FEN EĞİTİMİNİN ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNDE ÜSTBİLİŞSEL FARKINDALIK ÜZERİNDEKİ ROLÜNÜN İNCELENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 759 - 770, 30.05.2022

Esra Aydın , Didem Kılıç Mocan

https://doi.org/10.24315/tred.934856

Cited By: 1

Öz

Üstbiliş stratejilerinin etkin bir şekilde kullanılmasının öğrenmenin niteliğini arttırması ve bununla beraber fen eğitiminin üstbilişsel farkındalık kazandırmada etkili bir öğrenme ortamına zemin hazırlaması gerekçeleri ile çerçevesi çizilen araştırmada, ortaokul öğrencilerinin üstbilişsel farkındalıklarının fen eğitimi odağında çeşitli değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmaya Sakarya ili merkez ilçesinde 2020-2021 öğretim yılı güz döneminde dört farklı ortaokulda öğrenimlerini sürdüren toplam 501 öğrenci katılmıştır. Öğrencilerin üstbilişsel farkındalıklarını belirlemek için 'Üst Bilişsel Farkındalık Ölçeği B formu' ayrıca demografik özelliklerine ilişkin verilerin toplanması için de 'kişisel bilgi formu' kullanılmıştır. Veriler Mann Whitney U ve Kruskal Wallis testleri ile analiz edilmiştir. Analizler sonucunda ortaokul öğrencilerinde üstbilişsel farkındalığın; cinsiyet ve sınıf düzeyine göre değişmediği, fen bilimleri dersi not ortalaması, fen ile ilgili projeye katılma durumu, fen bilimleri dersinde deney yapma ve fen konularını günlük yaşamda kullanabilme değişkenleri açısından anlamlı bir farklılık gösterdiği bulgusuna ulaşılmıştır. Sonuç olarak öğrencilerin, üstbilişsel farkındalıklarını geliştirebilmeleri için fen konularının öğreniminde ilgili stratejilerin kullanımına olanak bulduğu anlaşılmakta ve bu doğrultuda öğrencilerin üstbilişsel farkındalıklarının gelişmesine imkan sağlayan fen derslerinde öğretmenlerin, öğrenme ortamlarını gerek yöntem ve tekniklerle gerek etkinlik ve materyallerle çeşitlendirmelerinin önemli katkıları olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Üstbiliş, Üstbilişsel farkındalık, Fen eğitimi, Ortaokul öğrencileri

Kaynakça

• Abdellah, R. (2015). Metacognitive awareness and its relation to academic achievement and teaching performance of pre-service female teachers in Ajman University in UAE. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 174, 560-567.
• Açıkgül, K. ve Şahin, K. (2019). Ortaokul öğrencilerinin matematik odaklı akademik risk alma davranışlarına ilişkin algılarının cinsiyet, sınıf düzeyi, üstbiliş ve tutum değişkenleri açısından incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 1-30.
• Akçam, S. (2012). İlköğretim 6, 7 ve 8. sınıf öğrencilerinin bilişüstü farkındalık düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Akpunar, B. (2011). Biliş ve üstbiliş (metabiliş) kavramlarının zihin felsefesi açısından analizi. Turkish Studies, 6(4), 353-365.
• Aktağ, I., Şemşek, Ö. ve Tuzcuoğlu, S. (2017). Determination metacognitive awareness of physical education teachers. Journal of Education and Training Studies, 5(9), 63-69.
• Alcı, B. ve Altun, S. (2007). Lise öğrencilerinin matematik dersine yönelik öz-düzenleme ve biliş üstü becerileri, cinsiyete, sınıfa ve alanlara göre farklılaşmakta mıdır? Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 33–44.
• Bağçeci , B., Döş, B. ve Sarıca, R. (2011). İlköğretim öğrencilerinin üstbilişsel farkındalık düzeyleri ile akademik başarısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 551-566.
• Baysal, Z. N., Ayvaz, A., Çekirdekçi, S. ve Malbeleği, F. (2013). Sınıf öğretmeni adaylarının üstbilişsel farkındalıklarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 37, 68-81.
• Brown, A. L. (1978). Knowing when, where, and how to remember: A problem of metacognition. Advances in Instructional psychology, 1, 77-165.
• Bruning, R. H., Schraw, G. J. ve Norby, M. M. (2014). Bilişsel psikoloji ve öğretim. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education (6th ed.). London and New York: Routledge Falmer.
• Costa, A. L. ve O’Leary, P. W. (1992). The cooperative development of the intellect. N. Davidson ve T. Worsham (Ed.), Enhancing thinking through cooperative learning (s. 41-65) içinde. New York: Teachers College Press.
• Çakıroğlu, A. (2007). Üstbilis. Türkiye Sosyal Arastırmalar Dergisi, 11(2), 21-27.
• Çepni, S., Kaya, A. ve Küçük, M. (2005). Fizik öğretmenlerinin laboratuvarlara yönelik hizmet içi ihtiyaçlarının belirlenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(2), 181-196.
• Demir, Ö. ve Kaya, H. İ. (2015). Öğretmen adaylarının bilişsel farkındalık beceri düzeylerinin eleştirel düşünme durumları ile ilişkilerinin incelenmesi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 5(1), 35–68.
• Demir, Ö. ve Özmen, S. K. (2011). Üniversite öğrencilerinin üst biliş düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(3), 145-160.
• Dilci, T. ve Kaya, S. (2012). 4. ve 5. sınıflarda görev yapan sınıf öğretmenlerinin üstbilişsel farkındalık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27, 247-267.
• Doğanay, A. ve Demir, Ö. (2011). Akademik başarısı düşük ve yüksek öğretmen adaylarının ders çalışma sırasında bilişsel farkındalık becerilerini kullanma düzeylerinin karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(4), 2021-2043.
• Eggen, P. ve Kauchak, D. (2001). Educational psychology. New Jersey: Merrill Prentice Hall.
• Emrahoğlu, N. ve Öztürk, A. (2010). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Akademik Başarılarına Bilişsel Farkındalığın Etkisi: Bir Nedensel Karşılaştırma Araştırması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2), 18-30.
• Flavell, J. H. (1976). Metacognitive aspects of problem solving. L. Resnick (Ed.), The nature of intelligence (s. 231- 235) içinde. Hillsdale: Lawrence Erlbaum Associates.
• Fraenkel, J. R. ve Wallen, N. E. (2006). How to design and evaluate research in education (5th ed.). New York: McGraw-Hill Publishing.
• Gül, Ş., Özay Köse, E. ve Sadi Yılmaz, S. (2015). Biyoloji öğretmeni adaylarının üstbiliş farkındalıklarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23), 119-130.
• Gürefe, N. (2015). İlköğretim öğrencilerinin üstbilişsel farkındalıklarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(5), 237–246.
• Hessels-Schlatter, C. (2010). Development of a theoretical framework and practical application of games in fostering cognitive and metacognitive skills. Journal of Cognitive Education and Psychology, 9(2), 116-138.
• Kandal, R. ve Baş, F. (2021). Ortaokul öğrencilerinin üstbilişsel farkındalık, öz-düzenleyici öğrenme stratejileri, matematiğe yönelik kaygı ve tutum düzeylerinin matematik başarısını yordama durumu. International Journal of Educational Studies in Mathematics, 8(1), 27-43.
• Kaplan, A. ve Duran, M. (2016). Ortaokul öğrencilerine yönelik matematiksel üstbiliş farkındalık ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi 32, 1-17.
• Karakelle, S. (2012). Üst bilişsel farkındalık, zeka, problem çözme algısı ve düşünme ihtiyacı arasındaki bağlantılar. Eğitim ve Bilim, 37(164), 237-250.
• Karakelle, S. ve Saraç, S. (2007). Çocuklar için üst bilişsel farkındalık ölçeği (ÜBFÖ-Ç) A ve B formları : Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 10(20), 87– 103.
• Karatay, Y. (2010). İlköğretim öğrencilerinin okuduğunu kavrama ile ilgili bilişsel farkındalıkları. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27, 457-475.
• Karslı, T. A. (2015). İlköğretim dönemindeki ergenlerde üst-biliş işlevleri ile karar verme ve denetim odağı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(55), 16-31.
• Kavak, N., Tufan, Y. ve Demirelli, H. (2006). Fen-teknoloji okuryazarlığı ve informal fen eğitimi: Gazetelerin potansiyel rolü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(3), 17-28.
• Kaya, N. ve Fırat, T. (2011). İlköğretim 5. ve 6. sınıf öğrencilerinin öğrenme-öğretme sürecinde üstbilişsel becerilerinin incelenmesi. Celal Bayar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergis, 1(1), 56-70.
• Koç, C. ve Arslan, A. (2015). Ortaokul öğrencilerinin başarı yönelimlerinin ve okuma stratejileri bilişüstü farkındalıklarının incelenmesi. Pegem Egitim ve Ögretim Dergisi / Pegem Journal of Education and Instruction, 5(5), 485-508.
• Koç, C. ve Arslan, A. (2017). Ortaokul öğrencilerinin akademik öz yeterlik algıları ve okuma stratejileri bilişüstü farkındalıkları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 745-778.
• Ku, K. L. ve Ho, I. T. (2010). Metacognitive strategies that enhance critical thinking. Metacognition Learning, 5, 251-267.
• Kubinova, M., Novotna, J. ve Littler, G. H. (1998). Projects and mathematical puzzles,-a tool for development of mathematical thinking. European Research in Mathematics Education I.II:Group 5, 53-63.
• Memiş, A. ve Arıcan, H. (2013). Beşinci sınıf öğrencilerinin matematiksel üstbiliş düzeylerinin cinsiyet ve başarı değişkenleri açısından incelenmesi. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1), 76-93.
• Oğuz, A. ve Kutlu Kalender, M. D. (2018). Ortaokul öğrencilerinin üst bilişsel farkındalıkları ile öz yeterlik algıları arasındaki ilişki. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 14(2), 70-186.
• Ormrod, J. E. (1990). Human learning: Principles, theories, and educational applications. Ohio: Merrill Publishing Co.
• Özsoy, G. (2008). Üstbiliş. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 713-740.
• Özsoy, G., Çakıroğlu, A., Kuruyer, H. G. ve Özsoy, S. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının üstbilişsel farkındalık düzeylerinin bazı değişkenler bakımından incelenmesi. 9. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu. Elazığ: Fırat Üniversitesi.
• Özsoy, G. ve Günindi, Y. (2011). Okulöncesi öğretmen adaylarının üstbilişsel farkındalık düzeyleri. İlköğretim Online, 10(2), 430–440.
• Öztürk, B. (2017). Ortaokul öğrencilerinin üstbilişsel farkındalık düzeyi İle matematik özyeterlik algısının matematik başarısına etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Öztürk, S. ve Serin, M. K. (2020). Sınıf öğretmeni adaylarının üstbilişsel farkındalıkları ile matematik öğretmeye yönelik kaygılarının incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(2), 1013-1025.
• Pınarbaşı, T., Doymuş, K., Canpolat, N. ve Bayrakçeken, S. (1998). Üniversite kimya bölümü öğrencilerinin bilgilerini günlük hayatla ilişkilendirebilme düzeyleri. III. Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu. Trabzon.
• Polya, G. (1957). How to solve it. Princeton: Princeton University Press.
• Pugalee, D. K. (2001). Writing, mathematics, and metacognition: Looking for connections through students’ work in mathematical problem solving. School Science and Mathematics, 101(5), 236-245.
• Saban, A. İ. ve Saban, A. (2008). Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin bilişsel farkındalıkları ile güdülerinin bazı sosyo demografik değişkenlere göre incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 9(1), 35-38.
• Saraç, S., Önder, A. ve Karakelle, S. (204). Üstbiliş, zekâ ve metinden öğrenme performansı arasındaki ilişkiler. Eğitim ve Bilim, 39, 173.
• Schoenfeld, A. (1987). What's all the fuss about metacognition? Cognitive Science and Mathematics Education, 189-215.
• Schoenfeld, A. (1992). Learning to think mathematically: Problem solving, metacognition, and sense making in mathematics. D. A. Grouws (Ed.) Handbook of Research on Mathematics Teaching and Learning A project of the National Council of Teachers of Mathematics (p. 334–370) içinde. Macmillan Publishing Co, Inc.
• Schraw, G. ve Dennison, R. S. (1994). Assesing metacognitive awareness. Contemporary Educational Psychology, 19, 460-475.
• Sperling, R. A., Howard, B. C., Miller, L. A. ve Murphy, C. (2002). Measures of children’s knowledge and regulation of cognition. Contemporary Educational Psychology, 27, 51-79.
• Swiderek, B. (1996, Şubat). Metacognition. Journal of Adolescent & Adult Literacy, 39(5), 418-419.
• Şahin, E. ve Küçüksüleymanoğlu, R. (2015). Öğretmen adaylarının özyönetimli öğrenmeye hazırbulunuşlukları, üstbilişsel farkındalıkları ve denetim odakları arasındakı ilişkiler. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 317–334.
• Şahin Kürşad, M. (2018). Sekizinci sınıf öğrencilerinin üst biliş farkındalıklarının bilimsel süreç becerileri kapsamında incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(4), 2243-2269.
• Tan, M. ve Temiz, A. (2003). Fen öğrtiminde bilimel süreç becerilerinin yeri ve önemi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(13), 89-101.
• Taş, F. ve Sırmacı, N. (2018). Farklılaştırılmış öğretim tasarımının öğrencilerin bilişüstü becerilerine ve matematik akademik başarılarına etkisi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), 336- 351.
• Telli, A., Yıldırım, İ. H., Şensoy, Ö. ve Yalçın, N. (2004). İlköğretim 7. sınıflarda basit makinalar konusunun öğretiminde laboratuvar yönteminin öğrenci başarısına etkisinin araştırılması. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(3), 291-305.
• Tok, H., Özgan, H. ve Döş, B. (2010). Assessıng metacognitive awareness and learning strategies as positive predictors for success in a distance learning class. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14), 123-134.
• Tunca, N. ve Alkın Şahin, S. (2014). Öğretmen adaylarının bilişötesi (üst biliş) öğrenme stratejileri ile akademik öz yeterlik inançları arasındaki ilişki. Eğitim Bilimleri Uluslararası Anadolu Dergisi, 4(1), 47-48.
• Turan, S. ve Demirel, Ö. (2010). In what level and how medical students use metacognition? Procedia - Social and Behavioral Sciences, 2(2), 948-952.
• Yavru, Ö. ve Gürdal, A. (2013). İlköğretim okullarının 4. ve 5. sınıflarında laboratuvar deneylerinin öğrencilerin mekanik konusundaki başarısına ve kavramları kazanmasına etkisi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(10), 327-338.
• Yıldız, E. ve Ergin, Ö. (2007). Bilişüstü ve fen öğretimi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(3), 175-196.
• Yimer, A. (2004). Metacognitive and cognitive functioning of college students during mathematical problem solving (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Illinois State University Department of Mathematics, Illinois.
• Zimmerman, B. J. (1990). Self-regulated learning and academic achievement: An overview. Educational psychologist, 25(1), 3-17.