Hakikatin Peşinde Medyanın Dezenformasyon ile Mücadelesi

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 23, 348 - 361, 31.01.2025

Yunus Emre Ökmen

Öz

İnsanlığın ilk dönemlerinden itibaren yalan bilgi var olmuştur. Diğer insanların zarar görmesini istemek, ekonomik ya da siyasal olarak avantaj elde etmek gibi nedenlerden dolayı bilgi ya da enformasyonun manipüle edilmiş hâline çeşitli dönemlerde ve çeşitli şekillerde tanık olmaktayız. Bilerek ve isteyerek topluma zarar vermek, yalan haberi üreten bireyin içsel sorunların bir yansıması olarak kendini farklı şekillerde gösterebilmektedir. Bir çeşit şiddet de içeren bu ruhsal hâl, sıradan insanların duygu ve düşüncesini manipüle ederek ve hatta istismar ederek kötü amaçlı çalışmaktadır.

Dönemin iletişim araçlarına göre farklı formatlarda görebildiğimiz yalan bilgi, günümüz dünyasında zirveye ulaşmış durumdadır. Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler ya da Jenkins’in “Yakınsama” (2016, s. 16) olarak ifade ettiği internet, telekomünikasyon ve bilgisayar üçlüsünün yakınlaşarak tek bir cihazda toplanması bu süreci başka bir boyuta taşımıştır. Herhangi bir editoryal sürece tabii olmadan isteyen herkesin, istediği zaman, istediği yerden içerik üretebilmesi ve kitlelere bunu aktarabilmesi sonsuz bir özgürlük alanı tanımaktadır (Karada ve Ayten, 2020, s. 483).

Anahtar Kelimeler

Dezenformasyon, Enformasyon Toplumu, Doğrulama Kuruluşları, Yeni Medya, Medya Okuryazarlığı

Kaynakça

• Castells, M. (2008). Ağ toplumunun yükselişi. (Ebru Kılıç, Çev.). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çavuş, G. (2019). Baybars Örsek uluslararası doğruluk kontrolü ağı’nın yeni direktörü oldu. Retrieved from https://teyit.org/baybars-orsek-uluslararasi-dogruluk-kont- rolu-aginin-yeni-direktoru-oldu (Erişim Tarihi: 28.12.2024).
• Geray, H. (2003). İletişim ve teknoloji: Uluslararası birikim düzeninde yeni medya politikaları. Ankara: Ütopya.
• Jenkins, H. (2016). Cesur Yeni Medya Teknolojiler ve Hayran Kültürü, çeviren: Nihan Yeğengil, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karadağ, H., & Ayten, A. (2020). A comparative study of verification/fact-checkinorga- nizations in Turkey: Dogrulukpayi.com and teyit.org. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 13(29), 483-501.
• Kumar, K. (2004). Sanayi sonrası toplumdan post-modern topluma çağdaş dünyanın yeni kuramları. Ankara: Dost.
• Mattelart, A., & Mattelart, M. (2016). İletişim kuramları tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mutlu, E., (2012). İletişim sözlüğü. Ankara: Sofos Yayıncılık.
• Özçetin, B. (2018). Kitle iletişim kuramları kavramlar, okullar, modeller. İstanbul İletişim Yayınları.
• Toffler, A. (2008). Üçüncü Dalga, Çev: Selim Yeniçeri, İstanbul: Koridor.
• Turan, C. (2015). Açıklığın Yanılsaması: Dezenformasyon Çağımızın Kitle İmha Silahı mı? Akademik Bilişim Konferansı. Yayın No:4286280.
• Ural, Ş. (2012). Enformasyon kavramı üzerine. Türk Kütüphaneciliği 26, 3, 536-547.
• Van Dijk, J. (2016). Ağ toplumu. (Özlem Sakin, Çev.). İstanbul: Kafka.
• Vosoughi, S., Roy, D., Aral, S. (2018). “The Spread Of True And False News Onlıne”, http://ide.mit.edu/sites/default/files/publications/2017%20IDE%20Research%20Brief%20False%20News.pdf, (Erişim Tarihi: 02.01.2025).