Main Arguments Regarding the Employment of Disabled Women from a Feminist Perspective

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 2, 168 - 183, 30.09.2023

Hürü Akalın , Recep Yıldız

Öz

Feminist Perspektiften Engelli Kadın İstihdamına İlişkin Temel Argümanlar

Öz

Kadınların ve engellilerin istihdam edilme oranları dünyada düşük düzeydedir. Çalışma, feminist bakış açısıyla hem engelli hem kadın olmanın getirdiği istihdam sorununa ilişkin temel argümanları sınıflamak amacındadır. İş gücüne katılım oranlarına ilişkin istatistik veriler içeren grafiklerden yararlanarak literatür taraması tekniği kullanılmıştır. Temel öznesi kadın olan feminizmin nasıl ortaya çıktığı, neleri savunduğu, tarihsel açıdan hangi aşamalardan geçtiği ve Marksist feminizm, radikal feminizm ve sosyalist feminizmin temel tezleri verilmiştir. Sonrasında feminist perspektifle engelli kadın istihdamına ilişkin argümanlar onbir tema ya da başlık altında sınıflandırılmıştır. Bu temalar, çifte baskı, ötekileştirmeye ve ayrımcılığa maruz bırakılma, istihdam alanlarından dışlayan söylemler, ekonomik bağımsızlığın engellenmesi, kaynak ve fırsatlara erişim engelleri, eşit işe eşit ücret ile eşit istihdam hakkının ihlali, yardımların istihdam konusunu ikinci plana itmesi, kamusal alandan dışlanarak özel alana kapatılma, toplumsal/kültürel unsurları göz ardı eden tıbbi modelin varlığı, kadınların özgürleşme yolunun kapatılması ve yeterli eğitimden mahrumiyet başlıklarıyla ifade edilmiştir. Sonuçta, kadın olmanın üzerine eklenen engelliliğin istihdam sorununu dozunun arttırdığı ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Engelli Kadın, Feminizm, İstihdam

Kaynakça

• Abberley, P. (1987). The Concept Of Oppression And The Development Of A Social Theory Of Disability. Disability, Handicap and Society, 2(1), 5-19.
• Abu Habib, L. (2010). 'Women And Disability Don't Mix!: Double Discrimination And Disabled Women's Rights. Gender & Development, 3, 49-53.
• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2011). ”İş Gücü Piyasasının Özürlüler Açısından Analizi”, Aralık 2011, (Çevrimiçi), Erişim adresi: https://www.aile.gov.tr/media/5816/isgucu-tam-metin-turkce.pdf, Erişim Tarihi: 13.09.2023
• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2023). Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni. Erişim Adresi: https://www.aile.gov.tr/media/140662/eyhgm_istatistik_bulteni_temmuz_23.pdf
• Akdemir, B. ve Duman, Ç. M. (2017). Kadın Çalışanların Performansında Cam Tavan Sendromu Engeli. International Journal of Academic Value Studies, 3(15), 517-526.
• Aktaş, G. (2013). Feminist Söylemler Bağlamında Kadın Kimliği: Erkek Egemen Bir Toplumda Kadın Olmak. Edebiyat Dergisi/Journal of Faculty of Letters, 30(1), 53-72.
• Altuntaş, B. ve Topçuoğlu, A. R. (2016). Engelli Bakımı Sosyal Bakım ve Kadın Emeği. Ankara: Nika Yayınevi. Arat, N. (2010). Feminizmin ABC'si. İstanbul: Say Yayınları.
• Asch, A. ve Fine, M. (1988). Women With Disabilities – Essays İn Psychology, Culture And Politics. Philadelphia: Temple University Press.
• Ataman, M. (2009). Feminizm: Geleneksel Uluslararası İlişkiler Teorilerine Alternatif Yaklaşımlar Demeti. Alternatif Politika, 1(1).
• Beauvoir, S. (1993) Kadın İkinci Cins I: Genç Kızlık Çağı, B.Onaran (çev.). İstanbul: Payel Yayınları. Begum N. (1992). Disabled Women And The Feminist Agenda. Feminist Review, 40, 70-84.
• Bilgin, K.U. (2000), Özürlülerin Çalışma Hayatındaki Sorunları ve Çözüm Önerileri, Kamu-İş – İş Hukuku ve İktisat Dergisi, 5(4), 21-38.
• Bora, A. (2005). Kadınların Sınıfı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bora, A. (2013). Toplumsal Cinsiyete Dayalı Ayrımcılık. Çayır K. ve Ceyhan M.A.(Der.). Ayrımcılık Çok Boyutlu Yaklaşımlar. (s.175-187). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bulduklu, Y. (2019). Eleştirel Çalışmalarda Nitel Araştırma Yöntemi Olarak Gömülü Teori, Kritik İletişim Çalışmaları Dergisi, 1(1), s. 1-14.
• Burcu, E. (2007). Türkiye’de Özürlü Birey Olma Temel Sosyolojik Özellikleri ve Sorunları Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Burcu, E. (2015). Engellilik sosyolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Buz, S. ve Karabulut, A. (2015). Ortopedik Engelli Kadınlar: Toplumsal Cinsiyet Çerçevesinde Bir Çalışma. Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 25-45.
• Çaha, Ö. (1996). Sivil Kadın Türkiye’de Kadın ve Sivil Toplum. Ankara: Vadi Yayınevi.
• Çakır, H. (2021). “Çalışma Yaşamında Engelli Kadınların İstihdam Süreçleri: Yozgat Örneği”, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (1), ss. 111-126.
• Demir, Z. (1997). Modern ve Postmodern Feminizim. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Donovan, J. (1997). Feminist Teori: Amerikan Feminizminin Entelektüel Gelenekleri, Bora, Aksu, Gevrek, Meltem Ağduk ve Sayılan, Fevziye (çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Donovan, J. (2016). Feminist Teori Entelektüel Gelenekler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Duman, A. N., ve Doğanay, G. (2016). Trabzon’da Engelli Kadın Profili. KTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12), 315-339
• Eliuz, Ü (2011). Cinsel Kimlik Paniği: Kadın Olmak. Turkish Studies (Elektronik), 6(3), 221 – 232.
• Ferri, A. B. ve Gregg, N. (1998). Women With Disabilities: Missing Voices. Women’s Studies International Forum. 21(4), 429-439.
• Garland-Thomson (2001). Engellilere Yönelik Feminist Çalışmalar. Kadın Politika Çalışmaları Merkezi Yayını.
• Giddens, A. (2005). Sosyoloji. İstanbul: Ayraç Yayınları.
• Goldman, E. (2006). Dans Edemeyeceksem Bu Benim Devrimim Değildir, Necmi Bayram, (çev.), Agora Kitaplığı.
• Güloğlu, K. F. (2019). Uluslararası Çalışmaların Gündeminde Engelli Kadın Ayrımcılığının İfadesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 30(1), 260-285.
• Günindi E., A. (2016). Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• ILO. (2022). Dünya Çalışma ve Sosyal Çıktılar (Trend 2022). Erişim Adresi: chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/---dcomm/---publ/documents/publication/wcms_834081.pdf
• Işıkhan, V. (2001). Özürlü Kadınların İstihdam Sorunları, Görme Özürlüler İçin Rehabilitasyon Deneyimleri, Yeni Rehabilitasyon Politikaları ve Meslek Tanımları, (Yayına Hazırlayan: Kasım Karataş), Ankara: Etki Yayıncılık. İŞKUR. (2023). İstihdamı Zorunlu Kontenjanlar. Erişim Adresi: https://www.iskur.gov.tr/kurumsal-bilgi/istatistikler/ Erişim Tarihi: 09.09.2023.
• Kamanlıoğlu, M. (2007). Feminist Perspektifte Özürlü Kadına Bakışın Sosyolojik Değerlendirmesi Üzerine Kuramsal Bir Çalışma. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Karabulut, A. (2017). Ataerkil İdeolojinin Toplumsal Cinsiyet Çerçevesinde Ortopedik Engelli Kadın ve Erkeklerin Deneyimlerine Yansımaları. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Karataş, K. (2001). Engellilerin Topluma Kazandırılması. Ufkun Ötesi Aylık Dergi, 5(29), 10-19.
• Karataş, K. (2002). Özürlülere Yönelik Ayrımcılık ve Ayrımcılıkla Savaşım. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 2(1), 1-10.
• Küçükkaraca, N. (2018/1). Feminizm ve Engelli Kadın, Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği Yayını.
• Marshall, G. (2005). Sosyoloji Sözlüğü. Derya Kömürcü ve Osman Akınhay (çev.). Ankara: Bilim ve Sanat.
• Meşe, İ. (2014). Engelliliği Açıklayan Sosyal Model Nedir?, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 14(33), 79-92.
• Michel, A. (1993). Feminizm. Şirin Tekeli (çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mies, M. (2011) Ataerki ve Birikim: Uluslararası İşbölümünde Kadınlar, Yıldız Temurtürkan (çev.), Ankara: Dipnot Yayınları.
• Notz, G. (2012). Feminizm. (S. D. Çetinkaya, Çev.) Ankara: Phoenix Yayınları.
• Rowbotham, S. (1987). Kadın Bilinci Erkek Dünyası, Şükrü Alpagut, (çev.), İstanbul: Payel Yayınları.
• Rowbotham, S. (1994). Kadınlar Direniş ve Devrim. Nilgün Sarman (çev.). İstanbul: Payel Yayınları.
• Schriempf, A. (2001). Refusing the Amputed Body: An Interactionist Bridge for Feminism and Disability. Hypatia, 16 (4): 57-59
• Schwebel, F. D. (2015). Feminist Hareketler, H. Hirata., F. Lavorie., H. Doare. ve D. Senotier (ed.). içinde Eleştirel Feminizm Sözlüğü. (174-177). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Seber, G. (2013). Kadınlar Çalışmalarında Yapamadıklarımız. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,13.Hukuk Fakültesi Özel Sayısı.27-33.
• Sevim, A. (2005) Feminizm, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Siebers, T. (2001). Disability İn Theory: From Social Constructionism To The New Realism Of The Body. American Literary History, 13(4), 737-754.
• Şişman, N. (2003). Emanetten Mülke: Kadın Bedeninin Yeniden İnşası. İstanbul: İz Yayınları.
• Taş, G. (2016). Feminizm Üzerine Genel Bir Değerlendirme: Kavramsal Analizi, Tarihsel Süreçleri ve Dönüşümleri. Akademik Hassasiyetler, 3(5), 163-175.
• Tekeli, Ş. (1988). Kadınlar İçin Yazılar. İstanbul: Alan Yayınları.
• Tören, Z. (2014). Kamuda Çalışan Engelli Kadınların Problemleri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Ulutaş, Ü. Ç. (2009). Yoksulluğun Kadınlaşması ve Görünmeyen Emek, Çalışma ve Toplum Dergisi, 2(21), 25-40.
• Vatandaş, C. (1999). Dilenciler ve Dilencilik., Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 170-184.
• Webb-Mitchell, B. (1994). The Spiritual Abuse of People with Disabilities. Journal of Religion in Disability & Rehabilitation, 2(1), 55–63.
• Yüksel, M. (2003). Feminist Hukuk Kuramı ve Feminist Düşünce Teorileri. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Zoonen, L. V. (2002). Medyaya Feminist Yaklaşımlar. S. İrvan (çev.) Ankara: Alp Yayınevi.