45 Yaş ve Üzeri Kişilerin Yaşlılık Tutumlarının ve Yaşam Kalitesi Algılarının Sosyodemografik Özelliklere Göre İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 2, 112 - 129, 31.12.2021

Hanife Göktaş , Erdem Özkan , Abdullah Okumuş

https://doi.org/10.47934/tife.10.02.04

Öz

Bu çalışmanın amacı, 45 yaş üstü kişilerin yaşlılık dönemine ilişkin tutumlarındaki ve yaşam kalitelerindeki farklılaşmaların sosyodemografik özellikler çerçevesinde değişimini incelemektir. Çalışmada sosyodemografik özellikler olarak cinsiyet, yaşam evresi, yaş grubu, eğitim düzeyi, medeni durum, çocuk sahibi olma, gelir durumu, meslek, genel sağlık durumu, kronik hastalığa sahip olma durumu, yaşam memnuniyeti ve geleceğe/yaşlılığa yönelik yatırım planı olma durumu değişkenleri belirlenmiştir. Ankara'da gerçekleştirilen çalışmalarda yüz yüze anket yöntemi kullanılarak 408 kişiden veri toplanmıştır. Verilerin analizinde Mann Whitney U ve Kruskal Wallis H testi kullanılmıştır. Çalışmanın sonucunda, kişilerin yaşlılığa ilişkin tutumlarının cinsiyet ve çocuk sahip olma değişkenleri haricindeki diğer sosyodemografik özelliklere göre farklılık gösterdiği bulunmuştur. Öte yandan, kişilerin yaşam kalitelerinin ise çocuk sahibi olma değişkeni haricindeki diğer sosyodemografik özelliklere göre farklılaştığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aktif Yaşlanma, Yaşlılık Tutumu, Yaşam Kalitesi

The Examination of 45-Year-Old and Older People’s Attitudes Toward Old Age and Quality of Life in Terms of Sociodemographic Characteristics

Öz

This study aims to investigate the changes in attitudes toward old age and the quality of life of people aged 45 and older within the framework of sociodemographic factors. In the study, gender, life stage, age group, education level, marital status, having a child, income status, occupation, general health status, having a chronic disease, life satisfaction, and having an investment plan for the future/old age were determined as sociodemographic factors. During the research carried out in Ankara, the data were collected from 408 people using a face-to-face survey method. Mann Whitney U and Kruskal Wallis H tests were used for data analysis. In conclusion, attitudes toward old age differs according to other sociodemographic characteristics, except for the variables of gender and having children. On the other hand, the quality of life differs according to other sociodemographic characteristics, except for having children.

Anahtar Kelimeler

Active Ageing, Attitude toward Old Age, Quality of Life

Kaynakça

• Akçay C. (2013). Yaşlılık: Kavramlar, kuramlar ve yaşlılığa hazırlık (2. Baskı). İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Akın G., Gültekin T. ve Koca B. (2002). Yaşlı yaşlanmasının evrimsel yönü. Yaşlı Sorunlarını Araştırma Dergisi, 2(1), 57-66.
• Altıparmak S. ve Eser E. (2007). 15-49 yaşlı grubu evli kadınlarda yaşam kalitesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 3(11), 29-33.
• Arslan N. (2015). Derin yaşamak (4. Baskı). İstanbul: Sokak Kitapları Yayıncılık.
• Bingefors K. ve Isacson D. (2004). Epidemiology, co‐morbidity, and ımpact on health‐related quality of life of self‐reported headache and musculoskeletal pain - a gender perspective. European Journal of Pain, 8(5), 435-450.
• Boylu A. A. ve Paçacıoğlu B. (2016). Yaşam kalitesi ve göstergeleri. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 8(15), 137-150.
• Canatan A. (2008). Sosyal yönleriyle yaşlılık. Ankara: Palme Yayıncılık.
• Cummins R. A. (2005). Moving from the quality of life concept to a theory. Journal of Intellectual Disability Research, 49(10), 699-706.
• Çağlar T. (2015). Refah devleti bağlamında almanya’da yaşlılara ilişkin temel haklar. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 39(2), 225-243.
• Çolak M. ve Özer Y. E. (2015). Sosyal politika anlamında aktif yaşlanma politikalarının ulusal ve yerel düzeydeki analiz. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(55), 115-124.
• Danış M. Z. (2004). Yaşlıların evde bakım gereksinimleri ve evde bakıma ilişkin düşünceleri. Ankara: Güç-Vak Yayınları.
• Dumuid D., Olds T., Lewis L. K., Martin-Fernández J. A., Katzmarzyk P. T., Barreira T., ... ve Kuriyan R. (2017). Health-related quality of life and lifestyle behavior clusters in school-aged children from 12 countries. The Journal of Pediatrics, 183, 178-183.
• Eser E., Fidaner H., Fidaner C., Eser S. Y., Elbi H., ve Göker E. (1999). WHOQOL-100 ve WHOQOL-BREF'in psikometrik özellikleri. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji (3P) Dergisi, 7(2), 23-40.
• Eser E., Saatli Gerçeklioğlu G., Eser S. Fidaner C., Baysan P., Pala T. ve Dündar P. (2011), Dünya Sağlık Örgütü – ‘Avrupa yaşlanma tutumu anketi (AAQ)’ Türkçe sürümünün (AYTA-TR) psikometrik özellikleri. Turkish Journal of Geriatrics, 14(2), 101-110.
• Eser S., Saatli G., Eser E., Baydur H. ve Fidaner C. (2010). Yaşlılar için Dünya Sağlık Örgütü yaşam kalitesi modülü WHOQOL-OLD: Türkiye alan çalışması Türkçe sürüm geçerlilik ve güvenilirlik sonuçları. Türk Psikiyatri Dergisi, 21(1), 37-48.
• Gill T. M. ve Feinstein A. R. (1994). A critical appraisal of the quality of quality-of-life measurements. JAMA, 272(8), 619-626.
• Gursoy-Cuhadar, S. (2020). Yaşlanan nüfusa çözüm önerisi olarak aktif yaşlanma yaklaşımı: eleştiriler ve olası endeks için Türkiye önerileri. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 79, 361-397.
• Gündoğan N. (2001). İşgücünün yaşlanması ve işgücü piyasalarına etkileri. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 56(04), 95-108.
• Hablemitoğlu Ş. ve Özmete E.(2010). Yaşlı refahı: yaşlılar için sosyal hizmet. Ankara: Kilit Yayınları.
• İçli, G. (2016). Sosyal statü ve rol bağlamında yaşlılık. İçinde: Yaşlılık Sosyolojisi, Ceylan H. (ed) ss:41-55. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• İlhan T. (2013). Orta yetişkinlik döneminde psikososyal ve bilişsel gelişim. Yetişkinlik ve Yaşlılık Gelişimi ve Psikolojisi (2. Baskı), İçinde: Bacanlı H. ve Işık Ş. (ed) ss:239-273. İstanbul: Açılım Kitap.
• Karadamar M., Yiğit R. ve Sungur M. A. (2014). Ergenlerin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 17(3), 131-139.
• Karataş S. (1990). Yaşlılıkta yaşam doyumu ve etkileyen etmenler. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 8(1-2-3), 105-114.
• Kılıç M. (2013). Gerçek Yaşam Tadında: Gelişim Dönemleri 3 - Yetişkinlik ve Yaşlılık. Ankara: Pegem Akademi.
• Koç M. (2002). Gelişim psikolojisi açısından yaşlılık döneminde ruhsal gelişim. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12, 287-304.
• Kurtuluş K. (2010). Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Levy, B., Ashman, O. ve Dror, I. (2000). To be or not to be: The effects of aging stereotypes on the will to live. OMEGA-Journal of Death and Dying, 40(3), 409-420.
• Levy, B. R., Hausdorff, J. M., Hencke, R. ve Wei, J. Y. (2000). Reducing cardiovascular stress with positive self-stereotypes of aging. The Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences, 55(4), 205-213.
• Levy, B. R., Slade, M. D., Kunkel, S. R. ve Kasl, S. V. (2002). Longevity increased by positive self-perceptions of aging. Journal of Personality and Social Psychology, 83(2), 261-270.
• Miller A. and Dishon S. (2006). Health-related quality of life in multiple sclerosis: The impact of disability, gender and employment status. Quality of Life Research, 15(2), 259-271.
• OECD (2016). OECD Economic Surveys: Turkey 2016. (Çevrimiçi). https://www.oecd.org/eco/surveys/turkey-2016-OECD-economic-survey-overview.pdf, 13.03.2019.
• OECD (2017). OECD better life index: Life satisfaction. (Çevrimiçi). http://www.oecdbetterlifeindex.org/topics/life-satisfaction/, 12.03.2019.
• Onur B. (1986). Gelişim psikolojisi: Yetişkinlik, yaşlılık, ölüm. Ankara: V Yayınları.
• Santrock J. W. (2017). Yaşam Boyu Gelişim Psikolojisi (13. baskıdan çeviri)., Yüksel G. (Çev.Ed). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Saha, S., Basu, S. ve Pandit, D. (2020). Identifying Factors Influencing Perceived Quality of Life (QoL) of Indian Elderly: Case Study of Kolkata, India. Social Indicators Research, 1-41.
• Sözen, F., Ersoy, K. ve Çolak, M. Y. (2020). Yaşlılarda yaşam kalitesi ve yaşlılık algısı: Başkent Üniversitesi örneği. The Journal of Turkish Family Physician, 11(4), 191-199.
• Şahin, D. S., Özer, Ö. ve Yanardağ M. Z. (2019). Perceived social support, quality of life and satisfaction with life in elderly people. Educational Gerontology, 45(1), 69-77.
• Şentürk Ü. (2018). Yaşlılık sosyolojisi: Yaşlılığın toplumsal yörüngeleri. Bursa: Dora Yayıncılık.
• Top, M., Eriş, H. ve Kabalcıoğlu, F. (2012). Quality of Life (QOL) and Attitudes Toward Aging in Older Adults in Şanlıurfa, Turkey. Research on Aging, 35(5), 533–562.
• Tufan İ. (2015). Türkiye'de yaşlılığın yapısal değişimi. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• TÜİK (2018). İstatistiklerle yaşlılar 2017. TÜİK Haber Bülteni, Sayı: 27595, (Çevrimiçi) www.tuik.gov.tr/PdfGetir.do?id=27595, 15.03.2019.
• UN (2016). Demographic yearbook – 2015. New York: United Nations Department of Economic and Social Affairs.
• UN (2017). World population prospects: The 2017 revision. New York: United Nations Department of Economic and Social Affairs.
• Uysal V. (2006). Türkiye’de dindarlık ve kadın. İstanbul: Dem Yayınları.
• Veenhoven R. (2013). The four qualities of life ordering concepts and measures of the good life. The Exploration of Happiness: Happiness Studies Book Series, In Delle Fave A. (ed) pp:195-226. New York: Springer.
• WHO (1997). WHOQOL: Measuring Quality of Life. Switzerland: World Health Organisation.
• WHO (2002). Active Ageing: a Policy Framework. Switzerland: World Health Organization.
• WHO (2015). World Report on Ageing and Health 2015. Switzerland: World Health Organization.
• Yıldız R., Ömeroğlu G. ve Terim N. (2017). Yaşlı penceresinden yaşlı ayrımcılığı: Bursa ve Yalova Örneği. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 313-329.
• Yoğurtçu, G. (2019). Yaşlılık Olgusu ve Yaşlılığın Medyada Temsili: Türkiye, Rusya ve Kırgızistan Gazeteleri Örneği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23 (3) , 1049-1066.