SOSYAL BİLGİLER VE FEN BİLİMLERİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ EĞİTİM ORTAMLARINDAKİ ETİK ALGILARI VE DAVRANIŞLARI

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 836 - 850, 30.05.2022

Serpil Recepoğlu , Mahmut Sami Kılıç

https://doi.org/10.24315/tred.940602

Öz

Bugün başka mesleklerdeki gibi öğretmenlik mesleğinde de, meslek etiğinin gerektirdiği davranışlar sergilemesi önemli ölçüde gereklidir. Öğretmen adaylarının yetiştirilmesinde meslek etiğine önem verilmeli, bu sorumluluğun kazandırılıp davranışa dönüştürülmesi sağlanması önem arz etmektedir. Bu araştırmada, öğretmen adaylarının etik kavramıyla ve etik davranışlarla ilgili görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Bu kapsamda çalışmada, etik kavramının öğretmen adayları için ne anlama geldiği, üniversitede eğitim öğretim ortamında, öğretmen adaylarının öğretim elemanlarına karşı yaptığı etik dışı davranışların neler olduğu, öğretmen adaylarının arkadaşlarına karşı yaptığı etik dışı davranışların neler olduğu ve öğretmen adaylarının etik davranışların geliştirilmesine yönelik önerilerin ne olduğu araştırılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Kastamonu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler ve Fen Bilimleri bölümlerinde okuyan 32 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırma nitel araştırma yaklaşımı ile yapılmış bir durum çalışmasıdır. Araştırma bulgularına göre, öğretmen adayları etik kavramını en çok ahlak kavramlarıyla ilişkilendirmişlerdir. Araştırmaya katılan öğrencilerin çoğunluğunun etiğin tanımını olumlu ahlaki davranışlar olarak değerlendirdiği söylenebilir. Araştırma bulgularına göre, öğretmen adayları, öğretim elemanlarına yapılan etik dışı davranışları, öğrencilerin birbirine yaptığı etik dışı davranışları belirtmişlerdir. Araştırmanın diğer bulgularında ise, öğretim elemanlarına yapılan etik dışı davranışlar sonucunda ortaya çıkacak durumları öğretmen adayları, çoğunlukla öğrencinin zarar görebileceği ve öğretim ortamının bozulacağı yönünde açıklamışlardır. Araştırma sonucuna göre bazı öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Etik, Fen Eğitimi, Öğretmen Adayları, Sosyal Bilgiler Eğitimi

ETHICAL PERCEPTIONS AND BEHAVIORS OF SOCIAL STUDIES AND SCIENCE TEACHER CANDIDATES IN EDUCATIONAL ENVIRONMENTS

Öz

Today, in the teaching profession, as in other professions, it is of great importance to behave in accordance with professional ethics. Professional ethics should be given importance in the training of teacher candidates, it is important to gain this responsibility and transform it into behavior. The aim of this study is to determine the opinions of the teacher candidates about the concept of ethics and ethical behavior. In the context of this study, what the concept of ethics means for teacher candidates, what unethical behaviors of teacher candidates towards teaching staff are, what are the unethical behaviors of teacher candidates towards their peers, and what are the suggestions of teacher candidates for improving ethical behaviors has been investigated. The participants of the research consists of 32 teacher candidates studying in the Social Studies and Science departments of Kastamonu University Faculty of Education. The research is a case study conducted with a qualitative research approach. In this study, prospective teachers mostly associated the concept of ethics with doing right behavior, questioning right and wrong and morality. According to the research findings, teacher candidates, unethical behaviors towards academic staff; They stated the most as disrespect, distorting the teaching of the lesson, ignoring the lesson, insulting. In another finding of the study, it was determined that the most unethical behaviors students do to each other are insulting, lying and being selfish. Some suggestions have been developed based on the research results.

Anahtar Kelimeler

Ethics, Science Education, Social Studies Education, Teacher Candidates

Kaynakça

• Altınkurt, Y. T. & Yılmaz, K. T. (2011). Öğretmen adaylarının öğretmenlerin mesleki etik dışı davranışlar ile ilgili görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(22), 113. https://dergipark.org.tr/tr/pub/maeuefd/issue/19395/205998 (Erişim Tarihi: 03/01/2021)
• Aybek, B. & Karataş, T. (2016). Öğretmen adaylarının etik ve mesleki etik hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(Özel Sayı), 96-108. http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/12.birsel_aybek.pdf (Erişim Tarihi: 03/01/2021)
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. istatistik, araştırma deseni spss uygulamaları ve yorum (11. baskı). Ankara: Pegem A yayıncılık.
• Campbell, E. (2000). Professional ethics in teaching: towards the development of a code of practice. Cambridge Journal of Education, 30(2), 203-222. https://doi.org/10.1080/03057640050075198
• Coşkun, N. (2016). Eğitim fakültesi öğrencilerinin ve öğretim elemanlarının öğretmenlik meslek etiği değerlerine ilişkin görüşleri: Mesleki etik değerlerin kazanımı surecinde örtük program. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Doğaner, S. & Özbek, O. (2019). Beden eğitimi öğretmeni adaylarının mesleki etik ilkelere ve öğretmenliğe yönelik tutumlarına ilişkin görüşleri. Spormetre, Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 17(1), 197-208. https://doi.org/10.33689/spormetre.526089
• Elçi, M. & Alpkan, L. (2006). Etik iklimin örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkileri. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(1), 141-170. https://dergipark.org.tr/tr/pub/huniibf/issue/7876/103489 (Erişim Tarihi: 06/01/2021)
• Gençoğlu, M. (2015). Öğretim elemanlarının akademik etik kapsamındaki davranışlara ilişkin öğretmen adaylarının görüşleri. Girne: Yüksek Lisans Tezi.
• Gerçek, H., Güven, M. H., Özdamar, Ş. O., Yanpar-Yelken, T. ve Korkmaz, T. (2011). Yükseköğretim kurumlarında etik ilkeler, sorumluluklar ve davranış kuralları. Yüksek Öğretim ve Bilim Dergisi, 1(2), 80–88. DOI:10.5961/jhes.2011.013
• Gözütok, F. D. (1999). Öğretmenlerin etik davranışları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 32(1), 83-99. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000021
• Gündüz, Y.& Coşkun, S. Z. (2011). İlköğretim öğrencilerinin öğretmenlerin mesleki etik ilkelere uyma düzeyine ilişkin görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 95-110. https://app.trdizin.gov.tr/publication/paper/detail/TVRNek56STJOZz09 (Erişim Tarihi: 03/01/2021)
• Gündüz, Y. & Coşkun, S. Z. (2012). Öğrenci algısına göre öğretmen etik değerler ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 111-131. https://dergipark.org.tr/en/pub/kefad/issue/59493/855096 (Erişim Tarihi: 11/02/2021)
• Karataş, A. (2013). İlköğretim öğretmen adayları için meslek etiğinin önemi, Marmara Coğrafya Dergisi, (28), 304- 318. https://dergipark.org.tr/tr/pub/marucog/issue/475/3935 (Erişim Tarihi: 07/01/2021)
• Karataş, S., Caner, M., Kahyaoğlu, R. & Kahya, S. (2019). Öğretmen adaylarının gözünden etik öğretmen ve öğretmenlik meslek etiği dersi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7(1), 29-49. https://dergipark.org.tr/tr/pub/enad/issue/43049/521315 (Erişim Tarihi: 03/02/2021)
• Keser, S., Kocabaş, İ. & Yirci, R., (2013). The ethical perceptions of elementary school teachers in the triple perspective of classification of ethics, Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry, 4(3), 1-16. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tojqi/issue/21400/229393?publisher=tojqi%3B (Erişim Tarihi: 22/01/2021)
• Kutlu, H. A. (2017). Meslek etiği. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. s.37.
• Mahony, P. (2009). Should ‘ought’ be taught? Teaching and Teacher Education, 25(7), 983-989. https://doi.org/10.1016/j.tate.2009.04.006
• Özdevecioğlu, M. & Aksoy, M. S. (2005). Organizasyonlarda sabotaj türleri, amaçları, hedefleri ve yönetimi, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 6(1), 95-109. http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/1067.pdf (Erişim Tarihi: 09/01/2021)
• Öztürk, Ş. (2010). Okul öncesi öğretmenlerinin etik ilkelerle ilgili görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(1), 365. https://docplayer.biz.tr/9057085-Okul-oncesi-ogretmenlerinin-etik-ilkelerle-ilgili-gorusleri.html (Erişim Tarihi: 11/01/2021)
• Pelit, E. ve Güçer, E. (2006). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğiyle ilgili etik olmayan davranışlara ve öğretmenleri etik dışı davranışa yönelten faktörlere ilişkin algılamaları. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 95-119. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gaziticaretturizm/issue/49900/639594 (Erişim Tarihi: 24/01/2021)
• Pieper, A. (1999). Etiğe Giriş (Çev.: V. Atayman), İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Şahin, B. (2011). Seyahat acentalarının pazarlama faaliyetlerinde etik karar verme süreci: İstanbul örneği. Doktora Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• TDK (2014). Türk dil kurumu Etik. https://www.tdk.gov.tr/2014/
• Uzun, E. M. & Elma, C. (2012). Okul öncesi öğretmenlerinin mesleki etik ikilemleri çözümleme biçimleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(3), 279-287. http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/29z.uzun.pdf (Erişim Tarihi: 04/01/2021)
• Yaman, E., Çetinkaya Mermer, E. & Mutlugil, S. (2009). İlköğretim okulu öğrencilerinin etik davranışlara ilişkin görüşleri: nitel bir araştırma. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(17), 93-108. https://app.trdizin.gov.tr/publication/paper/detail/TVRFMk16SXdNQT09 (Erişim Tarihi: 04/01/2021)
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, Seçkin Yayıncılık
• Yıldız, G. (2010). Muhasebe mesleğinde meslek etiği ve Kayseri il merkezinde bir uygulama, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 36, 155-178. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erciyesiibd/issue/5893/78006 (Erişim Tarihi: 04/01/2021)
• Yılmaz, E. (2006). Okullardaki örgütsel güven düzeyinin okul yöneticilerinin etik liderlik özellikleri ve bazı değişkenler açısından incelenmesi, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Yost, D. S. (1997). The moral dimension of teaching and preservice. Journal Of Teacher Education, 48(4), 281-293. https://doi.org/10.1177%2F0022487197048004006