ÖĞRETMENLERİN ÖRGÜTSEL ADALET İLE ÇALIŞTIKLARI OKULUN ETKİLİLİĞİNE İLİŞKİN ALGILARI

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 1, 636 - 651, 26.01.2023

Yalçın Varol Yıldızbaş , Ramazan Özkul , Ümit Doğan , Seyfettin Abdurrezzak

https://doi.org/10.24315/tred.1080133

Cited By: 2

Öz

Bu araştırma, öğretmenlerin örgütsel adalet ve etkili okul algı düzeyleri ile bunlar arasındaki ilişkinin düzeyini belirlemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmada öğretmenlerin görüşlerinin bazı demografik değişkenler açısından anlamlı farklılık gösterip göstermediği belirlenmeye çalışılmıştır. İlişkisel tarama modelinde tasarlanan araştırmanın evreni Van ilinin Edremit ilçesinde görev yapan öğretmenlerden oluşmaktadır. Evrenden basit seçkisiz örneklem yöntemi ile seçilmiş 21 okulda görevli 245 öğretmen ise araştırma örneklemini oluşturmaktadır. Veri toplamak için Örgütsel Adalet Ölçeği ve Etkili Okul Ölçeği kullanılmıştır. Toplanan veriler üzerinden betimsel istatistiki analizler yapılmıştır. Araştırma bulguları cinsiyet, medeni durum, mesleki kıdem ve öğretmenlerin görev yaptıkları okul kademesi değişkenlerine göre incelenerek hangi bağımsız değişkenlere göre anlamlı farklılık olup olmadığı belirlenmiş ve tablolar halinde ifade edilmiştir. Araştırmada öğretmenlerin örgütsel adalet ve etkili okul algılarının tüm alt boyutlarda farklı düzeylerde pozitif yönde anlamlı ilişkilerin olduğu tespit edilmiştir. Öğretmenlerin örgütsel adalet algılarının dağıtımsal, işlemsel ve etkileşimsel alt boyutları, etkili okulun toplam varyansının %34’ünü açıklamaktadır. Araştırma sonucunda olguların daha iyi anlaşılması açısından araştırmanın nitel araştırmalarla desteklenmesi önerisinde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

örgütsel adalet, etkili okul, öğretmen

Kaynakça

• Abdurrezzak, S., & Uğurlu, C. T. (2016). Okul liderliği davranış ve uygulamalarının okul etkililiğini sağlamadaki rolüne ilişkin öğretmen algılarının incelenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 40(1), 215-242.
• Abdurrezzak, S., & Uğurlu, C. T. (2019). Etkili okul ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 69-82.
• Ada, S., & Baysal, Z. N. (2012). Türk eğitim sistemi ve etkili okul yönetimi (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Ada, Ş., & Ayık, A. (2009). İlköğretim okullarında oluşturulan okul kültürü ile okulların etkililiği arasındaki ilişki. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 429-446.
• Akgeyik, G. (2014). Anadolu liselerinde görevli yönetici ve öğretmenlerin örgütsel adalet algıları. Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
• Anderson, M. E. (1991). Principals : How to train, recruit, select, ınduct and evaluate leaders for America’s schools. Eric Clearing House On Educational Management. College Of Education. Universitiy Of Oregon.
• Aydın, M. (2010). Eğitim yönetimi (9. Baskı). Ankara: Hatipoğlu Yayıncılık.
• Ayık, A. (2007). İlköğretim okullarında oluşturulan okul kültürü ile okulların etkililiği arasındaki ilişki. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Bal Akkoç, S., & Düşükcan, M. (2021). Örgütsel adaletin iş tatmini üzerine etkisi: Hakkâri ili merkez ilçesi devlet okullarında çalışan öğretmenler üzerinde bir araştırma. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 12(23), 103-124.
• Balcı, A. (1988). Etkili okul. Eğitim ve Bilim, 12(70), 21-30.
• Balcı, A. (2001). Etkili okul ve okul geliştirme. (2. Baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Başaran, İ. E. (1982). Örgütsel davranışın yönetimi. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Başaran, İ. E., & Çınkır, Ş. (2011). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi (5. Baskı). İstanbul: Ekinoks Yayınevi.
• Becker, M. (1992). An effective schools primer. American Association of School Administrators (AASA), 1801 North Moore Street, Arlington, VA 22209-9988 (Stock No. 021-00315).
• Bies, J. B., & Shapiro, D. L. (1987). Interactional fairness judgments: The influence of causal accounts. Social Justice Research, 1, 199-218.
• Buluc, B., & Gunes, M. (2014). Relationship between organizational justice and organizational commitment in primary schools. The Anthropologist, 18(1), 145-152.
• Burns, W. T., & DiPaola, M. F. (2013). A study of organizational justice, organizational citizenship behavior, and student achievement in high schools. American Secondary Education, 4-23.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Can, N. (2004). Öğretmenlerin geliştirilmesi ve etkili öğretmen davranışları. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(16), 103-119.
• Cheng, K., & Wong, K. (1996). School effectiveness in East Asia. Journal of Educational Administration, 34(5), 32-39.
• Cömert, M., Demirtaş, H., Üstüner, M. ve Özer, N. (2008). Lise öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 7(13), 3-22.
• Çelik, O. T. (2011). İlköğretim okulu yöneticilerinin ve öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları ile iş doyumları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Çırak, S. (2013). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel adalet algısı (Ankara/ Yenimahalle). Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çırak, S., & Baskan, G. A. (2015). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Örgütsel Adalet Algısı (Ankara/Yenimahalle). Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(3), 1091-1106.
• Dipaola, M., & Guy, S. (2009). The impact of organizational justice on climate and trust in high schools. Journal of School Leadership, 19(4), 382-405.
• Duranay, P. Y. (2005). Ortaöğretim kurumlarının etkili okul özelliklerini karşılama düzeyleri. Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Durmuş, H. G. (2019). Öğretmenlerin örgütsel adalet ve örgütsel sessizlik algıları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Edmonds, R. (1979). Effective schools for the urban poor. Educational Leadership, 37(1), 15-24.
• Elovainio, M., Pietikäinen, M., Luopa, P., Kivimäki, M., Ferrie, J. E., Jokela, J., & Virtanen, M. (2011). Organizational justice at school and its associations with pupils’ psychosocial school environment, health, and wellbeing. Social Science & Medicine, 73(12), 1675-1682.
• Erdem, A. R. (2005). Etkili ve verimli (nitelikli) eğitim. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Foley, S., Kidder, D. L. & Powell, G. N. (2002). The perceived glass ceiling and justice perceptions: An investigation of hispanic law associates. Journal of Management, 28(4), 471-496.
• Fullan, M. (2002). The change leader. Educational Leadership, 59(8), 16-21.
• Greenberg, J. (1990). Organizational justice: Yesterday, today, tomorrow. Journal of Management, 16, 399-432.
• Güllü, S., & Şahin, S. (2017). Beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin örgütsel adalet algısı ile örgütsel intikam (öç alma) eğilimi arasındaki ilişki. International Journal of Human Sciences, 14(4), 3729-3741. doi:10.14687/jhs.v14i4.4776.
• Gündoğdu, K., & Silman, F. (2010). Bir meslek olarak öğretmenlik ve etkili öğretim. Z. Cafoğlu (Ed.) Eğitim bilimine giriş: Temel kavramlar el kitabı (259-292) içinde. Ankara: Grafiker.
• Helvacı, M. A., & Aydoğan, İ. (2011). Etkili okul ve etkili okul müdürüne ilişkin öğretmen görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 41-60.
• Hoy, W. K., & Tarter, C. J. (2004). Organizational justice in schools: No justice without trust. International Journal of Educational Management.
• Hoy, W., & Miskel, C. G. (2012). Eğitim yönetimi teori, araştırma ve uygulama (S.Turan, Çev.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Irak, D. U. (2004). Örgütsel adalet: Ortaya çıkışı, kuramsal yaklaşımlar ve bugünkü durumu. Türk Psikoloji Yazıları, 7(13), 25-43.
• İren, S. (2015). İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile mesleki motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi: Tuzla örneği. Yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Karasar, N. (2010). Bilimsel araştırma yöntemi. (21. Basım). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kaya, P. A. (2008). Sosyal adaletin teorik çerçevesi üzerine bir değerlendirme. Prof. Dr. Nusret Ekin’e Armağan. https://www.tuhis.org.tr/resim/files/nekinarmagan.pdf #page=23 (22.01.2022) adresinden erişilmiştir.
• Keleş, B. (2006). İlköğretim okullarının etkili okul özelliklerine sahip olma dereceleri hakkında öğretmen görüşleri (Çorum ili örneği), Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Koçak, Y. (1991). Okul-aile iletişiminin engelleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(6), 129- 13.
• Korkut, A. (2019). Öğretmenlerin örgütsel mutluluk, örgütsel sinizm ve örgütsel adalet algılarının analizi. Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Köker, L. (1992). Demokrasi üzerine yazılar. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Kuşaksız, N. (2010). Öğretmen görüşlerine göre ilköğretim okullarının etkili okul özelliklerine sahip olma düzeyleri (Üsküdar ilçesi örneği). Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Memduhoğlu, H. B., & Yildiz, A. İ. (2014). Developing the organisational justice scale and examining teachers' and school administrators' views about organisational justice in primary schools. MIER Journal of Educational Studies Trends and Practices, 33-50.
• Memduhoğlu, H. B., ve Karataş, E. (2017). Öğretmenlere göre çalıştıkları okullar ne kadar etkili?. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(2), 227-244.
• Moorman, R. H. (1991). Relationship between organizational justice and organizational citizenship behavior: Do fairness perceptions ınfluence employee citizenship?. Journal of Applied Psychology, 76, 845-855.
• Oğuz, E. (2011). Öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile yöneticilerin liderlik stilleri arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 12 (1), 45 – 65.
• Oral, Ş. (2005). İlköğretim okullarının etkili okul kavramı açısından değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır.
• Özdemir, S. (2000). Eğitimde örgütsel yenileşme. Ankara: Pegem A. Yayıncılık.
• Pfeffer, J., & Langton, N. (1993). The effect of wage dispersion on satisfaction, productivity and working collaboratively: Evidence form college and university faculty. Administrative Science Quarterly, 38, 382-407.
• Pillai, R, Schriesheim, C. B., & Williams, E.S. (1999). Fairness perceptions and trust as mediators for transformational and transactional leadership, A two-sample study. Journal of Management, 25, 897-933.
• Polat, S. (2007). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları, örgütsel güven düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Doktora Tezi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Purkey, C. S., & Smith, M. S. (1983). Effective schools: A review. Elementary School Journal, 83, 452-457. Rubin, E. V. (2009). The role of procedural justice in public personnel management: Empirical results from the Department of Defense. Journal of Public Administration Research and Theory, 19(1), 125-143.
• Scandura. T. A. (1999). Rethinking leader-member exchange: An organizational justice perspective. Leadership Quarterly, 10, 25-40.
• Şahin, A. (2011). Öğretmen algılarına göre etkili öğretmen davranışları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 239-259.
• Şenel, T., & Buluç, B. (2016). İlkokullarda okul iklimi ile okul etkililiği arasındaki ilişki. TÜBAV Bilim Dergisi, 9(4), 1-12.
• Şişman, M. (2020). Eğitimde mükemmellik arayışı etkili okullar. (6. Baskı).Ankara: Pegem Akademi.
• Tan, Ç. (2014). Organizational justice as a predictor of organizational silence. Educational Research and Reviews, 9(21),1190-1202.
• Teddlie, C., & Stringfield, S. (2007). A history of school effectiveness and improvement research in the USA focusing on the past quarter century. In International handbook of school effectiveness and improvement (pp. 131-166). Springer, Dordrecht.
• Titrek, O. (2009). Okul türüne göre okullardaki örgütsel adalet düzeyi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 551-573.
• Uğurlu, C. T. (2009). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel bağlılık düzeylerine yöneticilerinin etik liderlik ve örgütsel adalet davranışlarının etkisi (Hatay İli Örneği). Yayımlanmış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Yıldız, K. (2013). Öğretmenlerin örgütsel adalet ve örgütsel güven algıları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 13 (1), 289-316.
• Yılmaz, A. (2006). İlköğretim okullarında etkililik sağlanması için öğretmenlerin ailelerinden beklentileri. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya
• Yılmaz, K. (2010). Devlet ortaöğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(1), 579-616.
• Yılmaz, K., & Taşdan, M. (2009). Organizational citizenship and organizational justice in Turkish primary schools. Journal of Educational Administration, 47(1), 108-126.
• Zigarelli, M. A. (1996). An empirical test of conclusions from effective schools. Journal of Educational Research, 90(2), 103-111.