Kült Liderliği ve Görsel Medya: Komünist Batı Balkanlarda Josip Broz Tito ve Enver Hoca’nın Mirası

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 29, 111 - 134

Samet Yerköy

https://doi.org/10.33207/trkede.1493265

Öz

Bu makale, 20. yüzyılın ortalarında Arnavutluk ve Yugoslavya’da komünizm, kült liderliği ve görsel medya arasındaki ilişkiyi incelemektedir. II. Dünya Savaşı’nın ve Balkan bölgesinin kendine has jeopolitik dinamiklerinin ortasında, komünist hareketler ortaya çıkmış ve Yugoslavya’da Josip Broz Tito ile Arnavutluk'ta Enver Hoca tarafından yönetilmiştir. Bu liderler, fotoğraflar ve posterler gibi çeşitli görsel medya araçlarıyla liderliklerini mit haline getirerek güçlü direniş yapıları kurmuşlardır. Bölgenin coğrafi yapısı ve Batı’nın doğrudan müdahalesinin olmaması, Balkanlar’daki komünist bloğun gelişmesini ve Moskova etrafında iyi örgütlenmesini sağlamıştır. Tito’nun Yugoslavya liderliği ve Hoca’nın Arnavutluk’taki yükselişine verdiği destekle beraber bölgedeki komünist direniş sağlamlaşmıştır. Savaştan sonra, her iki lider de Stalinist söylemleri rejimlerine entegre ederek Sovyetler Birliği ile bağlarını güçlendirmiştir. Roland Barthes’ın göstergebilimsel yöntemleri kullanılarak analiz edilen kişilik kültleri, komünizmi meşrulaştırmada ve ideolojik bağlılığı güçlendirmede önemli bir rol oynamıştır. Tito’nun 1948’de Stalin’den kopması, özerklik ve Titoizm ideolojisine doğru bir yönelimi işaret ederken, Hoca Stalinist ilkelere sıkı sıkıya bağlı kalmıştır. Bu makale, bölgedeki komünist liderliğin şekillenmesinde yerel ve uluslararası faktörlerin karmaşık etkileşimini vurgulamakta ve siyasi söylem ile kişilik kültlerinin inşasında görsel medyanın kalıcı mirasının altını çizmektedir.

Anahtar Kelimeler

Enver Hoca, Josip Broz Tito, komünizm, kült liderlik, Batı Balkanlar

Cult Leadership and Visual Media: The Legacy of Josip Broz Tito and Enver Hoxha in Communist Western Balkans

Öz

This article examines the relationship between communism, cults of personality, and visual media in Albania and Yugoslavia in the mid-20th century. Amid the unique geopolitical dynamics of World War II and the Balkan region, communist movements emerged and were led by Josip Broz Tito in Yugoslavia and Enver Hoxha in Albania. These leaders established strong resistance structures by mythologizing their leadership through various visual media tools such as photographs and posters. The region’s geographical features and the absence of direct Western intervention facilitated the development of the communist bloc in the Balkans and its strong organization around Moscow. With Tito’s leadership in Yugoslavia and Hoxha’s support for his rise in Albania, the communist resistance in the region was solidified. After the war, both leaders integrated Stalinist rhetoric into their regimes, strengthening their ties with the Soviet Union. The personality cults, analyzed using Roland Barthes’ semiotic methods, played a significant role in legitimizing communism and strengthening ideological allegiance. While Tito’s break from Stalin in 1948 signalled a move towards autonomy and the ideology of Titoism, Hoxha remained firmly committed to Stalinist principles. This article highlights the complex interaction of local and international factors in shaping communist leadership in the region. It underscores the enduring legacy of visual media in political discourse and the construction of personality cults.

Anahtar Kelimeler

Enver Hoxha, Josip Broz Tito, communism, cult leadership, Western Balkans

Kaynakça

• ARCHER, Jules (1968), Red Rebel: Tito of Yugoslavia, Julian Messner, New York.
• BANI, Aleksandra (2023), “A Communist Albania: Control, Culture, and Consequences”, NU Writing, 14, 59-71.
• BARTHES, Roland (1968), Elements of Semiology, Macmillan, London.
• BARTHES, Roland (1988), The Semiotic Challenge, Basil Blackwell, Oxford.
• BELOFF, Nora (1985), Tito’s Flawed Legacy. Yugoslavia and the West 1939-1984, Gollancz, London.
• BETTS, Paul (2017), “A Red Wind of Change: African Press Coverage of Tito’s Visits to Decolonizing Africa”, Ed. Radina Vucetic ve Paul Betts, Tito in Africa. Picturing Solidarity, Museum of Yugoslavia, Belgrad.
• BOUZIDA, Feyrouz (2014), “The Semiology Analysis in Media Studies: Roland Barthes Approach”, Proceedings of SOCIOINT14- International Conference on Social Sciences and Humanities, 8.10, 1001-1007.
• ÇAKI, Caner (2018), Birinci Dünya Savaşı’ndaki Alman Propaganda Kartpostallarında Kullanılan Karikatürlerde Türklerin Sunumunun Göstergebilimsel Açıdan İncelenmesi, Akdeniz İletişim Dergisi, 29, 73-94, https://doi.org/10.31123/akil.514452
• CAVOSKI, Kosta (1991), Tito-tehnologiya Vlasti, Dosije, Belgrad.
• GÖKALP, G. Gonca (1998), Göstergebilim Açısından Bir Şiir Değerlendirmesi: “Bir Sözlükte Kitap Adları”, Dursun Yıldırım Armağanı, Ankara, 363-378.
• KLISMANIC. Vinka (2022), The Cult of Personality and Josip Broz Tito, Pleter: Journal of Association of History Students, 5.5, 133-146, https://doi.org/10.51154/p.5.5.8
• KUM, Özlem (2022), Kitap Kapaklarının Roland Barthes’ın Göstergebilimsel Çözümleme Yöntemiyle İncelenmesi “Savaş Çekiç Örneği”, International Academic Social Resources Journal, 7.38, 645-654, http://dx.doi.org/10.29228/
• O’DONNELL, S. James (1999), A Coming of Age Albania Under Enver Hoxha Columbia University Press, New York.
• O’DONNELL, S. James (1995), “Albania’s Sigurimi: The Ultimate Agents of Social Control”, Problems of Post-Communism, 42(6), 18-22.
• PAVLOWITCH, K. Stevan (1990), The Improbable Survivor: Yugoslavia and Its Problems 1918-1988, Ohio State University Press, Ohio.
• PEROVIC, Jeronim (2007), The Tito-Stalin Split: a Reassessment in Light of New Evidence. Journal of Cold War Studies, 9.2, 32-63, https://doi.org/10.1162/jcws.2007.9.2.32
• PUTO, Artan ve DHIMA, Mimoza (2016), The Cult of Personality: King Zog I and Enver Hoxha. International Journal of Social and Educational Innovation (IJSEI). 3(5). 65-76.
• STANDISH, Alex (2002), “Enver Hoxha’s Role in the Development of Socialist Albanian Myths”, Ed. Stephanie Schwandner-Sievers ve Bernard J. Fischer. Albanian Identities: Myth and History, Hurst and Company, London.
• SWAIN, Geoffrey (2010), Tito: a Biography, Bloomsbury Publishing. New York.
• Çevrim İçi Kaynaklar
• Albania and Enver Hoxha’s Legacy, (2010, 10 Haziran), Erişim Adresi: https://www.opendemocracy.net/en/albania-and-enver-hoxhas-legacy/.
• Albania Twenty Years After: People on State and Democracy, (2021, 1 Aralık) Erişim Adresi: https://tiranaobservatory.com/2021/12/01/albania-twenty-years-after-people-on-state-and-democracy/.
• Dropping the Baton: Tito, Youth Culture and The Slovene Syndrome, (2020, 12 Mayıs), Erişim Adresi: http://straysatellite.com/tito/. Enver Hoxha Biography, Erişim Adresi: http://www.enverhoxha.ru/enver_ hoxha_biography_25.htm.
• Enver Hodja: Pritça dlya vsey Albanii, (2020, 3 Aralık), Erişim Adresi: https://balkanist.ru/enver-hodzha-pritcha-dlya-vsej-albanii/.
• Fronti Popullor Kujton 75 Vjetorin e Çlirimit të Shqipërisë nga nazifashizmi, (2019, 29 Kasım), Erişim Adresi: https://www.janinapress.com/2019 /11/29/fronti-popullor-kujton-75-vjetorin-e-clirimit-te-shqiperise-nga-nazifashizmi/.
• Jizn v Sotsialistiçeskoy Yugoslavii, (2020, 20 Kasım), Erişim Adresi: https://rus.azattyq.org/a/life-in-yugoslavia-in-historical-photos/30975651. html.
• Kur Enver Hoxha dha Urdhër: Të Ndalet Feste e Bajramit dhe Pashkëve, (2020, 2 Mayıs), Erişim Adresi: https://observerkult.com/kur-enver-hoxha-dha-urdher-te-ndalet-festa-e-bajramit-dhe-pashkev/.
• Paranoid Dictator Built Thousands of Military Bunkers- See Them Now, (2017, 9 Ekim), Erişim Adresi: https://www.nationalgeographic.com/travel/article/ photos-forgotten-military-bunkers.
• The Cult of Tito, (2017, 21 Eylül), Erişim Adresi: https://medium.com/@_lommol_/the-cult-of-tito-8907a0b4ff28.
• Tito in Africa: Picturing Solidarity, (2017, 13 Kasım), Erişim Adresi: https://www.prm.ox.ac.uk/event/tito-in-africa.
• When Affirmative Action Pushed Albania’s Autocrat Enver Hoxha to Power, (2022, 4 Haziran), Erişim Adresi: https://www.thecollector.com/enver-hoxha-affirmative-action-albania-autocrat/.
• Yugoslavı I Kommunistı Otmeçayut Den Rojdeniya Tito, (2022, 25 Mayıs), Erişim Adresi: https://balkanist.ru/yugoslavy-i-kommunisty-otmechayut-den-rozhdeniya-tito/.