Hz. Peygamber’in İlim Anlayışı

Yıl 2021, Sayı: 11, 65 - 87, 30.06.2021

Nazım Bayrakdar

https://doi.org/10.53112/tudear.878063

Öz

İlmin kapsamına ve değerine dair düşünsel faaliyetlerin geçmişi çok eskilere dayanmaktadır. İnsanlar gerek kendi çabalarıyla edindikleri gerekse başkalarından kendilerine nakledilen bilgilerin hakikatle örtüşme durumunu sürekli sorgulamışlardır. Ne var ki ilmin kapsamı ve değeri konusunda onların ortak bir noktada buluşmaları mümkün olmamıştır. Bu durum Müslüman bilginler için de geçerlidir. Müslüman bilginler ilme yönelik yaklaşım biçimlerini Kur’an-ı Kerim ile Hz. Peygamberin sünnetini referans alarak belirleme gayreti içerisinde olmuşlardır. Ancak onlar çeşitli faktörlerin etkisiyle bilgi anlayışı konusunda birbirinden çeşitli yönleriyle farklılaşan görüşler ortaya koymuşlardır. Bu görüşler Müslüman halkın bilgi ile ilişki biçimini derinden etkilemiştir. İslam eğitimi kurumları da bu görüşlerden biri merkeze alınarak yapılandırılmıştır. Bu kurumların özellikle de belirli bir dönemden sonra çağın ve toplumun ihtiyaçlarına cevap verecek nitelikte ilmi üretmekte yetersiz kalmış olmaları, onları idare eden zümrenin ilim anlayışı ile yakından ilişkilidir. Bu çalışmada, “Hz. Peygamberin ilim anlayışı nedir?” sorusuna cevap aranmıştır. Bu çerçevede cevabı aranan alt sorular ise şunlar olmuştur: Hz. Peygambere göre ilmin kaynağı ve kapsamı nedir? Hz. Peygamberin ilme ve ilim öğrenmeye verdiği değerin kaynağında ne vardır? Hz. Peygambere göre ilme ulaşma ve ilimden istifade etme sürecinde esas alınması gereken ilkeler nelerdir?

Anahtar Kelimeler

Hz. Peygamber, eğitim, örneklik, ilim, ilim anlayışı

The Last Prophet Muhammad’s Understanding Of Knowledge

Öz

The history of intellectual activities regarding the scope and value of science goes back a long way. People have constantly questioned whether the information they have acquired through their own efforts or transferred to them from others coincides with the truth. However it was not possible for them to meet on a common point regarding the scope and value of science. Muslim scholars have made an effort to determine their approach to science with reference to the Quran and the Sunnah of the last prophet Muhammad. However under the influence of various internal or external factors, they have put forward different views on knowledge understanding in various aspects. Islamic education institutions are structured by taking one of these views into the center. The inadequacy of these institutions to produce knowledge that will meet the needs of the age and society especially after a certain period is closely related to the understanding of science of the group that manages them. In this study "What is the understanding of science of the last prophet Muhammad?" The answer to the question was sought. In the study data were collected by using document analysis method.

Anahtar Kelimeler

Prophet Muhammad, education, knowledge, understanding of knowledge

Kaynakça

• Apaydın, H. (2000). İçtihad. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 21/432-445.
• Arslan, A. (2019). ‘Faydasız ilim’ hadisi çerçevesinde ilim tahsiline yönelik bir değerlendirme. Eskiyeni Dergisi, 38, 31-44.
• Atılgan, Y. K. (2013). İslam düşüncesinde ilmin kaynağı, imkânı ve sınırları. Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (2), 191-214.
• Aydın, M. Ş. (2011). Açık toplumda din eğitimi. Ankara: Nobel.
• Aydın, M. Ş. (2017). Din eğitimi bilimi. Kayseri: Kimlik.
• Aypay, A. (2011). Öğretme ve öğrenme anlayışları ölçeği’nin Türkiye uyarlaması ve öğretmen adaylarının epistemolojik inançlarının incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (1), 1-15.
• Bakkal, A. (2013). İslam tarihinde tıbbın gelişmesi ve silvan’da tıp. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 30, 9-43.
• Bakkal, A. (2018). Hz. Peygamber’in bilim ve teknolojiyi teşvik eden uygulamaları. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 39, 1-19.
• Barış, M. N. (2017). İslam bilim tarihi’nde ilk tercüme faaliyetleri ve bilgi üretimine katkısı. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 21 (3), 1873-1904.
• Bayrakdar, N. (2017). Düşünmeye teşvik eden Kur’an ayetlerinin eğitsel değeri (Ğâşiye suresi 17. ayet örneği). İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6 (3), 1998-2018.
• Biçer, B. (2013). Kuruluş devrinde nizâmiye medreselerinin müderrisleri. Tarih Okulu Dergisi, 16, 263-287.
• Bilgiz, M. (2018). Kur’an’da bilgi (kavramsal çerçeve, bilgi türleri. İstanbul: İnsan.
• Cebeci, S. (2017). İslam’ın ilk devrinde kültürel dönüşümün aracı olarak eğitim. Turkish Studies Dergisi, 12 (20), 101- 116.
• Cevizci, A. (2011). Eğitim felsefesi. İstanbul: Say.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf el-Cürcânî el-Hanefî (1318). et-Ta’rîfât. İstanbul: Esad Efendi.
• Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik b. Abdillâh b. Yûsuf (1950). Kitabu’l-irşâd ilâ kavâdi’l-edilleti fi usûli’l i’tikâd. Mısır: Mektebetu’l-Hancı.
• Demir, S. & Akınoğlu, O. (2010). Epistemolojik inanışlar ve öğretme öğrenme süreçleri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 32, 75-93.
• Deryakulu, D. (2004). Üniversite öğrencilerinin öğrenme ve ders çalışma stratejileri ile epistemolojik inançları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 38, 230-249.
• Ece, A. (2019). Hadisler bağlamında Hz. Peygamber’in eğitim ve öğretim metodu. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6 (10), 291-314.
• El-İsfehâni, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb (t.y.). el-Müfredât fi garibi’l kur’an. Thk. Muhammed Seyyid Keylâni. Beyrut: Dâru’l Marife.
• Gözütok, Ş. (2019). Hz. Peygamber (s.a.s.) döneminde ilim. Diyanet Aylık Dergi, 345, 22-29.
• Gözütok, Ş. (2005). İslam ve ilim. Dini Araştırmalar Dergisi, 8 (22), 75-90.
• İbn Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî (1996). el-Müsned. Thk. Şuayb el- Arnaût, 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî el-Meâfirî el-Basrî el-Mısrî (1971). es-Sîretü’n-nebeviyye. Thk. Mustafa es-Sekkâ vd. 4 Cilt, Beyrut.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî (1999). es-Sünen. Thk. Muhammed Nâsırüddîn el- Elbânî, Riyad: Mektebetü’l-Meârif.
• İbn Sa’d, Ebu Abdillah Muhammed (1957). et-Tabakâtu’l-kübrâ. Beyrut: Daru Sadr.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasan İzzeddin Ali b. Muhammed (1997). el-Kâmil fi’t-târîh. Thk. Ömer Abdusselam Tedmürî, Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî.
• Kâşânî, Kemâlüddîn Abdürrezzâk b. Ebi’l-Ganâim Muhammed (1992). Mu’cemu ıstılâhâtı’s-sûfiyye. Kâhire: Dâru’l- Menâr.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 170-189.
• Kutluay, İ. (2009). Zeyd b. Sabit’e Yahudi yazısını/dilini öğrenme talimatı verilmesi ile ilgili rivayetler üzerine. Hadis Tetkikleri Dergisi, 7 (2), 129-157.
• Kutluer, İ. (2000). İlim. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, 22/109-114. Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî (1991). el-Câmi’u’s-sahîh. Thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs.
• Polater, K. (2013). Kur’an’a göre bilgi-iman ilişkisi ve yakîn kavramı. Ekev Akademi Dergisi, 17/55, 55-69.
• Pusmaz, D. (2000). İlim. Şamil İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Şamil Yayıncılık, 4-80-82.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb (1985). el-Mu’cemu’s-sağîr. Thk. Muhammed Şekûr Mahmûd el-Hâc Emrir. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslamî.
• Taylan, N. (1992). Bilgi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, 6/157-161.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn Ömer b. Burhâniddîn Abdillâh el-Herevî el-Horâsânî (1998). Şerhu’l- makâsıd. Thk. Abdurrahman Umeyre, Beyrut: Âlemu’l-Kütüb.
• Telkenaroğlu, M. R. (2009). Fıkhu’l evleviyyat’ın (öncelikler fıkhı) kaynakları ve kuralları. Marife Dergisi, 9 (1), 131-158.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (1978). el-Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ. Thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Kahire: Şirketü ve Mektebetü Mustafa el-Bâbî el-Halebî.
• Tokat, L. (2017). Dini istismara açık bilgi kaynağı olarak “ayrıcalıklı bilgi”: keşf, ilham ve rüya- felsefi bir analiz. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16 (32), 387-410.
• Vâkıdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-Vâkıdî el-Eslemî el-Medenî (1984). el-Meğâzi. Thk. Marsden Jones. Beyrut: Âlemu’l-Kütüb.
• Yıldırım, A. (2003). Hz. Peygamber’in bilgisi ve bilgi alanları. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7 (2), 179-200.
• Yılmaz, M. (2017). Hz. Peygamber (s.a.s.) döneminde istihbarat. İstanbul: Siyer Yayınları.
• Yurt, Y. (2007). Kur’an’da amel. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.