of the 2000s in Turkey, especially in the field of social education and innovative practices organized in the public sphere its implementation has had a significant impact on digital citizenship. It is possible to understand that the state administration in Turkey cares about the digital citizenship model that takes into account human rights, since it has added the achievements related to digital citizenship to the Curriculum of the Social Studies Course announced by the Ministry of Education in 2018. In addition, during the Covid-19 pandemic, the state administration implemented applications that it implemented at the point of fulfilling basic rights and freedoms such as education and health. As a result, it was evaluated that the necessary legal regulations that will be made in the future on internet use and human rights in Turkey should be valid in all world states, comply with basic rights and freedoms, and be implemented within the scope of creating an effective and effective digital citizen model.

Anahtar Kelimeler

Digital Citizenship, Internet, Communication, Human Rights, Education

Kaynakça

• Akince, B. (2021). Nesnelerin interneti, güvenlik ve gizlilik, insan hakları bağlamında bir değerlendirme. International Journal of Social Inquiry, 14(1), 53-80.
• Alkış, N., & Coşkunçay, D. F. (2021). Covid-19 Salgınında Hayat Eve Sığar (HES) Uygulamasının Kullanıcılar Tarafından Benimsenmesi: Ampirik Bir Çalışma. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 14(4), 367-376. Doi: 10.17671/gazibtd.883789.
• Anıl, B., & Köksal, E. (2016). Türkiye’de interneti kimler, ne için kullanıyor? Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 38(1) , 1-13. Doı: 10.14780/iibd.61602.
• Aslan, S., & Çakmak, Z. (2018). Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının dijital vatandaşlık davranışlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Adıyaman University Journal of Educational Sciences, 8(1), 72-99. Doi: 10.17984/adyuebd.296203.
• Ayaz, T., & Işıklı, Ş. (2020). Bir insan hakkı olarak internet erişimi: herkes için internet tartışması. Uluslararası Bilişim, Teknoloji ve Felsefe Dergisi, 2(4), 1-17.
• Beekman, G., & Beekman, B. (2012). Digital planet: Tomorrow's technology and you. (10th ed.). Boston: Prentice Hall.
• Boorstin, D. J. (1996). Keşifler ve buluşlar. (F. Dilber, Çev.). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Buluk, B., & Eşitti, B. (2020). Koronavirüs (Covid-19) sürecinde uzaktan eğitimin turizm lisans öğrencileri tarafından değerlendirilmesi. Journal of Awareness, 5(3), 285-298. Doi: 10.26809/joa.5.021.
• Çatlı, M., & Keskin, S. (2021). İnsan haklarının değişime açık konusu: Dijital vatandaşlık kavramı üzerine bir inceleme. Ombudsman Akademik, 7(14), 199-229.
• Çeçen, A. (2020). İnsan hakları. Ankara: Astana Yayınları.
• Çubukçu, A., & Bayzan, Ş. (2013). Türkiye’de dijital vatandaşlık algısı ve bu algıyı internetin bilinçli, güvenli ve etkin kullanımı ile artırma yöntemleri. Middle Eastern & African Journal of Educational Research, 5(1), 148-174.
• De Crescenzo, F., Economou, A., Sharpley, A. L., Gormez, A., & Quested, D. J. (2017). Actigraphic features of bipolar disorder: a systematic review and meta-analysis. Sleep medicine reviews, (33), 58-69. Doi: 10.1016/j.smrv.2016.05.003.
• Doğanay, A. (2009). Değerler eğitimi. Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi Yapılandırmacı Bir Yaklaşım. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• E-learning. (2012). 1 Ağustos 2012 tarihinde Wikipedia Web sitesinden erişildi: http://en.wikipedia.org/wiki/E-learning adresinden erişilmiştir.
• Fernández-Prados, J.S., Lozano-Díaz, A., & Ainz-Galende, A (2021). Measuring digital citizenship: a comparative analysis. Informatics, 8(18), 1-13. https://doi.org/ 10.3390/informatics8010018.
• Ginesar, Ö. & Katılmış, A. (2021). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin değerler eğitimine yönelik sınıf içinde ve dışında gerçekleştirdikleri faaliyetlerin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 19(41), 37-77. Doi: 10.34234/ded.741279.
• Goldfarb, A., & Prince, J. (2008). Internet adoption and usage patterns are different: ımplications for the digital divide. Information Economics and Policy, 20(1), 2008, 2–15.
• Gündüz, M. Z., & Resul, D. A. Ş. (2018). Nesnelerin interneti: Gelişimi, bileşenleri ve uygulama alanları. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 24(2), 327-335. Doi: 10.5505/pajes.2017.89106.
• Harari, Y. N. (2020, March 20). The world after coronavirus. The Financial Times. Retrieved from https://www.ft.com/content/19d90 308-6858-11ea-a3c9-1fe6f edcca75
• International Telecommunication Union, (2022) Committed to connecting the world 2022 (Erişim Tarihi: 02.05.2022). https://www.itu.int/en/ITU-D/Statistics/Pages/stat/default.aspx adresinden erişilmiştir.
• IRPC (11 Mayıs 2022). https://internetrightsandprinciples.org/campaign/ adresinden erişilmiştir.
• Işıklı, Ş. (2018). Dijital vatandaşlık: katılımcı demokrasi kuramına aktüel bir katkı. International Journal of Information, Technology and Philosophy, (1), 142-161.
• İnci Kuzu, Ç. (2020). Covid-19 pandemisi sürecinde uygulanan ilkokul uzaktan eğitim programi (eba tv) ile ilgili veli görüşleri. Milli Eğitim, 49(1), 505-527. Doi: 10.37669/milliegitim.720556.
• Kalkan, M., & Kaygusuz, C. (2013). İnternet bağımlılığı: Sorunlar ve çözümler. İstanbul: Anı Yayınları.
• Karahan Ç., & Tüfekçi A. (2020). Blokzincir teknolojisinin dijital kimlik yönetiminde kullanımı: Bir sistematik haritalama çalışması, Politeknik Dergisi, 23(2): 483-496. Doi: 10.2339/politeknik.654503.
• Kavak, O. ve İlhan, G. O. (2021). Sosyal bilgiler dersi etkin vatandaşlık öğrenme alanına yönelik dijital çizgi roman tasarımı: “Minik Vatandaşlar”. Öğretmen Eğitiminde Yenilikçi Araştırmalar Dergisi, 2(3), 243-265. Doi: 10.29329/jirte.2021.408.5.
• Kaya, M. B. (2020). İnsan hakları ekseninde internetin kontrolü ve hukuki sorumluluk rejimi. Anayasa Yargısı, 37(2), 159-203.
• Kemp, S. (18 Şubat 2020). Dıgıtal 2020: Turkey (Erişim Tarihi: 03.05.2022). https://web.archive.org/web/20200403190929/https://datareportal.com/reports/digital-2020-turkey adresinden erişilmiştir.
• Kılınç, E. (2015). Elementary school and social studies teachers’ opinions about the concept of good citizenship. Route Educational and Social Science Journal, 2(3), 194-206.
• Kocadağ, T. (2012). Öğretmen adaylarının dijital vatandaşlık düzeylerinin belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Koç, N. E. ve Koç, E. (2021). Pandemi dönemi’ nde Türkiye’de dijital vatandaşlık olgusu. The Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 11(3), 1019-1035. Doi: 10.7456/11103100/016.
• Lim, H. T., Weckemann, K., & Herrscher, D. (2011, March). Performance study of an in-car switched ethernet network without prioritization. In International Workshop on Communication Technologies for Vehicles (pp. 165-175). Springer, Berlin, Heidelberg.
• Lister, M., Dovey, J., Giddings, S., Grant, I., & Kelly, K. (2009). New Media. New York: Routledge.
• Lyons, R. (2012). Investigating student gender and grade level differences in digital citizenship behavior. Doctoral dissertation, Walden University, Minneapolis.
• MEB (2017). Milli eğitim bakanlığı öğretmen yetiştirme ve eğitimi genel müdürlüğü, öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. Ankara. (Erişim tarihi: 11.05.2022) https://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_12/11115355_YYRETMENLYK_MESLEYY_GENEL_YETERLYKLERY.pdf adresinden erişilmiştir.
• MEB (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar) (Erişim Tarihi: 03.05.2022). http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686-SOSYAL%20B%C4%B0LG%C4%B0LER%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI%20.pdf adresinden erişilmiştir.
• National Council for the Social Studies (NCSS). (1993). A vision of powerful teaching and learning in the social studies: Building social understanding and civic efficacy. Social Education, 57(5), 213-223.
• Oblinger, D. G., & Oblinger, J. L. (2005). Educating the net generation: Educause.
• OECD (2022). Internet Access Report 2021. Erişim Tarihi: 03.05.2022. https://data.oecd.org/ict/internet-access.htm#indicator-chart adresinden erişilmiştir.
• Öngören, H. (2022). ABD vatandaşlık ve karakter eğitimi üzerine dönemsel değerlendirmeler: geçmiş, modern ve post modern dönemler. (yayınlanmamış makale), Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Öztürk, M. (2021). Dijital vatandaşlık araştırmalarının incelenmesi: Kavramsal ve yöntemsel eğilimler. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 11(2), 385-393. Doi: 10.5961/jhes.2021.457.
• Pedró, F. (2006). The New Millennıum Learners:Challenging Our Views On Ict And Learning
• Pescetta, M. (2011). Teaching digital citizenship in a global academy. Unpublished doctoral dissertation, Nova Southeastern University, Florida.
• Ribble, M. (2015). Digital citizenship in schools: Nine elements all students should know (3rd ed.). Eugene, OR: International Society for Technology in Education.
• Ribble, M. S., Bailey, G. D., & Ross, T. W. (2004). Digital citizenship: addressing appropriate technology behavior. Learning & Leading with Technology, 32(1), 6.
• Romanello, M., McGushin, A., Di Napoli, C., Drummond, P., Hughes, N., Jamart, L., ... & Hamilton, I. (2021). The 2021 report of the Lancet Countdown on health and climate change: code red for a healthy future. The Lancet, 398(10311), 1619-1662.
• Sakallı, H. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının dijital vatandaşlık düzeyleri ile siber zorbalık eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi), Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Sermaye Piyasası Genel Kurulu (2022). Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı (2015-2018) (Erişim Tarihi: 03.05.2022). http://www.sp.gov.tr/tr/temel-belge/s/109/Bilgi+Toplumu+Stratejisi+ve+Eylem+Plani+_2015-2018 adresinden erişilmiştir.
• Som Vural, S. (2016). Üniversite öğrencilerinin bakış açısıyla dijital vatandaşlık göstergelerinin incelenmesi. (Doktor Tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Tatlı, A. (2018). Öğretmenlerin dijital vatandaşlık düzeylerinin bilgi okuryazarlığı ile internet ve bilgisayar kullanım özyeterlikleri bağlamında değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• TBİD (2014). İnternette İnsan Hakları ve İlkeleri Şartı (Erişim Tarihi: 11.05.2022) https://www.tbid.org.tr/wp-content/uploads/2020/12/IRPC_Booklet_Turkish_final.pdf adresinden erişilmiştir.
• Teo, P. (2014). Making the familiar strange and the strange familiar: a project for teaching critical reading and writing. Language and Education, 28(6), 539-551).
• Timisi, N. (2003). Yeni İletişim Teknolojileri ve Demokrasi. Ankara: Dost Kitapevi Yayınları.
• Torkul, O., Sezer, C., Över, T., & Över, A. G. T. (2002). İnternet destekli öğretim sistemlerinde bilişim gereksinimlerinin belirlenmesi. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 4(1), 122-129.
• Turan, S., & Karasu Avcı, E. (2018). 2018 Sosyal Bilgiler Öğretim Programı’nın dijital vatandaşlık bağlamında incelenmesi. Eğitim ve Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 1(1), 28-38.
• TÜİK (2022). Hane halkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması-2021. (Erişim Tarihi: 02.05.2022). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2021-37437 adresinden erişilmiştir.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (12 Mayıs 2022). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2709.pdf adresinden erişilmiştir.
• Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (12 Mayıs 2022). Misyon-Vizyon. https://www.tihek.gov.tr/misyon-vizyon/ adresinden erişilmiştir.
• Williams, R. W. (2012). Digital immigrant teacher perceptions of social media as it influences the affective and cognitive development of students: A phenomenological study. Unpublished doctoral dissertation, Liberty University, Lynchburg.
• Yalçınkaya, B., & Cibaroğlu, M. O. (2019),Dijital vatandaşlık algısının incelenmesi: Ampirik bir değerlendirme. BMIJ, 7(4), 1188-1208. Doi: 10.15295/bmij.v7i4.1140.
• Yaşın, C. (2012). İnternet’te Tartışma Listeleri: Demokratik Bir Açılım mı? Egemen Söylemin Taşındığı Kanallar mı?”, IX. Türkiye’de İnternet Konferansı.
• Yıldırım, A. (2014). İnternetin görünen yüzü. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2014(3), 51-59. Doi: 10.18493/kmusekad.38449.
• YÖK-Tez, (2022). “Dijital Vatandaşlık” araması (Erişim Tarihi: 06.05.2022). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden erişilmiştir.
• Zerenler, M. (2013). Dijital İş Yaşamı: Tüm Boyutlarıyla Elektronik Ticaret (2.Basım b.). İstanbul: Gazi Kitabevi.