ÇOCUK HAKLARI TEMELLİ OKUL ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ

Yıl 2017, Cilt: 19 Sayı: 1, 41 - 58, 30.06.2017

Ayşe Öztürk , Ahmet Doğanay

Öz

Okulları çocuk hakları temelli bir
yapıya ulaştırmak için öncelikle ihtiyacın ortaya konulması, bunu sağlayabilmek
için ise geçerli ve güvenilir ölçme araçlarının geliştirilmesi gerekmektedir.
Bu doğrultuda, araştırmada Çocuk Hakları Temelli Okul Ölçeği’nin (ÇHTOÖ’nün)
geliştirilmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Gaziantep İli’nde
bulunan küme örnekleme yöntemiyle seçilmiş 18 ilkokulda görev yapmakta olan 700
sınıf öğretmeni oluşturmuştur. Ölçeğin yapı geçerliliğine ilişkin kanıtlar
Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) ve Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) ile elde
edilmiştir. AFA sonucunda, 26 madde ve beş faktörden oluşan ölçek yapısına
ulaşılmıştır. Belirlenen beş faktörün ise toplam varyansın   %76.823’ünü açıkladığı saptanmıştır. AFA
sonucunda elde edilen yapının geçerliliğini kontrol etmek için ise DFA
gerçekleştirilmiştir. DFA uyum indekslerinden GFI (.90), AGFI (.88) ve
NFI’nın  (.91) kabul edilebilir,  X²/sd(CMIN/df) (1.722), CFI (.96), IFI (.96), RMSEA
(.045), SRMR’in (.030) ise mükemmel uyum düzeyinde oldukları belirlenmiştir.
Güvenirlik çalışmaları kapsamında ölçeğin Cronbach Alfa (iç tutarlık)
güvenirlik katsayıları, testi yarılama güvenirliği, madde toplam korelasyonları
ve madde ayırt edicilik değerleri incelenmiştir.  Ölçeğin tamamına ilişkin Cronbach Alfa değeri
.924 olarak hesaplanmıştır.  Ölçeğin alt
faktörlerine ilişkin Cronbach Alfa değerleri ise sırasıyla koruma-destekleme
.960, öğretme-öğrenme süreci .940, ilişkiler-iletişim .864, çevresel düzenlemeler
.945 ve kurallar-işbirliği .841 olarak hesaplanmıştır. Sonuç olarak,
okullardaki çevresel, yönetimsel ve sosyal yapıların çocuk hakları açısından
analiz edilmesi amacıyla kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme
aracına ulaşıldığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk hakları, çocuk hakları eğitimi, ölçek geliştirme, doğrulayıcı faktör analizi

Kaynakça

• Akyüz, E. (2000). Çocuk hukuku: Çocukların hakları ve korunması. Ankara: PegemAkademi
• Amnesty International (2002). First Steps - A Manual for starting human rights education. 12.04.2016 tarihinde https://www.amnesty.org/en/documents/POL32/002/2002/en/ adresinden 12.04.2016 tarihinde ulaşılmıştır.
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: PegemA Yayıncılık
• Can, A. (2014). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (3th ed.). Ankara, Turkey: Pegem Akademi.
• Comrey, A. L., & Lee, H. B. (1992). A first course in factor analysis (2nd ed.). Hillsdale, NJ: Erlbaum Covell, K., Howe, R.B. & McNeil, J.K. (2010). Implementing children’s human rights education in schools. Improving Schools, 13 (2), 1-16
• Çakmak, E.(2013). Çocuk Hakları ve Medya Okuryazarlığı Eğitimi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,10(22), 209-224
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları (3. Baskı). Ankara: PegemAkademi
• Devellis, R. F. (2012). Scale development theory and applications (Third Edition), SAGE Publications, Inc Erbay, E.(2013). Çocuk hakları. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi
• Erkuş, A. (2012). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme I: Temel kavramlar ve işlemler. Ankara: Pegem Akademi Yayınevi.
• Fabrigar, L. R., Wegener, D. T., MacCallum, R. C., & Strahan, E. J. (1999).Evaluating the use of exploratory factor analysis in psychological research.Psychological Methods, 4(3), 272-299
• Flowers, N. (2007). Pusulacık çocuklar için insan hakları eğitimi kılavuzu. (çev. M. Çulhaoğlu). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
• Fountain, S. (1993). It's Only Right!: A Practical Guide to Learning about the Convention on the Rights of the Child. UNICEF, Education for Development Section.
• Güvendir, M., & Özer Özkan, Y. (2015). Türkiye’deki eğitim alanında yayımlanan bilimsel dergilerde ölçek geliştirme ve uyarlama konulu makalelerin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(52), 23-33
• Halstead, J. M., & Taylor, M. J. (2000). Learning and teaching about values: A reviev of recent research. Cambridge Journal of Education, 30 (2), 169 – 203
• Hammarbeg, T. (2012). Avrupa’da insan hakları. (çev. A. Ekmekçi). İstanbul: İletişim Yayınları
• Hodgkin, R., & Newell, P. (1998). Çocuk haklarına dair sözleşme uygulama el kitabı. UNICEF. Ankara: Ajans-Türk Basın ve Basım A.Ş.
• Howe, R. B., & Covell, K. (2013). Education in the best interests of the child: A children’s rights perspective on closing the achievement gap. Toronto: University of Toronto Press
• Howe, R.B., & Covell, K. (2005). Empowering Children: Children’s Rights Education as a Pathway to Citizenship. Toronto: University of Toronto Press
• İşmen, A.E. (2004). Aile içi çocuk istismarı ölçek geliştirme çalışması. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 207-221
• Karaman-Kepenekci, Y. (2006). A Study of University Students' Attitudes Towards Children's Rights in Turkey. The International Journal of Children's Rights, 14(3), 307-318
• Karasar, N.(2011). Bilimsel Araştırma Yöntemi (22. Baskı). Ankara: Nobel Yayıncılık
• Kline, R. B. (2005). Principles and practice of structural equation modeling. NewYork: The Guilford Press.
• Lansdown, G., Jimerson, S.R., & Shahroozi, R. (2014). Children's rights and school psychology: children's right to participation.Journal of School Psychology, 52(1):3-12.
• Malik, F. D., & Shah, A.A. (2007). Development of Child Abuse Scale: Reliabilty and Validty Analyses. Psychlogy Developing Societies, 19, 161-178.
• Milner, J. S. (1986). The Child abuse potential inventory: Manual (2nd ed.). Webster, NC: Psytec
• Oktay, A.(1995).Çocuk hakları sözleşmesi ve okul öncesi eğitim. Çocuk ve Biz Dergisi,1: 11-15
• Osler, A., & Starkey, H. (1998). Children’s rights and citizenship: Some implications for the management of schools. International Journal of Children’s Rights, 6(3), 313-333.
• Rogers, C. M., & Wrightsman, L. S. (1 978). Attitudes toward children's rights: Nurturance or self-determination? Journal of Social Issues. 34(2), 59-67.
• Save the Children (2006). 17.04.2016 tarihinde http://www.savethechildren.org/atf/cf/%7B9def2ebe-10ae-432c-9bd0 df91d2eba74a%7D/STC_Annual2006.pdf adresinden ulaşılmıştır.
• Schermelleh-Engel, K. ve Moosbrugger, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
• Sheskin, D. J. (2004). Handbook of parametric and nonparametric statistical procedures. (Third edition). Boca Raton: Chapman&Hall/CRC
• Shirman, D., & Rudelius-Palmer, K. (1999). Economic and social justice: A human Rights perspective. Human Rights Resource Center.Minneapolis: University of Minnesota.http://www1.umn.edu/humanrts/edumat/hreduseries/hrhandbook/activities/18.htm, 3.07.2015 tarihinde erişilmiştir.
• Shumba, A. (2003). Children's rights in schools: what do teachers know?. Child Abuse Review. 12, 251-260
• Şeker, H. ve Gençdoğan, B. (2006). Psikolojide ve eğitimde ölçme aracı geliştirme. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Tabachnick, B. G. &Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (Fifth Edition). Boston: Pearson Tavşancıl, E. (2002).Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Türkiye Çocuk Politikası Çalıştay Sonuçları, (2009). Ankara: Gündem Çocuk: Çocuk Haklarını Tanıma, Yaygınlaştırma, Uygulama ve Uygulamaları İzleme Derneği Yayını, No:1
• Uçuş, Ş. (2013). Çocuk hakları eğitimi programının hazırlanması ve değerlendirilmesi. Doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü,Ankara
• UNESCO (2014). Child Rights Education Toolkit: Rooting Child Rights in Early Childhood Education, Primary and Secondary Schools http://www.unicef.org/crc/files/UNICEF_CRE_Toolkit_FINAL_web_version17041.pdf adresinden ulaşılmıştır.
• Worthington, R. L., & Whittaker, T. A. (2006). Scale development research a content analysis and recommendations for best practices. The Counseling Psychologist, 34(6), 806-838
• Yurtseven-Kılıçgün, M., & Oktay, A. (2011). Çocuk haklarına yönelik ebeveyn tutum ölçeği’nin geliştirilmesi ve standardizasyonu. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi ,31:1-22