TARİHÎ SÜREÇTE TÜRK KADINI İMGESİNİN SOSYAL BİLGİLER GÜNCEL DERS KİTAPLARINA YANSIMALARI

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 1, 263 - 279, 23.05.2016

Hülya Çelik

Öz

Bu araştırmada Sosyal Bilgiler ders kitaplarında tarihi süreçte Türk kadınının konumu ve toplumsal cinsiyet rollerini inceleyerek Türk kadını imgesini ortaya koymak amaçlanmıştır. Doküman incelemesi yöntemine dayanan bu araştırmanın örneklemini güncel olarak kullanılan farklı yayınevlerine ait üç adet Sosyal Bilgiler 6. sınıf ders kitabı oluşturmaktadır. Araştırma sonucunda ilk Türk devletlerinde kadının konumuyla ilgili söylemlerde eşitlik vurgusunun öne çıktığı görülmüştür. Türk kadınının İslamiyet ile birlikte sosyal hayattan tamamen çekilmediğinden söz eden kaynaklar yanında daha çok evde çocukların yetişmesiyle ilgilendiği vurgusu yapan kaynaklar da bulunmuştur. Osmanlı Devleti’nin son dönemlerine ilişkin olarak kadın hakları konusundaki gelişmelerden söz edilmiştir. Milli Mücadelede Türk kadınının fedakârlığı ve savaşçı yönü vurgulanmıştır. Türkiye Cumhuriyeti ile birlikte ise Türk kadınının elde ettiği eğitim, hukuk, sosyal yaşam ve siyasi haklar ile birlikte eşitliğe kavuştuğu söylemi ön plana çıkarılmıştır.

Tarihî süreçte Türk kadınının toplumsal cinsiyet rolleri de konumuna bağlı olarak çeşitlilik göstermiştir. İlk Türk devletlerinde hükümdar eşi, İslamiyet’in kabulüyle birlikte vakıf sahibi valide sultan, padişah eşi, padişah kızı ve çocuklarının yetişmesiyle ilgilenen anne rolü vurgulanmıştır. Osmanlı’nın son dönemlerinde Türk kadını ebe, öğretmen, devlet memuru, yazar, işçi, parti üyesi gibi çok çeşitli toplumsal cinsiyet rollerinde tasvir edilmiştir. Milli Mücadele döneminde savaşçı kimliği ile var olan Türk kadını, Türkiye Cumhuriyeti dönemine gelince en çok milletvekili rolüyle ders kitaplarında yer almıştır.

Anahtar Kelimeler: Türk Kadını İmgesi, Toplumsal Cinsiyet Rolleri, Sosyal Bilgiler Ders Kitapları

 

The REFLECTIONS of TURKISH WOMAN’S IMAGE on the CURRENT SOCIAL STUDIES TEXTBOOKS

Abstract: In this study, it is aimed to determine the image of Turkish woman by examining the status of her in historical process and gender roles in the current Social Studies textbooks. The sample of this study, based on documentary analyses is three 6^th grade Social Studies current textbooks with different publications. At the end of the research, it seems to be discourse of the status of woman in the first Turkish states based on emphasis of equality. Some sources assert that with Islam woman were not isolated from the social life completely. There also some other sources saying women are mostly at homes for carrying their children. In the late Ottoman period, women movements are mentioned. During the National Struggle term, women are emphasized as sacrifice and warrior. With the Republic of Turkey, the Turkish women’s right in education, law, social and political life paved the way to be equal with men.

In the historical process, the gender roles of Turkish woman also show differences according to her status. They are described as queen (khatun) in the first Turkish states, valide sultan (king’s mother) as the owner of endowment, queen, princess and mother caring with children. In the late Ottoman period, Turkish woman is mentioned in different gender roles like midwife, teacher, government official, writer, worker, party member. While the National Struggle period, they are known as warrior identity, in the Republican period, they are mostly mentioned with their deputy roles in textbooks.

Keywords: Turkish Woman İmage, Gender Roles, Social Studies Textbooks

 

Kaynakça

• Ahmetbeyoğlu, A. (2001). Avrupa Hun İmparatorluğu. Ankara: TTK.
• Alpargu, M., Çelik, H. (2016). Türkiye’de güncel tarih ders kitaplarında kadın tarihinin yeri. IOJES. DOI: http://dx.doi.org/10.15345/iojes.2016.02.012.
• Altun, A.(2013). Yapılandırmacı yaklaşım, sosyal bilgiler programları, ders kitapları. B. Akbaba (Ed.). Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu, Sosyal Bilgiler. Ankara: PegemA.
• Alyılmaz, S., Alyılmaz, C. (2014). Eski türk heykellerinin düşündürdükleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi. 3(4), ss.1-33.
• Anıl, A. Y. (2004). Kutadgu Bilig’de kadın. Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 32, ss.91-99.
• Arat, Y. (1998). Türkiye’de modernleşme projesi ve kadınlar. Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik, s. 82-91, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Argıt, B. İ. (2014). Women in the early modern Ottoman world: A bibliographical essay. Akademik Araştırmalar Dergisi. 60, ss.1-28.
• Aydın, H. (2009). Kadın (1908-1909): Selanik’te yayınlanan ilk kadın dergisi üzerine bir inceleme. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 22, ss.147-156.
• Bakacak, A. G. (2009). Cumhuriyet dönemi kadın imgesi üzerine bir değerlendirme. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. 44, ss.627-638.
• Bars, M. E. (2014). Türk kahramanlık destanlarında kadın tipleri. International Journal of Languages’ Education and Teaching. 3, ss.122-140.
• Berktay, F. (2015). Feminist tarih: Yeni bir gelecek için geçmişi geri almak. A. Şimşek (Ed.). Tarih İçin Metodoloji. Ankara: PegemA.
• Çandarlıoğlu, G. (1966). Türk toplumunda kadın. HTM, 1/4.s. ss.22-27.
• Demircioğlu, E. (2014). 10. ve 11. sınıf tarih ders kitaplarında yer alan görseller ve metinlerde toplumsal cinsiyet temsiliyle ilgili tarih öğretmenlerinin görüşleri (Trabzon örneği) (Yayınlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Dilek, G. (2012). Tarih öğretiminde toplumsal cinsiyet: 6. Sınıf öğrencilerinin perspektifinden tarihsel süreçte kadın hakları ve kadın imgesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Dingeç, E. (2010). Osmanlı toplumunda kadınların üretime katkıları. History Studies. 2(1), ss.9-30.
• Duygu, S. (1973). Türk sosyal hayatında kadın, TKL, XI/128, 16-20.
• Düzbakar, Ö. (2008). The ımage of the turkish women in orientalists’ travelbooks from the “others” point of view. Kaygı. 10, ss.145-155.
• Erdal, K. (2008). Halide Edip’in bakış açısıyla kadının çalışma hayatı. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 7 (1), ss. 109-123.
• Gökçimen, S. (2008). Ülkemizde kadınların siyasal hayata katılım mücadelesi. Yasama Dergisi. 10, ss.5-59.
• Gömeç, S. (1999). Kök Türk Tarihi, Ankara: Akçağ.
• Güzel, Ş. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e toplumsal değişim ve kadın. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 3, İstanbul: İletişim, ss.858-876.
• İzgi, Ö.(1975). İslamiyet’ten önceki Türklerde kadın, TKA. XI-XV, ss. 149-157.
• Karaca, Ş. (2011). Fatma Aliye Hanım’ın türk kadın haklarının düşünsel temellerine katkıları. Karadeniz Araştırmaları (31) Güz, ss.93-110.
• Karaca, Ş.(2011). Modernleşme döneminde bir kadın yazarın portresi: Emine Semiye Hanım”. Bilig. (57) Bahar, ss.115-134.
• Kartal, C. B. (2008). II. Meşrutiyet’in Cumhuriyet’e mirası: Makbul kadınlar. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. 38, Mart, ss.215-238.
• Kırkpınar, L. (2001). Türk Kurtuluş Savaşında Türk kadını. VII. Askeri Tarih Semineri Bildirileri. Ankara: Genel Kurmay Basımevi. ss.105-113.
• Koç, N. (2012). “Everyday Life in Turkey” eserinde Mrs. W. M. Ramsay’ın Osmanlı ülkesindeki kadınlara dair izlenimleri. History Studies. 4 (2), July, ss.235-256.
• Makal, A. (2010). Türkiye’de erken Cumhuriyet döneminde kadın emeği. Çalışma ve Toplum, ss. 13-40.
• Özkaya, Y. (2008). XIX. yüzyıl Türk yazarları ve Avrupalı seyyahlara göre Türk kadını. Erdem (51), ss. 179-193.
• Sağ, V. (2001). Tarihsel süreç içinde Türk Kadını ve Atatürk. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 2 (1), ss. 9-23.
• Yazıcı, N. (2011). Çanakkale Savaşında Türk kadının rolü. Gazi Akademik Bakış. 5(9) Kış, ss. 245-264.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2004). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, A. (2011). 1930 belediye seçimleri sürecinde Kamuoyu’nda kadın’a yönelik söylemler. CTTAD. X/22, 141–164.
• Yüceer, S. (2008). Demokrasi yolunda önemli bir aşama: Türk kadınına siyasal haklarının tanınması. Uludağ Üniversitesi, Fen- Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 9(14), ss.131–151.