Sözlü Tarihin Ortaöğretim Öğrencileri Üzerindeki Yansımaları (Tunceli Merkez Örneği)

Yıl 2013, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 29, 21.05.2013

Yusuf Arslan

Öz

Bu araştırmada Tunceli merkez ortaöğretim son sınıf öğrencilerine ailesi ve içinde bulunduğu sosyal ortam tarafından nakledilen sözlü kültüre dayalı tarihsel bilgilerin etkileri ortaya konulmuştur. Araştırma, nitel araştırma yöntemi ile yapılmış olup case study (durum çalışması) desenine göre yapılandırılmıştır. Araştırmada odak grup tartışması, yarı yapılandırılmış mülakat, gözlem ve açık uçlu soru formu gibi araştırma teknikleri kullanılmıştır. Araştırma sonucunda Tunceli’deki sözlü tarih ile resmȋ tarihin bazı konularda birbirinden farklı bazı konularda da birbirine rakip anlatılara sahip olduğu görülmüştür. Sözlü tarihin, resmȋ tarih anlatısını önemli oranda absorbe ederek etkisizleştirdiği saptanmıştır. Bununla birlikte çalışma grubundaki öğrencilerin çoğunluğunun sözlü tarihlerini “atalarının geçmişteki sesi” olarak kabul edip, sözlü tarih anlatısını sorgulamadan ya da farklı ek bilgilere ulaşmaya çalışmadan doğrudan içselleştirdikleri ortaya çıkmıştır. Yine bu araştırma sonucunda çalışma grubundaki öğrencilerin sözlü tarihlerini daha çok “büyükbaba ve büyükanne”lerinden öğrendikleri, anne ve babaların sözlü tarih aktarımında yeterince istekli olmadıkları anlaşılmıştır. Bununla birlikte, sözlü kültüre dayalı tarihsel bilgilerin ortaöğretim tarih derslerine ve ders kitaplarına konu edilmiyor oluşu öğrencilerin tarih derslerini ve tarih ders kitaplarını objektif, tarafsız bulmamalarına yol açtığı belirlenmiştir. Tarih dersinde ve ders kitaplarında yerel ve sözlü tarihe yer verilmesinin Tunceli merkez ortaöğretim öğrencilerinin tarih derslerine olan sevgisini, ilgisini arttıracağı  tespit edilmiştir.

Anahtar kelimeler: Yerel tarih, sözlü tarih, resmȋ tarih, tarih öğretimi, Alevilik.

 

The Reflections of Oral History on Secondary School Students

(An Example of Tunceli City Center)

 

Abstract: In this study, high school final year students the center of Tunceli family and social environment in which information is transmitted by the effects of oral history have been determined.  The study was made by the method of qualitative research case study is structured according to the pattern. In this research, the focus group discussion in the academic year 2011-2012, as a form of semi-structured interviews and open-ended questions were used research techniques. As a result of the official history of oral history research in Tunceli, in some respects different from each other in some of the subjects was found to have opposing narratives. However, the students' oral history is often regarded as a legacy of heirloom and the sound of societies in the past, oral history narrative uncritically internalized or other additional information have emerged directly from the study reach. Students' oral dates are usually "grandparents, parents, the Internet, religious institutions, political associations, TV, magazines, newspapers learned from sources such as understood. However, oral history, history lessons and textbooks for secondary school students to the fact that the subject is not usually objective history textbooks and history lessons, history lessons and textbooks irrelevant to behave, think about the ideological serve a purpose in and of themselves "marginalized citizens" were caused by the feeling of.  Administration of oral history textbooks in the history lesson, the students' love of history lessons, interest increase, and social tolerance and to contribute to peace has been found.

Keywords: Oral History, Official History, History Teaching, Teaching Sensitive and Controversial Issues, Alawite

Anahtar Kelimeler

Sözlü Tarih, Resmȋ Tarih, Tarih Öğretimi, Hassas ve Tartışmalı Konuların Öğretimi, Alevilik

Kaynakça

• Aktekin, S. (2009). Lise öğrencilerinin tarih derslerinde yerel tarih konularının öğretilmesiyle ilgili görüşleri. Milli Eğitim, S. 182, s. 331-351.
• Akçalı, A. Avcı (2007). Yerel tarih ve tarih eğitimine katkısı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Altınay, A.G. (2009). “Can veririm, kan dökerim”: Ders kitaplarında militarizm. Tüzün, G. (Ed.), Ders Kitaplarında İnsan Hakları II Tarama Sonuçları, s.143-165, İstanbul: Tarih Vakfı.
• Amaral, C. (2008). Tarih derslerinde farklı perspektifler: Portekizli öğrenciler ile bir çalışma. 21. Yüzyılda Kimlik, Vatandaşlık ve Tarih Eğitimi. Safran, M. ve Dilek, D. (Ed.), s.163-174. İstanbul: Yeni İnsan.
• Arslan, Y. (2007). Lise öğrencilerine tarih kavramlarının kazandırılma düzeyinin incelenmesi ve tarih felsefesi açısından değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Aslan, E.& Çulha, B. (2008). Kimiz “biz”? Türkiye’de ilköğretim okullarında “ulusal kimlik” ve “kültürel miras eğitimi”. 21. Yüzyılda Kimlik, Vatandaşlık ve Tarih Eğitimi. Safran, M. & Dilek, D. (Ed.). s.133-152. İstanbul: Yeni İnsan.
• Aygün, H. (2009). Dersim 1938 ve zorunlu iskan. Telgraflar, dilekçeler, mektuplar. Ankara: Dipnot.
• Barton, C. K., & Alan, W. McCully. (2008). Tarih öğretimin bağlamında kuzey irlanda’da yakın çevrelerini öğrenen öğrencilerin üzerinde okulun etkisini kavrama. 21. Yüzyılda Kimlik, Vatandaşlık ve Tarih Eğitimi. Safran, M. & Dilek, D. (Ed.). s.61-82. İstanbul: Yeni İnsan.
• Barton, C. K. (2001). You’d be wanting to know abaut the past: social contexts ofchildren’s historical understanding in northern ıreland and the USA. Comparative Education Volume, 37. 1, pp.89-106.
• Bilmez, B.; Kayacan, G.; Aslan, Ş. (2011). Toplumsal bellek kuşaklararası aktarım ve algı Dersim ‘38’i hatırlamak. İstanbul: Tarih Vakfı.
• Bora, T. (2009). Ders kitaplarında milliyetçilik “siz bu ülke için neler yapmayı düşünüyorsunuz?” Tüzün, G. (Ed.), Ders Kitaplarında İnsan Hakları II Tarama Sonuçları, s.115-141, İstanbul: Tarih Vakfı.
• Caunce, S. (2008). Sözlü tarih ve yerel tarihçi. Can, B. B. & Yalçınkaya A. (Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Cazgır, V., Genç, İ., Çelik, M., Genç, C., Türedi, Ş. (2011). Ortaöğretim tarih 10. Ankara: MEB.
• Copeaux, E. (2003). Türkiye’de 1931-1993 arasında tarih ders kitapları. Köymen, O. (Ed.). Tarih Öğretimine Eleştirel Yaklaşımlar. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt, s.107-113.
• Çakır, S. (2006). Sözlü tarih projelerinde yöntemsel ve etik sorunlar ve bu sorunları çözme yolları. İlyasoğlu, A. & Kayacan, G. (Ed.), Kuşaklar Deneyimler Tanıklıklar. Türkiye’de Sözlü Tarih Çalışmaları Konferansı (26-27 Eylül 2003). s. 57-79. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Çiçek, R. (2009). Tarih öğretiminde tartışmalı konular ve öğretimi. IV. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi Bildiri Kitabı, c:2, s. 151-157.
• Danacıoğlu, E. (2008). Geçmişin izleri, yanı başımızdaki tarih için bir kılavuz. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Demircioğlu, İ., Hakkı. (2007). Tarih öğretiminde öğrenci merkezli yaklaşımlar. Ankara: Anı.
• Dilek, D. (2007). Tarih derslerinde öğrenme ve düşünce gelişimi. Ankara: Nobel.
• Erdoğan, H. (2009). Tunceli gerçeği. İstanbul: Ayrıkotu.
• Erdilek, N. (2006). Türkiye’de göç araştırmalarında sözlü tarih metodu. İlyasoğlu, A. & Kayacan, G.(Ed.), Kuşaklar Deneyimler Tanıklıklar. Türkiye’de Sözlü Tarih Çalışmaları Konferansı (26-27 Eylül 2003), s.79-85. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Ersanlı, B., B. (1992). İktidar ve tarih Türkiye’de resmȋ tarih tezinin oluşumu (1929-1937). İstanbul: Afa.
• Ferro, M. (2003). Açılış konuşması. Göral, S. Ö. (Haz.). Tarih Öğretiminde Çoğulcu ve Hoşgörülü Bir Yaklaşıma Doğru. 20.Yüzyıl Avrupa Tarihini Öğrenmek ve Öğretmek Projesi, Sempozyum, 10-12 Aralık 1998, Brüksel, Belçika. s. 1-13. İstanbul: Tarih Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Feyerabend, P. (1999). Özgür bir toplumda bilim. Kardam, A. (Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Frendo, H. (2003). Yeni bir tarih, Avrupa’yı geçmişinden kurtarabilir mi? Göral, S. Ö. (Haz.). Tarih Öğretiminde Çoğulcu ve Hoşgörülü Bir Yaklaşıma Doğru. 20. Yüzyıl Avrupa Tarihini Öğrenmek ve Öğretmek Projesi, Sempozyum, 10-12 aralık 1998, Brüksel, Belçika. s.15-33. İstanbul: Tarih Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Göka, E. (2011). Göçebe – sözlü kültürün türk modernleşmesi açısından mahzurları. Türk Yurdu Dergisi. 292(31). s. 52-56.
• Göral, S. Ö. (2003). Tarih öğretiminde çoğulcu ve hoşgörülü bir yaklaşıma doğru. Göral, S. Ö. (Haz.). Tarih Öğretiminde Çoğulcu ve Hoşgörülü Bir Yaklaşıma Doğru. 20. Yüzyıl Avrupa Tarihini Öğrenmek ve Öğretmek Projesi, Sempozyum, 10-12 Aralık 1998, Brüksel, Belçika. İstanbul: Tarih Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Gözüaydın, İ. (2009). Türkiye’de “din kültürü ve ahlak bilgisi” ders kitaplarına insan hakları merceğiyle bir bakış. Tüzün, G. (Ed.), Ders Kitaplarında İnsan Hakları II Tarama Sonuçları. İstanbul: Tarih Vakfı, s.167-193.
• Hawkey, K. (2008). Farklı etnik kökenlerden gelen gençlerin ingiliz tarihine bakış açıları: öğretim programı için öneriler. Safran, M. & Dilek, D. (Ed.) 21. Yüzyılda Kimlik, Vatandaşlık ve Tarih Eğitimi. s.107-117. İstanbul: Yeni İnsan.
• Işık, H. (2008). İlköğretimde tarih konularının yerel tarih ile ilişkilendirilmesinin öğrenci başarısına etkisi. The Journal of International Social Research, Summer, 1(4), 2008, s.291-310.
• İncegül, S. (2010). Sosyal bilgiler dersinde örnek bir sözlü tarih uygulaması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Iggers, G. Georg (2000). Bilimsel nesnellikten postmodernizme yirminci yüzyılda tarih yazımı. Gül, Ç. G. (Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Ingram, P. (2003). Sözlü tarih. Göral, S. (Haz.). Tarih Öğretiminde Çoğulcu ve Hoşgörülü Bir Yaklaşıma Doğru. 20. Yüzyıl Avrupa Tarihini Öğrenmek ve Öğretmek Projesi, Sempozyum, 10-12 Aralık 1998, Brüksel, Belçika. s.52-54. İstanbul: Tarih Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Kabapınar, Y. (2003). Bir öğretim metaryali olarak hayat bilgisi ve sosyal bilgiler ders kitapları. Öztürk, C. & Dilek, D. (Ed.), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi, s.317-342. Ankara: PegemA.
• Kabapınar, Y. (2007). Kredili sistem ve lise tarih kitapları. Özbaran, S. (Ed.) Tarih Öğretimi ve Ders Kitapları. Buca Sempozyumu (1994). s. 212-227.
• Kabapınar, Y (2008). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyal bilimlerin/tarihin metodolojisi ve dersin öğretim amaçlarına ilişkin görüşleri: “ötekiler” üzerinden “biz”i değerlendirmek. Safran, M. & Dilek, D. (Ed.), 21. Yüzyılda Kimlik, Vatandaşlık ve Tarih Eğitimi, s.316-329, İstanbul: Yeni İnsan.
• Kaplan, E. (2005). İlköğretim öğrencilerinin tarihsel düşünme becerilerinin sözlü tarih çalışmalarıyla geliştirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Keleş, R. (1976). Kent planlamasında araştırma. Keleş, R. (Ed.) Toplum Bilimlerinde Araştırma ve Yöntem. s. 253-273. Ankara: Sevinç.
• Kyvıg, D. E. & Marty, M. A. (2011). Yanıbaşımızdaki tarih. Özsoy, M., (Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Sarı, İ. (2007). Sosyal bilgiler öğretiminde sözlü tarih etkinliklerinin öğrenci başarı, beceri ve tutumlarına etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Somersan, S. (2007). Sözlü tarih, araştırmacılık ve tarih yazımına katılım. Özbaran, S. (Ed.). Tarih Öğretimi ve Ders Kitapları. s.368-379. İzmir: Tarih Vakfı.
• Şimşek, A. (2011). Heredotos’tan bugüne tarih yazıcılığına kısa bir bakış. Engin, V., & Şimşek, A. (Ed.), Türkiye’de Tarih Yazımı, s. 1-20. İstanbul: Yeditepe.
• Tan, M. (tarihsiz) http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/40/518/6485.pdf (erişim, 11. 04.2013)
• Thompson, P. (1999). Geçmişin sesi: sözlü tarih. Layıkel, Ş. (Çev). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Nişancı, G. M. (2010). Tarihsel çevrenin tarih eğitimine etkileri: adalar örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Oğuzoğlu, Y. (2011). Yerel tarih. Engin, V., & Şimşek, A. (Ed.), Türkiye’de Tarih Yazımı, s. 405- 420. İstanbul: Yeditepe.
• Okur, Y., Genç, İ., Özcan, T., Yurtbay, M., Sever, A. (2011a). Ortaöğretim tarih 9. Ankara: MEB.
• Okur, Y., Aksoy, M., Kızıltan, H., Sever, A., Öztürk, M., Karaman, M. (2011b). Ortaöğretim tarih 11. Ankara: MEB.
• Okur, Y., Sever, A., Aydın, E., Kızıltan, H., Aksoy, M., Öztürk, M. (2011c). Ortaöğretim tarih 12. Ankara: MEB.
• Öztürk, M. (2009). Ders kitapları ve insan haklarına dair bazı satırbaşları. Tüzün, G. (Ed.), Ders Kitaplarında İnsan Hakları II Tarama Sonuçları, s. 243-274, İstanbul: Tarih Vakfı.
• Üçüncü, K. (2011). Sözlü tarih. Engin, V. & Şimşek, A. (Ed.), Türkiye’de Tarih Yazımı, s. 435- 452. İstanbul: Yeditepe.
• Uzun, T. (2003). Ulus, miliyetçilik ve kimlik üzerine bir değerlendirme. Doğu Batı Dergisi. 23(6), s.131-154.
• Yazıcı, F. (2011). Cumhuriyet dönemi tarih ders kitaplarında tarih yazımı. Engin, V. & Şimşek, A. (Ed.), Türkiye’de Tarih Yazımı, s. 197-219. İstanbul: Yeditepe.