Aihl Kelam Ders Kitabında “Dinin Anlaşılmasında Farklı Yorumlar” Ünitesinin Eleştirel Düşünme Açısından İncelenmesi

Yıl 2022, Sayı: 13, 95 - 120, 22.06.2022

Özge Algül Hasan Meydan

https://doi.org/10.53112/tudear.1100038

Öz

Eleştirel düşünme, kişinin kendi düşünme süreci üzerinde kontrol sağlamasına, makul düşünceler ortaya koyabilmesine, analiz, sentez ve değerlendirme gibi üst düzey faaliyetleri gerçekleştirebilmesine imkân tanıyan ve kişiyi duyuşsal ve bilişsel boyutta geliştirmeyi hedefleyen disiplinli bir süreçtir. Öğretim programlarında kişinin sahip olması gereken bir beceri olarak bahsedilen eleştirel düşünme din eğitiminde de yadsınamaz bir konuma sahiptir. Bu çalışmanın amacı Anadolu imam hatip liselerinde meslek dersi olarak okutulan Kelam ders kitabının eleştirel düşünmeye yönelik neler içerdiğini tespit etmektir. Bu amaç doğrultusunda nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi kullanılarak Anadolu İmam Hatip Lisesi Kelam ders kitabının “Dinin Anlaşılmasında Farklı Yorumlar” ünitesi incelemeye alınmış ve veriler ünitedeki hazırlık ve değerlendirme soruları ile etkinliklerden elde edilmiştir. Verilerin analizinde Paul, Jensen, Binken ve Kreklau tarafından oluşturulan 35 eleştirel düşünme stratejisi kullanılmıştır. Veriler betimsel analiz tekniği ile incelenmiştir. Araştırma sonucunda ünite kazanımlarının, ünitedeki metinlerin ve ölçme ve değerlendirme sorularının eleştirel düşünme stratejileri açısından yetersiz olduğu görülmüştür. Ünitede eleştirel düşünme stratejilerinin 13’ünü gerçekleştirebilecek nitelikte etkinlik ve sorulara rastlanmıştır. Eğitim süreci, üst düzey düşünmeye yönlendirecek sorularla desteklenerek ve cevapların paylaşılıp tartışılacağı bir sınıf ortamı oluşturularak eleştirel düşünmeye yardımcı hale getirilebilir. Eleştirel düşünmeyi geliştirmek için ders kitaplarına tartışma, Sokratik sorgulama, beyin fırtınası gibi yöntemleri teşvik edici etkinlikler koyulabilir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Eleştirel Düşünme, İHL/AİHL, Kelam, Ders Kitabı

Destekleyen Kurum

Yoktur.

Proje Numarası

Makale proje ürünü olarak üretilmemiştir.

Teşekkür

Teşekkür ederiz.

Analyzing The Unit of “Different Interpretations In The Understanding of Religion” In The Anatolian Imam Hatip High School Kalam Textbook In Terms Of Critical Thinking

Öz

Critical thinking is a disciplined process that allows the person to control his own thinking process, to put forward reasonable thoughts, to perform high-level activities such as analysis, synthesis and evaluation, and to develop the person in the affective and cognitive dimension. Critical thinking, which is mentioned as a skill that a person should have in the national education curriculum, has also an undeniable position in religious education. The aim of this study is to determine what the Kalam textbook, which is taught as a vocational course in Anatolian imam hatip high schools, contains for critical thinking. For this purpose, the unit “Different Interpretations in the Understanding of Religion” was examined by using the document analysis method, one of the qualitative research methods, and the data were obtained from the activities and questions in the unit. 35 critical thinking strategies created by Paul, Jensen, Binken, and Kreklau were used in the analysis of the data. The data were analyzed by descriptive analysis technique. As a result of the research, it was seen that the unit outcomes, the texts in the unit and the assessment and evaluation questions were insufficient in terms of critical thinking strategies. In the unit, it was seen that the activities and questions were capable of realizing 13 of the critical thinking strategies. The educational process can be made helpful for critical thinking by creating a classroom environment where the answers will be shared and discussed, and questions that will lead to higher-order thinking. In order to develop critical thinking, activities that encourage methods such as discussion, Socratic questioning, and brainstorming can be included in the textbooks.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Critical Thinking, Imam Hatip High School, Kalam, Textbook

Proje Numarası

Makale proje ürünü olarak üretilmemiştir.

Kaynakça

• Aşık Ev, H. (2014). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmen Adayları ve Eleştirel Düşünme (Celal Bayar Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Birinci Sınıf Öğrencileri Örneği). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(32), 425-456.
• Ausubel, D. P. (2000). The Acquisition and Retention of Knowledge: A Cognitive View. Springer-Science+Business Media, B.V.
• Aydın, N. (2019). İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Problem Çözme Becerileri (Samsun Anadolu İmam Hatip Lisesi Örneği) [Yüksek Lisans Tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Bozer Özsaraç, E. N. (2019). Ortaokul 6. Sınıf Türkçe Dersinde Sokratik Sorgulama Yöntemi Uygulamasının Üst Düzey Düşünme Becerilerine Etkisi [Doktora Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Bulut, İ. (2014). İDKAB Öğrencilerinin Bireysel Yenilikçilik Ve Ahlaki Olgunluk Düzeyleri Üzerine Kelam Dersinin Etkisi. Kelam Araştırmaları, 12(2), 55-100.
• Bulut, İ. (2017). İHL Meslek Dersleri Öğretmenlerinin Kelam Dersine İlişkin Görüşleri. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9, 7-35.
• Cingöz, O. (2019). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Eleştirel Düşünme Eğitimine İlişkin Görüşleri [Doktora Tezi]. Erciyes Üniversitesi.
• Cingöz, O., & Akyürek, S. (2020). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretmenlerinin Eleştirel Düşünme Eğitimine Katkı Sağlamaya Yönelik Olarak Kullandıkları Yöntem ve Teknikler. 1, 76-118.
• Coşkun, M. K. (2013). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimleri (İlahiyat-Eğitim DKAB Karşılaştırması). 1(17), 143-162.
• Çakır, N. (2013). Üniversite Eğitiminin Üst Düzey Düşünme Becerilerinin Gelişimine Etkisi [Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Çekin, A. (2013). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Becerilerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1.
• Çetin, M. (2013). İlkokul ve Ortaokul Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinin Eleştirel Düşünme Becerisi Açısından Değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi.
• Demir, M. K. (2006). İlköğretim Dördüncü ve Beşinci Sınıf Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Derslerinde Eleştirel Düşünme Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi [Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Diler, R., & Maviş Sevim, Ö. (2019). Ortaokul Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretmenlerinin Anlamlı Öğrenme Etkinlikleri. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(11), 927-959.
• Duran, M. E. (2021). Eleştirel Düşünme ve Dindarlık: Üniversite Öğrencileri Üzerine Nicel Bir Araştırma. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23(43), 53-79.
• Eğmir, E., & Ocak, G. (2018). Eleştirel Düşünme Becerisi Öğretim Programı Tasarısının Öğrencilerin Yansıtıcı Düşünme Becerilerine Etkisi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 11(3), 431-456.
• Ellis, A. (1998). Three Methods of Rational Emotive Behavior Therapy That Make My Psychotherapy Effective. Annual Convention of the American Psychological Association, San Francisco.
• Ennis, R. H. (1989). Critical Thinking and Subject Specificity: Clarification and Needed Research. Educational Researcher, 18(3), 4-10.
• Ennis, R. H. (2011). The Nature of Critical Thinking: An Outline of Critical Thinking Dispositions and Abilities. Sixth International Conference on Thinking at MIT, Cambridge.
• Erdoğan, İ. (2012). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilim Düzeyleri Üzerine Bir İnceleme [Yüksek Lisans Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Facione, P. A. (1990). Critical Thinking: A Statement of Expert Consensus for Purposes of Educational Assessment and Instruction (Deplhi Raport). The Complete American Philosophical Association.
• Fisher, R. (2005). Teaching Children to Think (2. bs). Nelson Thornes.
• Giselsson, K. (2020). Critical Thinking and Critical Literacy: Mutually Exclusive? IJ-SoTL, 14(1), 1-9.
• İnan Kılıç, A. (2019). Eleştirel Düşünmenin Geliştirilmesinde Din Eğitiminin Rolü. İçinde M. Aytepe (Ed.), İslâm Düşüncesinde Eleştiri Kültürü ve Ahlâkı (1. bs, C. 1, ss. 429-446). Ensar Neşriyat.
• Karagöz, N. (2011). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinde Öğrencilerin Eleştirel Düşünebilmelerine Katkı Sağlayacak Yöntemler ve Uygulanışları. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD), 11(1), 155-189.
• Karagöz, N., & Doğan, A. (2016). Eleştirel Düşünme Bağlamında DKAB Dersi Programlarının Temel Eğitim Yaklaşımı Yapılandırmacılığın Uygulanmasının Değerlendirilmesi. 19(48), 77-102.
• Karasu, T. (2021). Din Eğitiminde Eleştirel Düşünme ve Öz Eleştiri. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(İDEKTA), 169-178. https://doi.org/10.18506/anemon.906778
• Kestel, M. (2018). Eğitimde Eleştirel Düşünme. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 7(3), 40-49.
• Kılavuz, U. M., Yaşaroğlu, E. M., Morgül, N., & Karataş, V. (2021). Anadolu İmam Hatip Lisesi Kelam. MEB Yayınları.
• Kıral, B. (2020). Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• King, F. J., Goodson, L., & Rohani, F. (t.y.). Higher OrderThinking Skills: Definition, Teaching Strategies, Assessment. Assessment Evaluation: Educational Services Program.
• Koç, A. (2022). Hadis Öğretiminde Eleştirel Düşünme. İçinde R. E. Gül & A. A. Çanakçı (Ed.), Türkiye’de Hadis Eğitimi (ss. 83-133). Palet Yayınları.
• Kurnaz, A. (2011). Eleştirel Düşünme Öğretimi Etkinlikleri: Planlama, Uygulama ve Değerlendirme (1. bs). Eğitim Kitabevi.
• Lipman, M. (1988). Critical Thinking-What Can It Be? Association for Supervision and Curriculum Development, 38-43.
• MEB. (t.y.). Öğretim Programlarını İzleme ve Değerlendirme Sistemi. https://mufredat.meb.gov.tr/
• MEB. (2014). Milli Eğitim Kalite Çerçevesi.
• MEB. (2016). Düşünme Eğitimi Dersi (7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı.
• MEB. (2018). Anadolu İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri Öğretim Programları.
• Meydan, H. (2016). Doktriner Düşünce ve Din Eğitimi: Anlamlı Öğrenme ve Bireysel Manevi Tecrübe Bağlamında Bir Değerlendirme. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 40, 85-114.
• Miekley, J. P. (2014). What Makes Critical Thinking Critical for Adult ESL Students. The Catesol Journal, 25(1), 143-150.
• Norris, S. P. (1985). Synthesis of Research on Critical Thinking. Educational Leadership, 40-45.
• Önal, İ. (2020). Eleştirel Düşünme Becerilerine Yönelik Bir Program Geliştirme Çalışması [Doktora Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Öncel, E. S. (2019). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretim Programının Eleştirel Düşünme Becerileri Açısından İncelenmesi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11(18), 2797-2829.
• Öncel, E. S. (2020). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitaplarında Eleştirel Düşünmeye İlişkin Öğretmen Görüşleri (Osmaniye İli Örneği) [Doktora Tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Özdemi̇r, M. (2010). Nitel Veri Analizi: Sosyal Bilimlerde Yöntembilim Sorunsalı Üzerine Bir Çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323-343.
• Paul, R. (1984). Critical Thinking: Fundamental to Education for a Free Society. Educational Leadership, 4-14.
• Paul, R., Binker, A. J. A., Jensen, K., & Kreklau, H. (1990). Critical Thinking Handbook: 4th-6th Grades (2. bs). Foundation for Critical Thinking.
• Paul, R., & Elder, L. (2006). The Miniature Guide to Critical Thinking Concepts and Tools. The Foundation for Critical Thinking.
• Paul, R., & Elder, L. (2020). Kritik Düşünce: Yaşamınızın ve Öğrenmenizin Sorumluluğunu Üstlenmek İçin Araçlar (E. Aslan & Sart Gamze, Ed.; 3. bs). Nobel.
• Söylemez, Y. (2016). İçerik Analizi: Eleştirel Düşünme. Ekev Akademi Dergisi, 20(66), 671-696.
• Söylemez, Y. (2018). Üst Düzey Düşünme Becerileri. Fenomen Yayıncılık.
• Şahbat, A. (2002). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmen Tutumlarının Öğrencilerin Eleştirel Düşünme Becerilerine Etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Şahinel, S. (2007). Eleştirel Düşünme (1. bs). Pegem Akademi.
• Şaşan, H. H. (2002). Yapılandırmacı Öğrenme. Yaşadıkça Eğitim, 74(75), 49-52.
• Şenşekerci, E., & Bilgin, A. (2008). Eleştirel Düşünme ve Öğretimi. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(14), 15-43.
• Tezcan, H. (2020). Din Öğretiminde Eleştirel Düşünme: DKAB Dersinde Öğrencilerin Eleştirel Düşünme Becerilerini Geliştirmeye Yönelik Bir Eylem Araştırması [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• The Foundation for Critical Thinking. (t.y.). Defining Critical Thinking. https://www.criticalthinking.org/pages/defining-critical-thinking/766
• TYÇ. (2015). Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi. Mesleki Yeterlilik Kurumu.
• Yılmaz, E. (2016). 21. Yüzyıl Becerileri Kapsamında Dönüşen Okul Paradigması. İçinde E. Yılmaz, M. Çalışkan, & S. A. Sulak (Ed.), Eğitim Bilimlerinden Yansımalar (1. bs, ss. 5-16). Çizgi Kitabevi.
• Yılmaz, K. (2020). Eleştirel ve Analitik Düşünme (3. bs). Pegem Akademi.
• Yiğit, Y. (2019). Anadolu İmam Hatip Lisesi Meslek Derslerinin Problem Çözme Becerisi Kazandırması Açısından Fonksiyonelliği (Sivas İli Örneği) [Doktora Tezi]. Cumhuriyet Üniversitesi.
• Zengin, M. (2017). Din Eğitimi ve Öğretiminde Yapılandırmacı Yaklaşım (2. bs). Dem Yayınları.
• Zengin, M. N. (2018). Bilim Merkezlerinin Öğrencilerin Fen Bilimleri Dersindeki Üst Düzey Düşünme Becerileri Üzerine Etkisinin İncelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Uludağ Üniversitesi.
• Zulmaulida, R., Wahyudin, & Dahlan, J. A. (2018). Watson-Glaser’s Critical Thinking Skills. Journal of Physics: Conference Series.