TÜBA-AR Dergisi, üretken yapay zekâ (YZ) kullanımı konusunda COPE, WAME (Dünya Tıp Editörleri Derneği) ve YÖK (Üretken Yapay Zekâ Kullanımına Dair Etik Rehber) tarafından yayımlanan ilkeleri benimser.
Bu politika, üretken yapay zekâ teknolojilerinin etik ve bilimsel kullanımıyla ilgili ilkeleri belirlemeyi amaçlamaktadır. Üretken yapay zekâ destekli araçların akademik yazım ve analiz süreçlerinde bilinçli, sorumlu ve şeffaf bir şekilde kullanılmasını temin etmek; aynı zamanda veri gizliliği, akademik dürüstlük ve bilimsel güvenilirlik ilkelerini korumak bu politikanın temel hedefidir.
Bu politika, derginin etik ilkeleri ve yayın politikalarına bağlıdır. Üretken yapay zekâ teknolojilerinin sürekli gelişen doğası göz önünde bulundurularak gerektiğinde güncellenecektir.
Yazar(lar) için Üretken Yapay Zekâ Kullanım Politikası
Yazarlık ve Sorumluluk
- Hiçbir koşulda üretken yapay zekâ araçları, akademik bir makalenin yazar(lar)ı veya ortak yazar(lar)ı olarak gösterilmemelidir.
- Makale yazar(lar)ı, gönderilen çalışmanın içeriği, doğruluğu ve özgünlüğü konusunda tam sorumluluk taşır.
- YZ araçlarının kullanımı, yazar(lar)ın bilimsel, etik ve entelektüel sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.
- Dergi, sahte yazar üretmek veya kimliği çarpıtmak amacıyla YZ kullanımını kesin olarak yasaklamaktadır.
- Bu konudaki tüm sorumluluk yazar(lar)a aittir.
- Yazar(lar), YZ çıktılarından türetilen tüm içerik, atıf ve kaynakları tek tek doğrulamakla yükümlüdür; uydurma veya doğrulanamayan referanslardan yalnızca yazar(lar) sorumludur.
- YZ araçları aracılığıyla yapılan dil düzenleme veya görselleştirme gibi katkılar mutlaka insan denetiminden geçirilmelidir.
Şeffaflık ve Beyan
- Araştırma, yazım veya süreçler sırasında herhangi bir YZ aracının kullanımı, makale içinde açık ve şeffaf bir şekilde beyan edilmelidir.
- Bu beyan, uygun olduğu durumlarda “Yöntem” veya “Teşekkür” bölümünde yer almalıdır.
- Açıklamada kullanılan YZ araçlarının tam adları ve sürüm numaralarıyla birlikte, bu araçların nasıl ve ne amaçla kullanıldığını ayrıntılı bir şekilde belirtmek gerekmektedir.
- Aşağıdaki tablo, araştırma sürecinin farklı aşamalarında üretken yapay zekâ kullanım alanlarını ve kullanım oranlarını göstermektedir:
Üretken Yapay Zekâ Kullanma Alanı | Kullanılan Üretken Yapay Zekâlar | Yapay zekâ kullanma oranı (%)
<10 | Yapay zekâ kullanma oranı (%)
11-20 | Yapay zekâ kullanma oranı (%)
21-35 | Yapay zekâ kullanma oranı (%)
>35 |
| 1. Fikir/Kavram, Yöntem ve Tasarım (Araştırma fikri, araştırma sorusu, varsayımlar ve hipotezlerin kurgulanması) |
|
|
|
|
|
| 2. Literatür araştırması (Araştırma problemine yönelik literatür taraması ve araştırma konusu bağlamında değerlendirilmesi) |
|
|
|
|
|
| 3. Veri Toplama ve Analizi (Veri toplama sürecinin planlanması, yürütülmesi, veri analizi ve yorumlanması) |
|
|
|
|
|
| 4. Metnin Oluşumu (Makalenin yazımı ve revizyonları) |
|
|
|
|
|
| 5. İngilizceye Çeviri (Yayın için sunulan metnin, Öz, Genişletilmiş İngilizce Özet dahil İngilizceye çevrilmesi) |
|
|
|
|
|
| 6. Yabancı Dillerden Çeviri (Metnin oluşumunda kullanılan yabancı dildeki materyallerden çeviri) |
|
|
|
|
|
| 7. Makale Yazımında Kullanılan Yazılı Kaynaklardan Özet Çıkarma |
|
|
|
|
|
| Diğer (belirtiniz): |
|
|
|
|
|
Editörler için Üretken Yapay Zekâ Kullanım Politikası
Gizlilik ve Fikri Mülkiyet Sorumluluğu
- Editörler, yayımlanmamış makaleleri, bunlara ait dosyaları, görselleri ya da ilgili herhangi bir bilgiyi YZ araçlarına yüklememelidir.
- Gönderilen içeriklerin gizliliğini korumak ve yazar(lar)ın fikri mülkiyet haklarını güvence altına almak editörlerin temel sorumlulukları arasındadır.
- Bu konudaki tüm sorumluluk editör(ler)e aittir.
Değerlendirme Sürecinde YZ Kullanımı
- Editörler, yalnızca dergi yönetiminin açık onayı ile editöryal iş akışının belirli aşamalarında -örneğin ilk uygunluk taraması veya hakem seçimi gibi- YZ araçlarını kullanabilir.
- Bu tür bir YZ kullanımı, yazar(lar)a şeffaf bir şekilde bildirilmelidir.
Şüpheli Kötüye Kullanımın Yönetimi
- YZ kullanımına dair bir belirsizlik veya endişe söz konusu olduğunda, editörler yazar(lar)la açık ve şeffaf bir iletişim kurmalı, gerektiğinde destekleyici kanıtlar talep etmelidir.
- Daha ayrıntılı inceleme gerektiren durumlar, resmi değerlendirme için dergi yönetimine iletilmelidir.
- Şüpheli durumlarda yalnızca otomatik “Yapay zekâ tespit araçları”na dayanılarak karar verilmez; dil tutarlılığı, veri/atıf doğrulama ve yazar açıklamaları gibi çoklu kanıtlar dikkate alınır.
Yazar(lar)ın Üretken Yapay Zekâ Kullanımına İlişkin Beyanlarının Değerlendirilmesi
- Editörlerin, yazar(lar)ın YZ araçlarının kullanımıyla ilgili beyanlarını dikkatle incelemesi ve gerekli durumlarda açıklama ya da ek bilgi talep etmesi beklenir.
- Beyan edilen YZ kullanımının, derginin belirlenmiş politikalarına uygun olup olmadığını değerlendirmek editörlerin sorumluluğundadır.
Politika Gelişmelerini Takip Etme
- Editörler, YZ teknolojilerindeki gelişmeleri yakından takip etmeli ve derginin bu alandaki güncellenen politikaları konusunda bilgi sahibi olmalıdır.
Hakemler için Üretken Yapay Zekâ Kullanım Politikası
YZ Kullanımının Tespiti
- Hakemlerin, değerlendirdikleri makalelerde bildirilmeyen olası YZ kullanımını tespit etmeye çalışmaları ve böyle bir durumdan şüphelenmeleri hâlinde editörleri bilgilendirmeleri teşvik edilir.
- Ancak bu tür değerlendirmeler, açık ve nesnel değerlendirme ölçütlerine dayanmalıdır.
Gizlilik ve Etik Sorumluluk
- Hakemler, hakem değerlendirmesi amacıyla gönderilen yayımlanmamış makaleleri veya ilgili herhangi bir belgeyi, hiçbir koşulda YZ platformlarına yüklememelidir.
- Bu tür bir eylem gizliliği ihlal edebilir ve fikri mülkiyet haklarını çiğneyebilir.
- Değerlendirme süreci, hakemin kendi uzmanlık düzeyi ve bilgi birikimi ile yürütülmelidir.
- Bu konudaki tüm sorumluluk hakem(ler)e aittir.
- Hakem raporlarının YZ tarafından üretilmesi yasaktır; yalnızca dil düzenleme amacıyla YZ kullanılmışsa bu durum açıkça beyan edilmelidir.
Değerlendirme Etiği
- Hakemler, yazar(lar)ın YZ kullanımını tarafsız bir şekilde değerlendirmeli; kişisel görüşlerin veya önyargıların derginin belirlenmiş politikalarına müdahale etmesine izin vermemelidir.
- YZ kullanımına ilişkin yapılacak her türlü geri bildirim veya eleştiri, yapıcı nitelikte olmalı ve derginin resmî yönergeleriyle uyumlu olmalıdır.
Üretken Yapay Zekâ Kullanımına İzin Verilen Alanlar
Kavramsal Diyagramlar ve Açıklayıcı Görseller: YZ, kuramsal fikirlerin, kavramsal çerçevelerin veya süreçlerin görsel olarak ifade edilmesinde kullanılabilir.
Veri Görselleştirme: Yazar(lar), araştırma verilerinin görsel sunumunu geliştirmek amacıyla YZ araçlarını kullanabilir.
Grafiksel Betimlemeler ve Temsili Görseller: YZ ile oluşturulan görseller, karmaşık fikirleri sadeleştirmek ve açıklığa kavuşturmak amacıyla sembolik ya da açıklayıcı temsiller olarak kullanılabilir.
Dil düzenleme: Yazar(lar), metindeki imlâ ve yazım hatalarını düzeltmek gibi sınırlı amaçlarla YZ kullanabilir.
Üretken Yapay Zekâ Kullanımında Kısıtlanan veya Yasaklanan Alanlar
İçerik Üretimi: Makalenin önemli bölümlerinin (özet, giriş, literatür taraması veya tartışma gibi) YZ tarafından oluşturulması uygun değildir.
Araştırma Bulgularının Üretilmesi ve Yorumlanması: YZ araçları, araştırma sonuçlarının üretilmesi, raporlanması veya yorumlanması amacıyla kullanılmamalıdır.
Referans Üretimi ve Atıf: YZ araçlarıyla uydurma, doğrulanamayan veya var olmayan kaynaklar üretmek kesinlikle yasaktır.
Akademik Yazım ve Gerekçelendirme: Makalenin temel argümanlarının, kuramsal katkılarının ve ana tezinin geliştirilmesi yalnızca yazar(lar)ın sorumluluğundadır.
Politika İhlali Durumunda İzlenecek Süreç
- YZ araçlarının kullanımı açık bir şekilde beyan edilmezse ya da bu yönergelere aykırı bir şekilde kullanılırsa, makale değerlendirme sürecinde reddedilebilir.
- Yayın sonrasında bir ihlal tespit edilirse, düzeltme yayımlanması veya makalenin geri çekilmesi gibi düzeltici işlemler uygulanabilir.
- Bu politikanın tekrar eden veya ciddi ihlalleri, yazar(lar)ın gelecekteki başvurularının dergi tarafından reddedilmesine yol açabilir.
Gelecekteki Güncellemeler
Dergi, bilimsel standartları ve etik ilkeleri korurken akademik araştırmada yenilikçi yaklaşımları desteklemektedir. Bu denge korunarak hem yayın kalitesi hem de bilimsel katkının artırılması hedeflenmektedir.
Bu politika, teknolojik gelişmeler ve akademik standartlardaki değişiklikler doğrultusunda düzenli olarak gözden geçirilecek ve güncellenecektir.