BibTex RIS Kaynak Göster

ZEHİRLİ GAZ SALDIRILARINA KARŞI HALKIN BİLİNÇLENDİRİLMESİ VE EĞİTİMDEKİ YANSIMASI: GAZDAN KORUNMA DERSİ (1931-1940)

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 2, 549 - 573, 22.10.2016

Öz

19. yüzyılın ortalarına doğru gelişen kimya sanâyisi savaşların seyrini değiştirecek kadar önemli buluşlar ortaya çıkarmıştır. Kuşkusuz bu buluşların başında zehirli gazlar gelir. I. Dünya Savaşı boyunca kullanılan zehirli gazların yarattığı tehlike, savaş sonrasında kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nde göz ardı edilmemiştir. Bu sebeple Maarif Vekâleti, Millî Savunma Vekâleti ve Kızılay işbirliği ile lise/muallim mektepleri ve ortaokul müfredât programlarına gazdan korunma dersi eklenmiş, öğrenciler ve memurlar için gazdan korunma kursları açılmış, yurtdışından, özellikle Almanya’dan uzmanlar getirilerek gerçekleşebilecek bir taarruzu en az zararla atlatmak için önlemler alınmıştır.

Bu makalede “Gazdan Korunma Dersi” nin ortaya çıkışı ve gelişimi, Millî Talîm ve Terbiye Dâiresi ile Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi belgeleri, dönemin gazeteleri ve ders kitaplarında bulunan bilgiler ışığında nitel araştırma yöntemlerinden doküman inceleme kullanılarak ortaya konulmuştur. 

Anahtar Kelimeler: Gaz Taarruzu, Gaz Saldırısı, Atatürk Dönemi Müfredât Programları, Kimya Dersi 

RAISE AWARENESS of PUBLIC AGAINST POISON GAS and its REFLECTIONS on EDUCATION: PROTECTION from GAS ATTACKS (1931-1940)

Abstract: The developing chemistry industry towards the middle of the 19th century provided significant inventions which had even the power to change course of events at war. Certainly, one of the main inventions was toxic gases. The toxic gases, which had been used during the World War I, and not neglected by the post-war government; Turkish Republic. For these reasons, by courtesy of The Board of Education, The Ministry of Defense and Red Crescent Society, “Protection from Gas Attacks” courses were added to the curriculum of high/teacher and mid school, gas protections courses were opened for students and officers, and from abroad; especially from Germany, specialists are brought in order to be prepared to get over the possible gas attacks with the less possible harm.

In this study, how “Gas Protection Course” is occurred and developed is going to be investigated in the lights of the information gathered from the documents of Turkish Education Board and Prime Ministry Public Archive, the magazines and the course books of the related period, and it is going to be put clearly through using one of the qualitative research methods; the document review method.    

Keywords: Gas Attack, Gas Assault, Atatürk Period Curriculum Programs, Chemistry Courses


Kaynakça

  • Akgün, S. K. ve Uluğtekin, M. (2001). Hilâl-i Ahmer’den Kızılay’a. Ankara: Türk Hava Kurumu.
  • Arslantürk, H. (2005). Cumhuriyet Dönemi’nde Türkiye’de sivil savunmanın tarihî gelişimi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara.
  • Bahar, H. (1938) Halk için havadan ve zehirli gazdan korunma çareleri. İstanbul: Aydınlık.
  • BCA., 30.10.0.0.51.331.4.
  • BCA., 30.10.228.534.22.
  • BCA., 30.18.1.2.66.60.10.
  • BCA., 30.18.1.2.74.38.17.
  • BCA., 30.18.1.2.80.92.7.
  • BCA., 30.18.1.2.83.43.10.
  • BCA.,30.10.45.252.19.
  • BOA., Hr., SYS., 2411/3.
  • Boysan, M. ve Korur, N. R. (1937). Harp gazları ve bunlara karşı korunma. İstanbul: Marifet.
  • Bursa kız enstitüsü’nde verilen zehirli gazlar konferansı notları. (1937). Bursa: Bursa İlbasımevi.
  • Cephe gerisinin havaya karşı müdafâa ve muhâfazası talîmâtnamesi. (1928). İstanbul: Askerî Matbaa.
  • Cumhuriyet, 13 İkincikânun 1936.
  • Cumhuriyet, 2 Mayıs 1936.
  • Cumhuriyet, 28 Nisan1933.
  • Cumhuriyet, 5 Mayıs 1936.
  • Cumhuriyet, 7 Haziran 1933.
  • Çetin, S. (2008). İkinci dünya savaşı’nda istanbul ve trakya’da alınan tedbirler: pasif korunma ve tahliye (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara.
  • Erksal, İ. K. (1938). Okullarda hava ve zehirli gazdan korunma öğretimi. Zehirli Gazlar ve Bunlardan Korunma Mecmuası, Cilt: 1, ss. 14.
  • Flank, L. (2014). Bugs and bombs, a history of the chemical and biological arms race. Florida: Red and Black.
  • Freyer, H. (2014). Sanayi çağı. Ankara: Doğu Batı.
  • Gaz ve gazdan korunma müfredât programı. (1936). İstanbul: Devlet Basımevi.
  • Gazdan korunma talîmâtnâmesi. (1932). İstanbul: Askerî Matbaa.
  • Gümüşel, G. (2015). Ortaöğretimde askerliğe hazırlık derslerinden millî güvenlik derslerine uzanan sürecim eğitimsel bir analizi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara.
  • Halk için havaya karşı korunma talîmâtı D.86. (1931). Ankara: Büyük Erkân-ı Harbiyye Reîsliği Matbaası.
  • Hulusi Mehmet (1929). Zehirli gazlar. Hayat Mecmûası, Cilt IV. Sayı 137. ss. 14-15.
  • İnan, A. (2009). Atatürk hakkında hatıralar ve belgeler. Ankara: T.C. İş Bankası Kültür.
  • Kimyager. (1935). No: 9, Ankara: Türk Kimyagerler Birliği.
  • Konuralp, H. (Der.), (1938). İstikbal harplerinde zehirli gazlar ne rol oynayacak ve nasıl tatbik edilecektir?, Zehirli Gazlar ve Bunlardan Korunma Mecmuası, C.2 ss. 3-5.
  • Konuralp, H. ve Yaman, K. (1938). Lise ve öğretmenokulları için zehirli gazlardan korunma dersleri. İstanbul: Devlet Basımevi.
  • Konuralp, H. ve Yaman, K. (1939). Ortaokullar için zehirli gazlardan korunma dersleri. İstanbul: Maârif.
  • Korur, N. R. (1927). Zehirli gazlar. İstanbul: Harp Akademisi.
  • Korur, N. R. (1931). Muharebe gazları. İstanbul: Devlet.
  • Korur, N. R. (1938/9). Herkes zehirli gazlara ve bunlara karşı korunmaya dair ne bilmelidir? İstanbul: İnkılâp.
  • Millî Talîm ve Terbiye Dâiresi, 11.2.1931, Karar No: 19.
  • Millî Talîm ve Terbiye Dâiresi, 12.3.1938, Karar No: 20.
  • Millî Talîm ve Terbiye Dâiresi, 18.3.1938, Karar No: 21.
  • Millî Talîm ve Terbiye Dâiresi, 24.12.1935, Karar No: 197.
  • Millî Talîm ve Terbiye Dâiresi, 24.12.1935, Karar No: 198.
  • Millî Talîm ve Terbiye Dâiresi, 9.10.1936, Karar No: 96.
  • Muharabe gazlarından korunma malzemesi’nin hazer vaktinde muhâfaza ve bakımına dâir talîmât. (1927). İstanbul: Askerî Matbaa.
  • Muharabe gazlarından korunma malzemesi’nin hazer vaktinde muhâfaza ve bakımına dâir talîmât. (1928). İstanbul: Askerî Matbaa.
  • Muharabe gazlarından korunma talîmâtnâmesi. (1927). İstanbul: Askerî Matbaa.
  • Muharabe gazlarından korunma talîmâtnâmesi. (1928). İstanbul: Askerî Matbaa.
  • Pasif korunma. (1939). T. C. Bayındırlık Bakanlığı Bayındırlık İşleri Dergisine Ek. No: 14, Ankara: Çankaya Matbaası.
  • Resmî Gazete, 15.4.1934: Sayı: 2676.
  • Resmî Gazete, 20.01.1929, Sayı: 1097.
  • Resmî Gazete, 23.6.1937: Sayı: 3638.
  • Resmî Gazete, 24.6.1935: Sayı: 2815.
  • Resmî Gazete, 9.7.1938: Sayı: 3955.
  • TBMM Zabıt Ceridesi, 27.6.1938, Cilt: 26, İçtimâ: 3: 81.
  • Toprak, Z. (2007). Türkiye’de barış ortamında savaş travması, hava taarruzuna karşı pasif korunma. Toplumsal Tarih, S. 163, ss. 41-47.
  • Vilâyetlerde açılacak hava ve zehirli gazdan korunma kursları hakkında talîmât. (1936). Ankara: T.C. Maârif Vekâleti Derleme Müdürlüğü.
  • Vural, N. ve Giray, H. (1939). Halk zehirli gazlara karşı kendini ve başkalarını nasıl koruyabilir? İzmir: Yeniyol.
  • Yalçın, O. (2016). Türk harp sanayii tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 2, 549 - 573, 22.10.2016

Öz

Kaynakça

  • Akgün, S. K. ve Uluğtekin, M. (2001). Hilâl-i Ahmer’den Kızılay’a. Ankara: Türk Hava Kurumu.
  • Arslantürk, H. (2005). Cumhuriyet Dönemi’nde Türkiye’de sivil savunmanın tarihî gelişimi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara.
  • Bahar, H. (1938) Halk için havadan ve zehirli gazdan korunma çareleri. İstanbul: Aydınlık.
  • BCA., 30.10.0.0.51.331.4.
  • BCA., 30.10.228.534.22.
  • BCA., 30.18.1.2.66.60.10.
  • BCA., 30.18.1.2.74.38.17.
  • BCA., 30.18.1.2.80.92.7.
  • BCA., 30.18.1.2.83.43.10.
  • BCA.,30.10.45.252.19.
  • BOA., Hr., SYS., 2411/3.
  • Boysan, M. ve Korur, N. R. (1937). Harp gazları ve bunlara karşı korunma. İstanbul: Marifet.
  • Bursa kız enstitüsü’nde verilen zehirli gazlar konferansı notları. (1937). Bursa: Bursa İlbasımevi.
  • Cephe gerisinin havaya karşı müdafâa ve muhâfazası talîmâtnamesi. (1928). İstanbul: Askerî Matbaa.
  • Cumhuriyet, 13 İkincikânun 1936.
  • Cumhuriyet, 2 Mayıs 1936.
  • Cumhuriyet, 28 Nisan1933.
  • Cumhuriyet, 5 Mayıs 1936.
  • Cumhuriyet, 7 Haziran 1933.
  • Çetin, S. (2008). İkinci dünya savaşı’nda istanbul ve trakya’da alınan tedbirler: pasif korunma ve tahliye (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara.
  • Erksal, İ. K. (1938). Okullarda hava ve zehirli gazdan korunma öğretimi. Zehirli Gazlar ve Bunlardan Korunma Mecmuası, Cilt: 1, ss. 14.
  • Flank, L. (2014). Bugs and bombs, a history of the chemical and biological arms race. Florida: Red and Black.
  • Freyer, H. (2014). Sanayi çağı. Ankara: Doğu Batı.
  • Gaz ve gazdan korunma müfredât programı. (1936). İstanbul: Devlet Basımevi.
  • Gazdan korunma talîmâtnâmesi. (1932). İstanbul: Askerî Matbaa.
  • Gümüşel, G. (2015). Ortaöğretimde askerliğe hazırlık derslerinden millî güvenlik derslerine uzanan sürecim eğitimsel bir analizi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara.
  • Halk için havaya karşı korunma talîmâtı D.86. (1931). Ankara: Büyük Erkân-ı Harbiyye Reîsliği Matbaası.
  • Hulusi Mehmet (1929). Zehirli gazlar. Hayat Mecmûası, Cilt IV. Sayı 137. ss. 14-15.
  • İnan, A. (2009). Atatürk hakkında hatıralar ve belgeler. Ankara: T.C. İş Bankası Kültür.
  • Kimyager. (1935). No: 9, Ankara: Türk Kimyagerler Birliği.
  • Konuralp, H. (Der.), (1938). İstikbal harplerinde zehirli gazlar ne rol oynayacak ve nasıl tatbik edilecektir?, Zehirli Gazlar ve Bunlardan Korunma Mecmuası, C.2 ss. 3-5.
  • Konuralp, H. ve Yaman, K. (1938). Lise ve öğretmenokulları için zehirli gazlardan korunma dersleri. İstanbul: Devlet Basımevi.
  • Konuralp, H. ve Yaman, K. (1939). Ortaokullar için zehirli gazlardan korunma dersleri. İstanbul: Maârif.
  • Korur, N. R. (1927). Zehirli gazlar. İstanbul: Harp Akademisi.
  • Korur, N. R. (1931). Muharebe gazları. İstanbul: Devlet.
  • Korur, N. R. (1938/9). Herkes zehirli gazlara ve bunlara karşı korunmaya dair ne bilmelidir? İstanbul: İnkılâp.
  • Millî Talîm ve Terbiye Dâiresi, 11.2.1931, Karar No: 19.
  • Millî Talîm ve Terbiye Dâiresi, 12.3.1938, Karar No: 20.
  • Millî Talîm ve Terbiye Dâiresi, 18.3.1938, Karar No: 21.
  • Millî Talîm ve Terbiye Dâiresi, 24.12.1935, Karar No: 197.
  • Millî Talîm ve Terbiye Dâiresi, 24.12.1935, Karar No: 198.
  • Millî Talîm ve Terbiye Dâiresi, 9.10.1936, Karar No: 96.
  • Muharabe gazlarından korunma malzemesi’nin hazer vaktinde muhâfaza ve bakımına dâir talîmât. (1927). İstanbul: Askerî Matbaa.
  • Muharabe gazlarından korunma malzemesi’nin hazer vaktinde muhâfaza ve bakımına dâir talîmât. (1928). İstanbul: Askerî Matbaa.
  • Muharabe gazlarından korunma talîmâtnâmesi. (1927). İstanbul: Askerî Matbaa.
  • Muharabe gazlarından korunma talîmâtnâmesi. (1928). İstanbul: Askerî Matbaa.
  • Pasif korunma. (1939). T. C. Bayındırlık Bakanlığı Bayındırlık İşleri Dergisine Ek. No: 14, Ankara: Çankaya Matbaası.
  • Resmî Gazete, 15.4.1934: Sayı: 2676.
  • Resmî Gazete, 20.01.1929, Sayı: 1097.
  • Resmî Gazete, 23.6.1937: Sayı: 3638.
  • Resmî Gazete, 24.6.1935: Sayı: 2815.
  • Resmî Gazete, 9.7.1938: Sayı: 3955.
  • TBMM Zabıt Ceridesi, 27.6.1938, Cilt: 26, İçtimâ: 3: 81.
  • Toprak, Z. (2007). Türkiye’de barış ortamında savaş travması, hava taarruzuna karşı pasif korunma. Toplumsal Tarih, S. 163, ss. 41-47.
  • Vilâyetlerde açılacak hava ve zehirli gazdan korunma kursları hakkında talîmât. (1936). Ankara: T.C. Maârif Vekâleti Derleme Müdürlüğü.
  • Vural, N. ve Giray, H. (1939). Halk zehirli gazlara karşı kendini ve başkalarını nasıl koruyabilir? İzmir: Yeniyol.
  • Yalçın, O. (2016). Türk harp sanayii tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
Toplam 57 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Bölüm Araştırma ve İnceleme Makaleleri
Yazarlar

Sena Coşğun Kandal

Yayımlanma Tarihi 22 Ekim 2016
Gönderilme Tarihi 25 Eylül 2016
Yayımlandığı Sayı Yıl 2016 Cilt: 5 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Coşğun Kandal, S. (2016). ZEHİRLİ GAZ SALDIRILARINA KARŞI HALKIN BİLİNÇLENDİRİLMESİ VE EĞİTİMDEKİ YANSIMASI: GAZDAN KORUNMA DERSİ (1931-1940). Turkish History Education Journal, 5(2), 549-573. https://doi.org/10.17497/tuhed.279938



DUYURULAR: 

1- APA7 Yazım Kuralları:

Mayıs 2024 sayısından itibaren dergimiz kaynak gösterme ve alıntı yapma konusunda APA 7 (American Psychological Association) sistemini uygulacaktır. Daha fazla bilgi için lütfen TUHED şablonu ve yazım kurallarını inceleyiniz.

2- Erken Görünüm:

TUHED'in yeni yayın politikasına göre, değerlendirme süreci tamamlanan makaleler erken görünüm formatında yayınlanacaktır. Erken görünüm olarak yayınlanacak makalelere DOI ve sayfa numası tanımlanacaktır. 

3- Tam Metin İngilizce Yayın Politikası: 

Mayıs 2021 sayısından itibaren Araştırma-İnceleme ve Yayın Kritiği türündeki Türkçe çalışmaların tam metin İngilizce çevirisiyle birlikte yayınlanması sistemine geçilecektir. Buna göre yazarlar dergimize Türkçe başvuruda bulunabilecek ancak hakem değerlerndirme süreci sonrasında yayına kabul edilen çalışmaların tam metin İngilizce nüshasının düzenlenerek sisteme yüklenmesi istenilecektir. İngilizce olarak yapılan başvuruların incelenmesi ise İngilizce yapılacaktır.

4- Etik Kurul Onayı: 

25 Şubat 2020 tarihli ULAKBİM kararı gereği İnsanlar üzerindeki çalışmalar için (yaş sınırlaması olmaksızın) Etik Kurul Onayı alınmış olmalı, bu onay makalenin ilk ve son sayfaları ile Yöntem bölümünde kurum, tarih ve sayı bilgisi verilerek belirtilmeli ve imzalı Etik Kurul Onayı makale ile birlikte sisteme yüklenmelidir.  Çalışmanın etik kurul onayı gerektirmediği durumlarda bu durum yine Yöntem bölümünde açıkça ifade edilmelidir. 2020 itibariyle bu şartları yerine getirmeyen çalışmalar değerlendirilmeye alınmayacaktır. 


10829

Turkish History Education Journal's site and metadata are licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License

Permissions beyond the scope of this license are available at COPYRIGHT