Koruyucu Aile Hizmet Modeli İle İlgili Yapılan Çalışmaların Sosyal Sermaye Bağlamında Analizi

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 2, 122 - 136, 01.12.2021

Yavuz Selim Kaymakcı

Öz

Koruyucu aile hizmet modeli dezavantajlı gruplardan olan korunmaya ihtiyacı olan çocukların yüksek yararı için uygulanan hizmet modellerinden biridir. Koruyucu aile hizmet modeli, korunmaya ihtiyacı olan çocukların psikososyal gelişimlerinin desteklenmesini ve aile ortamında sevgi ile büyümesini sağlayarak çocukların yüksek yararını ilke edinmektedir. Sosyal sermaye kavramı ise temelde sosyal ilişkileri vurgulayan ve birçok alanda kullanılan bir kavramdır. Hem sosyal sermaye hem de sosyal hizmet kavramları interdisipliner ve çok boyutlu yapıya sahiptir.
Koruyucu aile hizmet modeli sosyal hizmetin çocuk refahı alanındaki uygulamalarından biridir. Toplumsal sorunların çözümünde önemli bir kavram olan sosyal sermaye, makro boyutta toplumsal sorunların çözülmesini amaçlayan koruyucu aile hizmet modeliyle kesişmektedir. Günümüzde koruyucu aile hizmet modeli yaygınlaştırılmak istenilse de korunmaya ihtiyacı olan çocukların kurum bakımı hizmet modelinde daha fazla olması toplumların sosyal sermayeleri ile ilişkisini ortaya çıkarmanın haricinde, kurumlarda yetişen çocukların toplumsal bağları ve sosyal sermayeleri olumsuz etkilenmektedir. Bu çalışmanın amacı koruyucu aile hizmet modelinin bileşenlerinden olan öz aile, koruyucu aile ve kurum ilişkisinin sosyal sermaye bağlamında değerlendirilmesidir. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden literatür taraması yapılarak koruyucu aile hizmet modeli ve sosyal sermaye ile ilgili çeşitli kaynaklara ulaşılmış bu kaynakların analizi yapılmıştır. Literatürde koruyucu aile hizmet modeli ve sosyal sermaye arasındaki ilişkiyi inceleyen çok fazla çalışma bulunmaması bu çalışmanın önemini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Koruyucu aile, sosyal sermaye, sosyal hizmet, korunma ihtiyacı olan çocuk.

Teşekkür

Sosyal Sermaye ve Sosyal Hizmet dersi kapsamında desteklerini ve tecrübelerini esirgemeyerek katkı sağlayan Dr. Öğretim Üyesi Fatih ALTUN' a teşekkürler.

Kaynakça

• Akbaş, E. ve Dal, V. (2020). Koruyucu aile hizmetinde sivil toplum örgütlerinin rolü. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 24(3), 523-546.
• Alyüz, S. B. (2018). Sosyal Sermaye, Sosyal Ağlar ve Sosyal Destek İlişkisi -Sultanbeyli ve Kadıköy’de Sosyal Hizmet Merkezlerine Başvuranlara İlişkin Karşılaştırmalı Durum Çalışması (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yalova.
• Bayır Aslan, Ş. (2019). Sosyal sermaye oluşturma aracı olarak sosyal çalışma: Toplumsal cinsiyet ve eşitsizlik. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 3(2), 79-99.
• Bourdieu, P. (2010). Sosyal sermaye kuram uygulama eleştiri. M.M. Şahin ve A.Z. Ünal(Der.), İstanbul: Değişim Yayınları.
• Can Y. (2000). Koruyucu Aile Uygulaması Ankara Örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Coleman, James S. (2010), “Beşeri Sermayenin Yaratımında Sosyal Sermaye”, Sosyal Sermaye–Kuram, Uygulama, Eleştiri-. M.M. Şahin ve A.Z. Ünal(Der.), İstanbul: Değişim Yayınları.
• Certel, N. (2019). Koruyucu aile derneklerine üye olan koruyucu ailelerin bu modele ilişkin deneyim ve değerlendirmeleri. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 30(1), 147-165.
• Demirel, Y , Yücel, M . (2017). Sosyal destek ve psikolojik güçlendirmenin duygusal tükenmişlik üzerine etkisi . Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Özel Sayı - ICEBSS 2017, 310-321 .
• Doğan, R. ( 2013). Bir koruma tedbiri olarak koruyucu aile kurumu ve koruyucu aile yönetmeliği, Ankara Barosu Dergisi, 2, (147-170).
• Erdal, L. (2014). Türkiye' de sosyal politika ve koruyucu aile hizmet modeli. Sosyo Ekonomi Dergisi, 2, (172-192).
• Field, J. (2008). Sosyal Sermaye. B, Şen ve B. Bilgin(Çev.), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Fukuyama, Francis (2010), “Sosyal sermaye ve sivil toplum”. Sosyal Sermaye Kuram Uygulama Eleştiri içinde M. M. Şahin ve A. Z. Ünal (Der.), İstanbul: Değişim Yayınları.
• Gök, M. (2014). Toplumsal kalkınmanın ve sosyal sermayenin bilinmeyen aktörleri: kadın odaklı sivil toplum kuruluşları (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Günkör, C, Özdemir, M. (2017). Sosyal sermaye ve eğitim ilişkisi, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 15(1), 70-90.
• Hampshire, A. ve Healy, K. (2000). Social capital in practice. family futures: issues in research and policy, 7th Australian Institute of Family Studies Conference, Sydney, 24-26 July 2000.
• Hawkins, R. ve Maurer, K. (2012). Unravelling social capital, disentangling a concept for social work, British Journal of Social Work. 42(1). (353–370).
• Healy, K. ve Hampshire, A. (2002). Social capital: a useful concept for social work. Australian Social Work. 55(3). (227-238).
• Helliwell, J. and Putnam, R. (1999). “Education and social capital”, NBER Working Paper, no. 7121.
• Jordan, B.(2003). Social work, mobility and membership. Social Work and Society, 1(1).
• Karataş K. (2007). Türkiye’de çocuk koruma sistemi ve koruyucu aile uygulamaları üzerine bir değerlendirme, Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 18(2), 7-20.
• Kılıç, S. (2018). Sosyal sermayenin koruyucu aile hizmet modelindeki yeri ve bu alanda yapılan akademik çalışmaların analizi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yalova.
• Koç, T. (2016). Türkiye’de koruyucu aile hizmetinin etkinliğinin arttırılmasına yönelik çözüm önerileri: Türkiye ve Hollanda karşılaştırması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Manisa.
• Kongar, E. (1972). Sosyal Çalışmaya Giriş, Ankara: Sosyal Bilimler Derneği Yayınları.
• Nuno, D.G. (2008). The social capital effect in nonprofit human service organizations: an examination of potential outcomes of organizational social capital related to effectiveness. PhD Thesis, The University of Texas at Arlington, USA.
• Özbesler, Y . (2009). Koruyucu aile hizmetlerinde değerlendirme süreci. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 16 (16), 86-94.
• Özkara, S. (2005). Toplumun koruyucu aile uygulamasına ilişkin bilgi görüş ve değerlendirmeleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Polat, G. (2012). Madde bağımlısı ergenlerin tedavi sonrası toplumla yeniden bütünleşme deneyimleri ve sosyal sermaye yaklaşımı temelinde sosyal hizmet müdahalesi (Yayımlanmış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Putnam, R. (2010), “Tek Başına Bowling: Amerika’nın Azalan Sosyal Sermayesi”. Sosyal Sermaye Kuram Uygulama Eleştiri içinde. M. M. Şahin ve A. Z. Ünal (Der.). T. Ulutaş ve M. M. Şahin (Çev.), İstanbul: Değişim Yayınları.
• Şan, M.K. , Akyiğit, H. (2015). Sosyal sermaye tartışmaları ve Türkiye’de sosyal sermayenin ölçülmesi sorunu, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (34): 123-134.
• Şimşek, M.Ş., Çelik, A., Akgemci T. (2000). Davranış Bilimlerine Giriş ve Örgütlerde Davranış. Ankara:Nobel Yayınları.
• Temple, J. (2000). “Growth Effect of Education on Social Capital in the OECD Countries”, OECD Working Paper No: 00/36.
• Uğuz, H. E. (2010). Kişisel ve Kurumsal Gelişmeye Farklı Bir Yaklaşım Sosyal Sermaye. Ankara: Orion Yayınları.
• Yarcı, S . (2014). Pierre Bourdieu’da sosyal sermaye kavramı. Akademik İncelemeler Dergisi, 6 (1) , 125-135 .
• Yilmaz, F. K., Ergelen, M., Akülker, G., Bilici, R. (2021). Alkol ve Madde Kullanım Bozukluğu Olan Ebeveynlerin Çocuklarında Karşılaşılan Davranış Sorunları. Bağımlılık Dergisi, 22 (4), 455-464
• Yurdakul, A. (2016). Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bağlı kurum bakımında kalan çocuklarla koruyucu aile yanında kalan çocukların benlik saygısı ve psikososyal gelişimleri arasındaki farklılıkların incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.