A Review on School Dropout Behaviour and The Problem of Peer Bullying: The Importance of School Social Work Model in Struggling with Risks

Yıl 2025, Cilt: 36 Sayı: 4, 895 - 922, 31.10.2025

Büşra Kayadibi

https://doi.org/10.33417/tsh.1473663

Öz

Peer bullying is a complex and multidimensional problem that negatively effects on individuals' social, emotional, and academic development, especially during childhood and adolescence. In recent years, bullying has become widespread among school-age children, threatening both social welfare and the education system. Within this context, the social work profession, which aims to protect the psycho-social well-being of individuals and support their social functioning, plays a critical role in reducing the effects of peer bullying and supporting affected individuals. In child-centered social work practices, there is no doubt that one of the two most effective systems for reaching children is the school system, and the family system. Social work adopts an approach that evaluates individuals in conjunction with their environment, thereby enabling multidimensional interventions. This article is a literature-based review study that aims to highlight peer bullying as a risk factor leading to school dropout. The study also seek to provide guidance for developing social work practices that enable children to maintain their participation in a healthy and supportive school environment.

Anahtar Kelimeler

Juvenile delinquent , peer bullying , school dropout , school social work.

Okul Terki Davranışı ve Akran Zorbalığı Problemine Bir Bakış: Risklerle Mücadelede Okul Sosyal Hizmeti Modelinin Önemi

Öz

Akran zorbalığı, özellikle çocukluk ve ergenlik dönemlerinde bireylerin sosyal, duygusal ve akademik gelişimleri üzerinde olumsuz etkilere sahip olan karmaşık ve çok boyutlu bir sorundur. Son yıllarda okul çağındaki çocuklar arasında yaygınlaşan zorbalık, hem toplumsal refahı hem de eğitim sistemini tehdit etmektedir. Bu bağlamda, bireyin psiko-sosyal iyilik halini korumayı ve toplumsal işlevselliğini desteklemeyi amaçlayan sosyal hizmet mesleği, akran zorbalığının etkilerinin azaltılmasında ve bireylerin desteklenmesinde kritik bir rol üstlenmektedir. Çocuk odağında gerçekleştirilen sosyal hizmet uygulamalarında ise şüphesiz ki çocuğa erişimde etkili iki sistemden biri okul; diğeri aile sistemidir. Sosyal hizmet, bireyleri çevresiyle birlikte değerlendiren bir yaklaşımı benimser ve bu sayede çok boyutlu müdahalelere olanak tanır. Bu makale, derleme bir çalışma olup; alana ilişkin ilgili literatürdeki bilgiler kapsamında yazılmıştır. Çalışmada, akran zorbalığının okul terkine yol açabilecek bir risk faktörü olduğunu vurgulamak ve çocukların sağlıklı bir okul ortamında varlıklarını sürdürebilmesi için sosyal hizmet uygulamalarının geliştirilmesi adına yol gösterici olması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Akran zorbalığı , çocuklarda suça sürüklenme davranışı , okul terki , okul sosyal hizmeti.

Kaynakça

• Akeren, İ. (2022). Ergenlerde Riskli Davranışların Yordayıcısı Olarak Kişilik Özellikleri. Turkish Journal of Educational Studies, 9(2), 207-227.
• Aktan, M. C. (2016). Türkiye’de okullarda öğrencilerin karşılaştıkları problemler ve okul sosyal hizmeti. International Journal of Social Sciences and Education Research, 2(1), 298-310.
• Aküzüm, C., Yavaş, T., Çetin, T. A. N., & Uçar, M. B. (2015). İlköğretim kurumu öğrencilerinin devamsızlık ve okul terki nedenleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 167-192.
• Amerikan Ulusal Liseler Merkezi. (2007). "Approaches to Dropout Prevention: Heeding Early Warning Signs With Appropriate Interventions". http://www.betterhighschools.org adresinden alındı.
• Arslan, A. (2021). Ortaöğretim öğrencilerinde okul terki riskinin yordayıcıları: Okula bağlılık ve okul tükenmişliği. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 54(2), 431-458..
• Arslan, S. Ö. (2008). Lise öğrencilerinde öz-kavram ve aile ilişkisinin akran zorbalığına etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ayas, T., Pişkin, M. (2011). Lise Öğrencileri Arasındaki Zorbalık Olaylarının Cinsiyet, Sınıf Düzeyi ve Okul Türü Bakımından İncelenmesi. İlköğretim Online, 10(2), 550-568.
• Battin-Pearson, S., Newcomb, M. D., Abbott, R. D., Hill, K. G., Catalano, R. F., & Hawkins, J. D. (2000). Predictors of early high school dropout: A test of five theories. Journal of educational psychology, 92(3), 568.
• Bayhan, G., & Dalgıç, G. (2012). School dropout according to the views of high school leavers. Studies in different parts of the world reveal that school leavers are resulted from, 13(3).
• Bektaş, M. (2007). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinde okul zorbalığının yordanması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Bentley, K. M., & Li, A. K. F. (1995). Bully and victim problems in elementary schools and students' beliefs about aggression. Canadian Journal of School Psychology, 11(2), 153–165. https://doi.org/10.1177/082957359601100220 adresinden alındı.
• Bolat, S. D., Şahin, R., Baloğlu, M. (2011). Aile içi şiddet ve okul zorbalığı. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 6(2), 147-162.
• Bond, L., Carlin, J. B., Thomas, L., Rubin, K., & Patton, G. (2001). Does bullying cause emotional problems? A prospective study of young teenagers. BMJ (Clinical research ed.), 323(7311), 480–484. https://doi.org/10.1136/bmj.323.7311.480 adresinden alındı.
• Carter, J.M. (2011). The School‐Based Family Counseling Symposium: A happy union and the 7‐year itch. International Journal for School‐Based Family Counseling, Vol: 3
• Ceyhan, E. K., & Özbesler, C. (2021) Anne Baba ve Ergenlerin Gözüyle Okul Sosyal Hizmet Uygulamalarına Duyulan İhtiyacın Belirlenmesi. OPUS International Journal of Society Researches, 18 (Eğitim Bilimleri Özel Sayısı), 4428-4452. https://doi.org/10.26466/opus.839688 adresinden alındı.
• Çarkıt, E., & Bacanlı, F. (2020). Okullarda Akran Zorbalığı: Öğretmen Görüşlerine Göre Nitel Bir Çalışma. OPUS International Journal of Society Researches, 15(24), 2545-2583. https://doi.org/10.26466/opus.644848
• Dağ, A. (2018). Okul Sosyal Hizmeti Bağlamında İlkokul Ortaokul ve Lise Öğrencilerinin Devamsızlık Problemleri, Akademik Hassasiyetler. Mayıs 2018;5(9):171-194.
• Doğan, A. (2010). Ekoloji̇k si̇stemler kuramı çerçevesi̇nde akran zorbalığının i̇ncelenmesi̇. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 17(3), 149-162.
• Eurostat (2018). Early Leavers From Education And Training By Sex. Temmuz 2018, https://ec.europa.eu/eurostat/en/web/products-datasets/-/T2020_40 adresinden alındı.
• Feiner, R. D., Brand, S., Adan, A. M., Mulhall, P. F., Flowers, N., Sartain, B., & DuBois, D. L. (1994). Restructuring the ecology of the school as an approach to prevention during school transitions: Longitudinal follow-ups and extensions of the School Transitional Environment Project (STEP). Prevention in Human Services, 10(2), 103-136.
• Genta, M. L., Menesini, E., Fonzi, A., Costabile, A., & Smith, P. K. (1996). Bullies and victims in schools in central and Southern Italy. European Journal of Psychology, 11, 97-110.
• Gökler, R. (2009). Peer bullying in schools. Journal of Human Sciences, 6(2), 511-537.
• Gökşen, Fatoş, Cemalcılar, Zeynep, & Gürlesel, C. Fuat. (2006). Türkiye’de İlköğretim Okullarında Okulu Terk ve İzlenmesi ile Önlenmesine Yönelik Politikalar. İstanbul.
• Hernandez, E. J. (2016). Reducing bullying and preventing dropout through student engagement: A prevention-focused lens for school-based family counselors. International journal for school-based family counseling, 7, 1-13.
• Hinkle, S. C. (1992). Family Counselling in the Schools: ERIC, Clearing House on Counseling and Personnel Services, 27(4), 252-257
• Huggins, M. (2016). Stigma is the origin of bullying. Journal of Catholic Education. 19 (3), 165-196. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1101607.pdf adresinden alındı.
• Kaçar, T. (2024). Türkiye’de ve Fransa’da öğrencilerin okul terki ve devamsızlık nedenleri: Sistematik derleme çalışması. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 20(2), 136-151. http://doi.org/10.17244/eku.1461466
• Karaman-Kepenekçi, Y. & Çınkır, Ş. (2002). Lise düzeyinde öğrenciler arasında kabagüç. Yayınlanmamış araştırma raporu, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, Ankara.
• Karhina, K., Bøe, T., Hysing, M., Askeland, K. G., & Nilsen, S. A. (2024). Parental separation and school dropout in adolescence. Scandinavian journal of public health, 52(5), 632–639. https://doi.org/10.1177/14034948231164692
• Kartal, S., Eryılmaz Ballı, F. (2020). Okul Terki Araştırmaları: Sistematik Bir Analiz Çalışması’. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 257-278.
• Kılıç Ceyhan, E. (2022), Uyuşturucuyla mücadelede okul sosyal hizmetinin önemi, H. Hancı, H. Demirbaş (Ed), Uyuşturucu ile mücadelede bilim, (s.211-232), Nobel Akademik.
• Kılıç, E., & Özkan, Y. (2015). Okul Temelli Aile Danışmanlığında Sosyal Hizmetin Rolü ve Önemi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 19(1), 155-178.
• Lally, Maria. (2012). "Working with Early School Leavers. National Youth Council of Ireland"., https://www.youth.ie/sites/youth.ie/files/Chapter%2010A%20%20Working%20with%20early%20school%20leavers%20%20Republic%20of%20Ireland_0.pdf adresinden alındı. [Erişim Tarihi 21.05.2024].
• Musci, R. J., Bettencourt, A. F., Sisto, D., Maher, B., Uhl, G., Ialongo, N., & Bradshaw, C. P. (2018). Evaluating the genetic susceptibility to peer reported bullying behaviors. Psychiatry research, 263, 193–198. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2018.03.016 adresinden alındı.
• OECD (2012). Equity and quality in education: Supporting disadvantaged students and schools. http://dx.doi.org/10.1787/9789264130852-en adresinden alındı.
• Olweus D (1991) Bully/victim problems among schoolchildren: Basic facts and effects of a school based intervention program. The Development and Treatment of Childhood Aggression içinde, DJ Pepler ve KH Rubin (ed) Lawrence Erlbaum Associates, New Jersey, s. 411-448.
• Olweus, D. (1993). Bullying at school: What we know and what we can do.Cambridge: MA: Blackwell.
• Olweus, D. (1999). Sweden. In P. K. Smith, Y. Morita, J. Junger-Tas, D. Olweus, R. Catalano & P. Slee (Eds.), The nature of school bullying: A cross national perspective (pp. 7-27). London and New York: Routledge
• Ögel, K., Tarı, I. ve Eke, C.Y. (2005). Okullarda Suç ve Şiddeti Önleme. İstanbul: Yeniden Yayınları
• Özbesler, C., & Duyan, V. (2009). Okul Ortamlarında Sosyal Hizmet. Eğitim ve Bilim, 34(154), http://213.14.10.181/index.php/EB/article/view/545/33 adresinden alındı.
• Özer, A., Gençtanırım, D., & Ergene, T. (2011). Prediction of school dropout among Turkish high school students: A model testing with moderator and mediator variables. Eğitim ve Bilim, 36(161), 302.
• Özkan, Y., & Selcik, O. (2016). Okul Sosyal Hizmeti’nin Okul Erken Terki Üzerine Potansiyel Etkisi. Journal of International Social Research, 9(43).
• Pace, B. (2001). Bullying. JAMA, 285(16), 2158-2159.
• Pişkin, M. (2002). Okul zorbalığı: Tanımı, türleri, ilişkili olduğu faktörler ve alınabilecek önlemler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2 (2), 531-562.
• Pişkin, M. (2005). Okulda Akran Zorbalığı. Ankara Valiliği İl Milli Eğitim Müdürlüğü Özel Eğitim Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Bölümü “Okullarda Şiddet” Paneli. Ankara: 12 Ocak 2005.
• Sağlık, G. N., Ersoy, A. F. (2020). Saldırgan Davranışların Okul Ekosistemine Etkileri ve Okul Sosyal Hizmeti Uygulamalarının Gerekliliği.
• Stevenson, P., & Smith, D. (1989). Bullying in the junior school. In D. T. Tattum & D. A. Lane (Eds.), Bullying in schools (pp. 45-57). London: Trentham.
• Şimşek, H. ve Şahin, S. (2012). İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinde Okulu Bırakma Eğilimi ve Nedenleri (Şanlıurfa İli Örneği). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 41-72 Türk-İş. Çalışan Çocukların Sorunları ve Çözüm Yolları. 2006. http://www.turkis.org.tr adresinden alındı.
• Townsend, L., Flisher, A. J., Chikobvu, P., Lombard, C., & King, G. (2008). The relationship between bullying behaviours and high school dropout in Cape Town, South Africa. South African Journal of Psychology, 38(1), 21-32.
• UNESCO (2019). Behind the numbers: Ending school violence. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000366486 adresinden alındı.
• Wang, J., Iannotti, R. J., & Nansel, T. R. (2009). School bullying among adolescents in the United States: Physical, verbal, relational, and cyber. Journal of Adolescent Health, 45(4), 368–375. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2009.03.021 adresinden alındı.
• Wheelock A. Dorman G. Center for Early Adolescence & Massachusetts Advocacy Center. (1988). Before it’s too late : dropout prevention in the middle grades a report. Center for Early Adolescence ; Massachusetts Advocacy Center.
• Yelboğa, N. ve Koçak, O. (2019). Ergenlerde akran zorbalığını yordayan bazı faktörlerin zorba ve mağdur bireyler açısından değerlendirilmesi. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 13(19), 2286-2320. DOI: 10.26466/opus.54356
• Yöndem, Z. D., Totan, T. (2007). Ergenlerde zorbalığın anne baba ve akran ilişkileri açısından incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 8(2), 53-68.
• Zaklama,C.(2003). The bullying spectrum in grade schools: Parents, teachers, child bullies and their victims. (Unpublished Master’s Thesis), McGill University, Montreal, Canada.