HASANKEYF ER RIZK CAMİİ MİNARESİ YAPI MALZEMELERİNİN ARKEOMETRİK ANALİZLERİ

Yıl 2020, Sayı: 26, 159 - 175, 18.09.2020

Ali Akyol Mesut Yılmaz

https://doi.org/10.22520/tubaar.2020.26.009

Cited By: 1

Öz

Ilısu Barajı ve Hidroelektrik Santralı (HEPP) Projesi’nin tamamlanmasıyla büyük bir bölümü su altında kalacak olan Hasankeyf’teki kültürel mirasın belgelenmesi, korunması ve kurtarılmasına yönelik bir kurtarma projesi oluşturulmuştur. Bu proje kapsamında yeralan Er Rızk Camii Minaresi de yeni Hasankeyf yerleşiminde oluşturulan arkeopark alanındaki yeni yerine bütünüyle taşınanarak baraj gölü suları altında kalma tehdidinden kurtarılmıştır. Er Rızk Camii Minaresi taşıma çalışmaları kapsamında farklı seviyelerinden elde edilen taş ve derz/moloz dolgu harç örnekleri, çeşitli analitik metotlar kullanılarak arkeometrik yönden incelenmiştir. Er Rızk Camii Minaresi’ne ait taş ve harç örnekler öncelikle görsel olarak değerlendirildikten sonra fotoğraflanarak belgelenmiş ve kodlanmıştır. Arkeometrik çalışmalar kapsamında taş ve harç örneklerin fiziksel özellikleri temel fiziksel testlerle (birim hacim ağırlığı, su tutma kapasitesi ve gözeneklilikleri), suda çözünen tuz miktarı ile pH değerleri de kondaktometrik analiz ile belirlenmiştir. Harç örneklere, agrega/bağlayıcı ve agregada tane boyutu dağılımı (granülometrik) analizi uygulanmıştır. Örneklerin petrografik özellikleri, ince kesitleri hazırlanıp optik mikroskop analizi ile, kimyasal özelikleri de PED-XRF analizi ile belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hasankeyf , Er Rızk Camii Minaresi , Arkeometri , Restorasyon , Yapı Malzemeleri , XRF

Kaynakça

• AHUNBAY, Z. 1998. “Hasankeyf’in Korunması/ Anıtların Taşınmasıyla İlgili Sorunlar”, GAP Bölgesi’nde Kültür Varlıklarının Korunması, Yaşatılması ve Tanıtılması Sempozyumu, Şanlıurfa: 325- 335.
• BLACK, C.A. / EVANS, D.D./ ENSMINGER, L.E./ WHITE, J.L./ CLARK, F.E. 1965. Methods of Soil Analysis No. 9 in the Series Agronomy, American Society of Agronomy, Inc., Madison, Wisconsin, USA.
• BOYNTON, R.S. 1980. Chemistry and Technology of Lime and Limestone, 2nd ed, John Wiley & Sons, Inc., New York.
• BRADY, N.C. / WEIL, R.R. 2004. Elements of the Nature and Properties of Soils, 2nd ed., Pearson and Prentice Hall, New Jersey.
• DURSUN, H./ DİZDAR, M.Y./ KIRIŞTIOĞLU, Ş./ ÖZCAN, İ./ HAMURKAR, Y. 2008. Toprak ve Arazi Sınıflaması Standartları Teknik Talimatı ve İlgili Mevzuat, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara.
• GABRIEL, A. 1940. Oyoges Archéologiques Dans La Turquie Orientale, 1, Paris.
• KERR, P.F. 1977. Optical Mineralogy, McGraw-Hill Co. First Ed’n., New York.
• KILICI, A. 1987. “Hasankeyf Vakıf Eserleri”, V. Vakıf Haftası, Restorasyon ve Vakıfların Ekonomik ve Sosyal Etkileri Semineri, Ankara: 159-187.
• MEANS, R.E./ PARCHER, J.V. 1963. Physical Properties of Soils, Charles E. Merrill Publishing Co., Columbus, Ohio, USA.
• RILEM, 1980. Research and Testing, Materials and Construction 13, Chapman and Hall, Paris. (Réunion Internationale des Laboratoires et Experts des Matériaux, systèmes de construction et ouvrages)
• RAPP, G. 2002. Archaeomineralogy, Springer-Verlag, Berlin. SEVGİ, S./ MURAT, Ç./ YILMAZ, M. 2017. “Hasankeyf Zeynel Bey Türbesi’nin Koruma ve Kurtarma (Taşıma) Projesi”, Kargir Yapılarda Koruma ve Onarım Semineri IX Bildirileri, İstanbul: 10- 37.
• SHACKLEY, M.S. 2011. X-Ray Fluorescence Spectrometry (XRF) in Geoarchaeology, DOI 10.1007/978-1-4419-6886-9-2, Springer Publication.
• TSE / TÜRK STANDARTLARI ENSTİTÜSÜ, 2012. Agregaların Geometrik Özellikleri İçin Deneyler, Bölüm 1: Tane Büyüklüğü Dağılımı Tayini - Eleme Metodu. (TS 3530 EN 933-1/ Nisan 1999 / Şubat 2007 / 12.04.2012). Ankara.
• WENTWORTH, C.K. 1922. A Scale of Grade and Class Terms for Clastic Sediments, Journal of Geology, Vol. 30, p. 377-392.
• ULUÇAM, A. 2017. “Hasankeyf’teki Kültürel Mirasın Bugünkü Durumu”, XX. Uluslararası Ortaçağ Ve Türk Dönemi Kazıları Ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, Sakarya: 14-36.
• YILMAZ, M./ ESKİCİ, B./ ELİÜŞÜK, M./ AKGÖNÜL, M./ ŞENER, Y.S. 2019. “Hasankeyf Mardinike Külliyesi Kalıntılarının Sağlamlaştırılması ve Su Altında Korunmasına Yönelik Uygulama Çalışmaları”, MASROP E-Dergi, 13 (1): 30-