The Importance of Tombstones in Terms of Source to History of Pandemic Diseases and The Example of Tavsancıl Cemetery From The Standpoint of Plague

Yıl 2020, Sayı: 10, 173 - 225, 27.12.2020

Mustafa Sürün İlknur Erbaş

Öz

Tombstones can be the subject of different studies with their morphological properties, ornaments or epigraphs. The tombstones enable various readings depending on the content and approach style of the research. The causes of death of people who are entombed are also indicated from time to time. With this aspect, tombstones constitute a source for us especially about when and where pandemic diseases occur. In our study, Ottoman period gravestones in the Kocaeli province, Dilovası district, Tavşancıl village's Central Cemetery were examined from this aspect. 80 tombstones that were found to belong to the Ottoman period in the cemetery were examined and documented. Also, it was tried to examine whether these tombstones were related to plague epidemics in the 19th century's ottoman.

Anahtar Kelimeler

Kocaeli, Tavsancil, Plague, Epidemic disease, Tombstone

Pandemik Hastalıklar Tarihine Kaynaklık Açısından Mezar Taşlarının Önemi ve Veba Yönünden Tavşancıl Mezarlığı Örneği

Öz

Mezar taşları sahip oldukları biçimsel özellikleri, süslemeleri veya kitabeleri ile farklı araştırmalara konu olabilmektedir. Araştırmanın içeriği ve yaklaşım tarzına göre mezar taşları çeşitli okumalara olanak sağlamaktadır. Metfun bulunan kişilerin zaman zaman ölüm nedenleri de belirtilebilmektedir. Bu yönüyle ise mezar taşları özellikle pandemik hastalıkların ne zaman ve nerelerde yaşandığı hakkında bizlere kaynaklık teşkil etmektedirler. Çalışmamızda Kocaeli’nin Dilovası İlçesine bağlı Tavşancıl Mahallesi’nin Merkez Mezarlığı’nda bulunan Osmanlı dönemi mezar taşları bu yönüyle incelenmiştir. Mezarlıkta Osmanlı dönemine ait tespit edilen 80 tane mezar taşı incelenerek belgelendirilmiştir. Ayrıca bunların 19. yüzyıl Osmanlısında yaşanan veba salgınları ile irtibatı araştırılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kocaeli, Tavşancıl, Veba, Salgın Hastalık, Mezar taşı

Kaynakça

• A. Mithat Efendi. (1309/1893). Sayyadane bir cevelan. İstanbul: Kırk Ambar Matbaası.
• A. Mithat Efendi. (2017). Sayyadane bir cevelan-İzmit Körfezi’nde bir mesire-i saydiyeyi hakîdir. İsmail Alper Kumsar (haz.). İstanbul: Dergâh.
• Akpınar, Aslıhan vd. (2019). On dokuzuncu yüzyıl başında İzmit Sancağı’nda koruyucu sağlık hizmetleri. Haluk Selvi vd. (Ed.). Uluslararası Orhan Gazi ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu Bildirileri, (C. 2, ss. 933-941).
• Atar, Zafer. (2016). İzmit ve çevresinde kolera salgını (1894). Haluk Selvi vd. (Ed.). Uluslararası Kara Mürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu, (C. 2, ss. 839-847).
• Ayar, M. & Kılıç, Y. (2017). Osmanlı’da vebanın sona erişine dair bir değerlendirme. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi. 17(2), 163-181.
• Ayverdi, İ. (2011). Tavşancıl. Misalli büyük Türkçe sözlük. (C.3, s. 3096), İstanbul: Kubbealtı.
• Berber, F. (2017). Temettüat kaydına göre Tavşancıl karyesinin 1844 yılında sosyo-ekonomik durumu. Haluk Selvi vd. (Ed.). Uluslararası Gazi Süleyman Paşa ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu-III, (C. 3, ss. 1727-1745).
• Çağbayır, Y. (2007). Tavşancıl. Ötüken Türkçe Sözlük. (C.5, s. 4647), İstanbul: Ötüken.
• Çelik, G. (2015). Kocaeli yarımadasında nüfus ve yerleşim (15-19. Yüzyıllar). Haluk Selvi vd. (Ed.). Uluslararası Gazi Akça Koca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildirileri, (C. 1, ss. 447-463)
• Daş, E. (2008). İzmir mezar taşlarında hastalık ve sağlık. Sanat Tarihi Dergisi. XVII(I), 5-22.
• Dilovası Belediyesi. “Dilovası’nı Tanıyalım”. Erişim Tarihi 15 Mayıs 2020. http://www.dilovasi.bel.tr/icerik/17/13/dilovasini-taniyalim.aspx adresinden alındı.
• Evliya Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî. (2011). Evliyâ Çelebi seyahatnâmesi. Seyit Ali Kahraman vd. (Haz.). İstanbul: Yapı Kredi.
• Galitekin, A. N. (2015). Kocaeli’nin dünyaca ünlü beldesi Hereke. İstanbul: Körfez Belediyesi Kültür.
• Galitekin, A. N. (2001). Kocaeli Ereğli beldesi kitâbeleri. Kocaeli: Ereğli Belediyesi Kültür.
• Galitekin, A. N. (2000). Osmanlı dönemi Gölcük mezar taşları. İzmit: Gölcük Belediyesi Kültür.
• Keleş, K. Tavşancılın nüfusu ve geçim kaynakları (Görüşmeci: İlknur Erbaş, Telefonla görüşme, Görüşme: 19.02.2020).
• Özcan, M. vd. (2015). XX. Yüzyıl başlarında İzmit’te salgın hastalıklarla mücadelede aşı çalışmaları. Haluk Selvi vd. (Ed.). Uluslararası Gazi Akça Koca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildirileri, (C. 2, ss. 955-963).
• Panzac, D. (1997). Osmanlı imparatorluğunda veba (1700-1850). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Sürün, M. (2006). İstanbul Şeyh Vefâ Camii haziresi (Mezar taşları tipolojisi üzerine bir deneme). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanından elde edildi. (Tez no: 209764)
• Şeyban, L., vd. İzmit Maşûkiye Merkez Câmii hazîresi’nde bulunan Osmanlı mezar taşları. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2/5 (2004), 309-368.
• Ünver, S. (1965). Mezar taşlarında veba ve tauna ait kayıtlar. Dirim Aylık Tıp Gazetesi. 40 (11-12), 268-272.
• Varlık, N. (2017). Akdeniz dünyasında ve Osmanlılarda veba 1347-1600. İstanbul: Kitap.
• Varlık, N. (2011). Tâun. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (C. 40, ss. 175-177), İstanbul: TDV.
• Yılmaz, C., vd. (2015). Başbanlık Osmanlı arşiv belgelerine göre İzmit’te salgınlar ve karantinalar. Uluslararası Gazi Akça Koca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildirileri. Haluk Selvi vd. (Ed.). (C.2, ss. 947-953).
• Yüce, R. (1988). İzmit ve çevresi tarihi, İzmit: İzmit Rotary Kulübü.