MODERN TÜRKİYE TARİHİNİ DÖNEMLENDİRME MESELESİ

Yıl 2014, Cilt: 3 Sayı: 2, 65 - 81, 20.10.2014

Demo Aslan

https://doi.org/10.17497/tuhed.185613

Öz

Modern Türkiye tarihinin hâkim kronolojik dönemlerine bakarsak eğer, çoğunlukla devlet ya da hükümet başkanlarının iktidar sürelerinin esas alındığını görürüz. “Devletlûları” önceleyen böyle bir paternal dönem kavramsallaştırması, “Türk tarih yazıcılığında patrimonyal bir bilinçaltı mı var?” sorusunu akla getirmektedir. Çünkü siyasal tarih alanında değil sadece, yer yer Cumhuriyet dönemine ait toplumsal, iktisadi ve askeri tarih çalışmalarında da gözlemleyebileceğimiz böyle bir yaklaşım, Weber’in patrimonyalizm kavramından hareketle, padişahın ya da merkezi siyasal otoritenin aşkın iktidarını önceleyen Osmanlı çalışmalarından miras kalmış bir alışkanlık olabilir. Nitekim Türk tarihçiliği, “güçlü devlet geleneği”ni vurgulayan hayli zengin bir literatüre sahiptir. Bu makalede, modern Türkiye tarihi yazıcılığında zaman zaman görülen paternal ve monolitik geçmiş zaman algısı, yukarıdaki argümandan hareketle sorgulanmaya çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Modern Türkiye Tarihi, Devlet Adamları, Patrimonyalizm, Dönemlendirme

 

PERIODIZATION ISSUE of HISTORY of MODERN TURKEY

Abstract: The dominant chronological periodization of the history of Modern Turkey is commonly based on the power time of the leaders. Such paternal period conceptualization giving priority to “statesmen”, brings the following question to the mind: “Is there a patrimonial sub-conscious in Turkish historiography?”  That’s because not only in the area of political history, such approach also observable in social, economical and military history studies of Republican period can be a custom inherited from Ottoman studies giving priority to excessive power of sultans or central political authorities with reference to Weber’s concept of patrimonialism. Hence Turkish historiography has a rich literature emphasizing “powerful state tradition”. Based on the above mentioned argument, paternal and monolithic past perception is questioned in this article which is occasionally visible in historiography of modern Turkey. 

Keywords: History of Modern Turkey, Statesmen, Patrimonialism, Periodization

Anahtar Kelimeler

Modern Türkiye Tarihi, Devlet Adamları, Patrimonyalizm, Dönemlendirme

Kaynakça

• Aksoy, B. (2008). Geçmişin Musıki Mirasına Bakışlar. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Aslan, D. A. (2014). Tayyare Cemiyeti’nin Propaganda Faaliyetleri ve Tayyare Bayramları. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (14/3), 141-150.
• Belge, M. (1983). Tarihten Güncelliğe. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Boratav, K. (y.t.y.). İktisat Tarihi (1908-1980). S. Akşin vd. (Haz.). Yakınçağ Türkiye Tarihi (1908-1980). Cilt: 1, İstanbul: Milliyet Kitaplığı, 297-380.
• Boztemur, B. (2001). Avrupa’nın Uzun On Dokuzuncu Yüzyılı. Doğu Batı, (14), 58-73.
• Dinler, D. (2009). Türkiye’de Güçlü Devlet Geleneği Tezinin Eleştirisi. Praksis, (9), 17-54.
• Duverger, M. (1995). Siyaset Sosyolojisi: Siyasal Bilimin Öğeleri. Çev., Şirin Tekeli, 4. Basım, İstanbul: Varlık Yayınları.
• Ergut, F. (2010). “Ele Avuca Sığmaz” Bir Geçmiş İçin Yöntemsel Bir Yaklaşım Önerisi. F. Ergut (Der.), II. Meşrutiyet’i Yeniden Düşünmek. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1-10.
• Grant, S. M. (2012). A Concise History of the United States of America. New York: Cambridge University Press.
• Heper, M. (1974). Bürokratik Yönetim Geleneği: Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyetinde Gelişmesi ve Niteliği. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi İdari İlimler Fakültesi Yayınları.
• ________ (1979). Osmanlı-Türk Siyasal ve Özellikle Yönetsel Hayatında Patrimonyalizm. Demokrasi İçin Toplumcu Düşün, (7), 109-126.
• _________(2008). Sonuç. M. Heper, S. Sayarı (Ed.), Türkiye’de Liderler ve Demokrasi. Çev., Zuhal Bilgin, İstanbul: Kitap Yayınevi, 247-272.
• Iggers, G. G. (2003). Yirminci Yüzyılda Tarihyazımı, Çev., Gül Çağalı Güven, 2. Baskı, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• İnalcık, H. (1994). Sultanizm Üzerine Yorumlar: Max Weber’in Osmanlı Siyasal Sistemi Tiplemesi. Dünü ve Bugünüyle Toplum ve Ekonomi, (7), 5-26.
• _________ (2005). Şâir ve Patron: Patrimonyal Devlet ve Sanat Üzerinde Sosyolojik Bir İnceleme. 2. Baskı, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Jenkins, P. (2007). A History of the United States. Third Editon, London: Palgrave Macmillan.
• Karataş, M. (2012). Atatürkçü Düşünce ve Uygulamalarının Algılanması ve Yorumu (1938-1948). (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• -
• Keyder, Ç. (2004). Memâlik-i Osmaniye’den Avrupa Birliği’ne. 2. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2003). Türkiye’de Toplum ve Siyaset. 10. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öğün, S. S. (2014, 17 Şubat). Fantastik Bir Ülkede Yaşananlar. Yeni Şafak. www.yenisafak.com.tr’den alınmıştır. Erişim Tarihi: 15.08.2014.
• Özel, O. (2009). Dün Sancısı: Türkiye’de Geçmiş Algısı ve Akademik Tarihçilik. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Öztuna, Y. (1987). Dede Efendi. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• _________ (2006). Tanzimât Paşaları: Âli ve Fuâd Paşalar. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Price, R. (2012). Fransa’nın Kısa Tarihi. Çev., Özkan Akpınar, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Quataert, D. (2009). Osmanlı İmparatorluğu’nda Madenciler ve Devlet : Zonguldak Kömür Havzası 1822-1920. Çev., N.Ö.Gündoğan, A.Z.Gündoğan, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Rosenau, P. M. (1998). Post-Modernizm ve Toplum Bilimleri. Çev., Tuncay Birkan, Ankara: Ark Yayınları.
• Sönmez, E. (2010). Annales Okulu ve Türkiye’de Tarihyazımı. 2. Baskı, Ankara: Tan Kitabevi Yayınları.
• Stanford, M. (2013). Tarihin İncelenmesi İçin Bir Kılavuz. Çev., Can Cemgil, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tekeli, İ. (1998). Tarihyazımı Üzerine Düşünmek. Ankara: Dost Kitabevi.
• Zürcher, E. J. (1995). Milli Mücadelede İttihatçılık. Çev., Nüzhet Salihoğlu, 2. Basım, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.