REFERENCES TO MÂTURIDÎ IN MEDÂRİK

Yıl 2021, , 333 - 361, 28.12.2021

Akif Yıldırım , Muhammet Çol , Seracettin Eraydın

https://doi.org/10.53112/tudear.981692

Öz

In this study, the references to Mâturîdî in Ebu'l-Barakât en-Nasafî's commentary titled Madārik al-Tanzīl are emphasized. Nasafî's references to Mâturîdî with the expressions "Ta’wîlât al-Qu’rân, Sharh at-Ta’wīlāt and Mâturîdî" in his commentary were determined and analyzed. The main purpose of the study is to reveal the extent to which Nasafî, who has benefited from Zamakhshari's al-Kashşâf, has benefited from Mâturîdî's tafsir called Ta’wîlât al-Qu’rân. In addition, it is to determine whether Nasafî makes use of Ta’wîlât al-Qu’rân or Sharh at-Ta’wīlāt in his references to Mâturîdî. Due to the claim that the copies of Sharh at-Ta’wīlāt are not complete, the manuscripts of Sharh at-Ta’wīlāt were also examined, based on Nasefi's references. Thus, the position and sources of Madārik al-Tanzīl in the tafsir literature were tried to be determined. In the research, it was concluded that Nasafî was under the influence of al-Kashşâf in terms of language and style, and that he also benefited from Ta’wîlât al-Qu’rân in many issues, especially in theological and fiqh issues.

Anahtar Kelimeler

Madārik al-Tanzīl, Ta’wîlât al-Qu’rân, Sharh at-Ta’wīlāt, Nasafî, Mâturîdî, Samarkandi.

Nesefî’nin Medârik’te Mâtürîdî’ye Atıfları

Öz

Bu çalışmada Ebu’l-Berekât en-Nesefî’nin Medârükü’t-Tenzîl isimli tefsirindeki Mâtürîdî’ye olan atıfları üzerinde durulmuştur. Nesefî’nin, tefsirinde “Te’vîlâtü’l-Kur’ân, Şerhu’t-Te’vîlât ve Mâtürîdî” ifadeleriyle Mâtürîdî’ye yaptığı atıfların tespit ve tahlili yapılmıştır. Çalışmanın temel amacı Zemahşerî’nin el-Keşşâf’ından yararlanan Nesefî’nin, Mâtürîdî’nin Te’vîlâtü’l-Kur’ân isimli tefsirinden hangi ölçüde istifâde ettiğini ortaya koymaktır. Buna ek olarak Nesefi'nin Mâtürîdî’ye atıflarında Te’vîlâtü’l-Kur’ân’dan mı yoksa Şerhu’t-Te’vîlât’tan mı yararlandığını tespit etmektir. Şerhü’t-Te’vîlât’ın nüshalarının tam olmadığı iddiası sebebiyle -Nesefî’nin atıflarından hareketle- Şerhü’t-Te’vîlât’ın yazma nüshaları da incelemeye tabi tutulmuştur. Böylece Medârikü’t-Tenzîl’in tefsir literatüründeki konumu ve kaynakları tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırmada Nesefî’nin, dil ve üslup itibariyle el-Keşşâf’ın tesirinde kaldığı, bununla birlikte kelâmî ve fıkhî konular başta olmak üzere birçok hususta Te’vîlatü’l-Kur’ân’dan istifade ettiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Medârikü’t-Tenzîl, Te’vîlatü’l-Kur’ân, Şerhu’t-Te’vîlât, Nesefî, Mâturîdî, Semerkandî.

Kaynakça

• Ak, Ahmet. (2006). Mâtürîdî Kaynaklarda Mâtürîdî ve Mâtürîdîlik. (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi.
• Akçay, M. (2011). Kelâm Literatüründe Peygamber Zelleleri. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 24, 1-33.
• Aydar, Hidâyet. (2016) Klasikten Moderne Seçme Tefsir Metinleri. İstanbul: Ensar.
• Bilmen, Ö. N. (2008). Büyük Tefsir Tarihi ve Tabakatü'l-Müfessirin. İstanbul: Ravza.
• Cerrahoğlu, İ. (2015). Tefsir Tarihi. Ankara: Fecr.
• Coşkun, M. (2019). Müteahhirûn Dönemi İslâmî İlimler Formasyonunun Osmanlı Tefsir Geleneğindeki İzsürümü: XVIII. Yüzyıl Envâru’t-Tenzîl Haşiyelerinde Tahkik Tavrı. M. Taha Boyalık, Harun Abacı (Ed). Osmanlı’da İlm-i Tefsir içinde (s. 331-356). İstanbul: İSAR.
• Çalışkan, İ. (2010). Tefsirde Mâturîdî'yi Keşfetmek: İmam Mâturîdî ve Te'vîlâtu'l-Kur'ân'ın Tefsir İlmindeki Yeri. Milel ve Nihal, 7, 67-93.
• Çalışkan, M. S. (2019). Kur’ân’ın İkrar Ettiği İbrahimî Bir Hac Geleneği: Kalâid. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 23, 73-101.
• Çetiner, B. (1983). Ebü’l Berakat Abdullah İbn Ahmed en-Nesefi (öl. 710/1310) ve Medarik Tefsiri, (Doktora Tezi), Atatürk Ünivesitesi.
• Çiçek, M. (2021). Müfessir Olarak Ali Kuşçu, İstanbul: İSAM Yayınları.
• Çögenli, M. S. (2012). Âyet ve Hadis Örnekli Arapça Belâgat, Erzurum: Eser Ofset Matbaası.
• Demirci, M. (2011) Tefsir Tarihi, İstanbul: İFAV.
• Dönmez, İ. K. (2005). Fıkıh Usûlünün İşlevi ve ictihad Yöntemleri Hakkında Genel Bir Değerlendirme. İslâmî İlimlerde Metodoloji: Usûl Mes’elesi-1 içinde (s. 661-673), İstanbul: Ensar.
• Durmuş, İ. (2006). Müşâkele. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 32, ss. 154-155). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı. Erdoğan, Ö. F. (2014). Gazâlî’nin Tehafüt’ü Bağlamında Filozof ve Kelamcı Mücadelesi, Eskiyeni, 28, 7-24.
• Endülüsî, Ebu Hayyan, (2010). el-Bahru'l-Muhîd fi't-Tefsîr, (C.10), Beyrut: Dâru'l-Fikr.
• Gengil, V. (2018). Şâfiî-Eşarî Müfessir er-Râzî’nin Meçhul Kaynağı Mâturîdî. Mustafa Aykaç vd. (Ed). V. Uluslararası Şeyh Şa’ban-ı Velî Sempozyumu -Eş’arîlik Sempoyumu içinde (s. 621-633). Kastamonu Üniversitesi.
• Gengil, V. (2020). Taberî ve Mâtürîdî’den Hareketle Farklı Bir Tasnif Denemesi: Ehl-i Hadîs - Ehl-i Re’y Tefsirleri. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(1), 113-152.
• Gündüzalp, S. Ü. (2019). Atûfî'nin Mir'âtü't-te'vîl Adlı Envârü't-tenzîl Hâşiyesinde Beyzâvî'ye Yönelik Eleştirileri. M. Taha Boyalık, Harun Abacı (Ed). Osmanlı’da İlm-i Tefsir içinde (s. 283-316). İstanbul: İSAR.
• Kaya, M. (2019). Mâtürîdî Tefsiri’nin Osmanlı Tefsirciliğindeki İzleri. M. Taha Boyalık, Harun Abacı (Ed). Osmanlı’da İlm-i Tefsir içinde (s. 35-67). İstanbul: İSAR.
• Kaya, R. (2002). Kur’an-ı Kerim Kıssaları ve Düşündürdükleri. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11, 31-58.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. (2005-2010a). Te’vîlâtü’l-Kur’ân. (C. 5). İstanbul: Mizan.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. (2005-2010b). Te’vîlâtü’l-Kur’ân (C. 12). İstanbul: Mizan.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. (2005-2010c). Te’vîlâtü’l-Kur’ân (C. 13). İstanbul: Mizan.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. (2005-2010d). Te’vîlâtü’l-Kur’ân.(C. 2). İstanbul: Mizan.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. (2005-2010e). Te’vîlâtü’l-Kur’ân (C. 1). İstanbul: Mizan.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. (2005-2010f). Te’vîlâtü’l-Kur’ân (C. 7). İstanbul: Mizan.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. (2005-2010g). Te’vîlâtü’l-Kur’ân (C. 6). İstanbul: Mizan.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. (2005-2010h). Te’vîlâtü’l-Kur’ân (C. 8). İstanbul: Mizan.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. (2005-2010i). Te’vîlâtü’l-Kur’ân (C. 4). İstanbul: Mizan.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. (2005-2010j). Te’vîlâtü’l-Kur’ân (C. 16). İstanbul: Mizan.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. (2005-2010k). Te’vîlâtü’l-Kur’ân (C. 3). İstanbul: Mizan.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. (2005-2010l). Te’vîlâtü’l-Kur’ân (C. 10). İstanbul: Mizan.
• Mavil, K. A. (2013). Bir Hanefî-Mâtürîdî Âlimi Ebü’l-Berekât en-Nesefî . Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 22 (1) , 57-83
• Nesefî, Ebu’l-Berakât Abdullah. (2011a). Tefsîru’n-Nesefî Medârikü’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl (C. 1), Yusuf Ali Bedyevî (thk). Beyrut: Dâru İbn Kesîr.
• Nesefî, Ebu’l-Berakât Abdullah. (2011b). Tefsîru’n-Nesefî Medârikü’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl (C. 3), Yusuf Ali Bedyevî (thk). Beyrut: Dâru İbn Kesîr.
• Nesefî, Ebu’l-Berakât Abdullah. (2011c). Tefsîru’n-Nesefî Medârikü’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl (C. 2), Yusuf Ali Bedyevî (thk). Beyrut: Dâru İbn Kesîr.
• Ömer Nesefî, (2019a). et-Teysîr fi’t-Tefsîr (C. 15). Mahir Edîb Hammûş-Cemal Abdürrahim el-Fâris-Sâriye Fayez Aclûnî-Fâdî el-Mağribî (thk). Beyrût: Dâru’l-Lübâb.
• Özel, A. (2013). Hanefi Fıkıh Âlimleri ve Diğer Mezheplerin Meşhurları. Ankara: TDV.
• Özmen, F. (2012). Abdüssamed el-Gaznevî Tefsîrü’l-Kur’âni’l- Azîm’inin Kaynakları ve Tesirleri. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21 (1), 87-113 .
• Pezdevî, Ebu’l-Yusr Muhammed. (2013). Ehl-i Sünnet Akâidi, Şerafeddin Gölcük (çev.). İstanbul: Kayıhan.
• Polat, F. A. (2012). Te'vilatü Ehli's-Sünne'de Mu‘tezili Söylemin Kritiği, Büyük Türk Bilgini İmam Mâtürîdî ve Mâtürîdîlik (Milletlerarası Tartışmalı İlmî Toplantı) içinde (s. 230-271). İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı.
• Râzî, Fahreddin. (1420a). Mefâtihu’l-Gayb et-Tefsîru’l-Kebîr (C. 5). Beyrut: Daru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
• Râzî, Fahreddin. (1420b). Mefâtihu’l-Gayb et-Tefsîru’l-Kebîr (C. 6). Beyrut: Daru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
• Râzî, Fahreddin. (1420c). Mefâtihu’l-Gayb et-Tefsîru’l-Kebîr (C. 14). Beyrut: Daru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
• Râzî, Fahreddin. (1420d). Mefâtihu’l-Gayb et-Tefsîru’l-Kebîr (C. 24). Beyrut: Daru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî. Says, Muhammed Alî. (2007). Tefsîru Âyâti’l-Ahkâm. Beyrut: Dâru İbn Kesîr.
• Semerkandi, Alaüddin Muhammed b. Ahmed el-Hanefi. Şerhu’t-Te'vilati’l-Mâtürîdîyye, Süleymaniye Kütüphanesi, Hamidiye Koleksiyonu, No: 176.
• Sezen, M, (2018). İmam Mâtürîdî’nin Tefsir Literatürüne Tesiri. İstanbul: Kökler Yayınları.
• Sülün, M. (2017). Tefsir ve Otoriteleri. İstanbul: İFAV.
• Şaban, Z. (2012). İslâm Hukuk İlminin Esasları (Usûlü'l-Fıkh). İbrahim Kâfi Dönmez (terc). Ankara: TDV.
• Topaloğlu, B. (2012). Te’vîlâtü’l-Kur’ân. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 41, ss. 32-33). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Topaloğlu, B. & Çelebi, İ. (2010). Kelam Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İSAM.
• Yüksel, E. (2005). Sistematik Kelâm. İstanbul: İz.