Kopuş ile Süreklilik Arasında Tarih Bilinci: Erken Cumhuriyet Dönemi Düşüncesinde Namık Kemal

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 170 - 188, 24.05.2020

Aytaç Yıldız

https://doi.org/10.17497/tuhed.690057

Öz

Osmanlı-Türk modernleşme tarihi içindeki tartışmalı konulardan biri, Osmanlı ile Cumhuriyet dönemleri arasındaki kopuş ve süreklilik etrafında ortaya çıkmıştır. Osmanlı Devleti’nin doğrudan varisi olan Türkiye Cumhuriyeti 1923’ten sonra ortaya koyduğu bir dizi radikal reformla birlikte, Osmanlı geçmişinden kopmaya başlamıştır. Bu yönelim, özellikle 1930’dan sonra belirgin hale gelmiş ve adına Kemalizm denen bir ideolojik çerçeve içinde, imparatorluk bakiyesi sosyal ve kültürel mirasın üzeri çizilmiş ve görmezden gelinmiştir. Bu amaca dönük olarak Cumhuriyet ideolojisi, yeni bir tarih yazımı ve kavramsallaştırmasına girişmiş ve buna paralel olarak bütün okul kitapları ve tarih eğitimi de yeni benimsenen ideolojik duruşa göre yeniden düzenlenmiştir. Bu makale, bütün bu süreci erken Cumhuriyet düşüncesinde Namık Kemal algısının analizi üzerinden ele almaktadır. Uzun Osmanlı-Türk modernleşme sürecinin öncü isimlerinden biri olan Namık Kemal’in etkisi, 1923’ten sonra da devam etmiş ve özellikle 1938’de Atatürk’ün ölümünün ardından Namık Kemal, Osmanlı geçmiş ile Cumhuriyet gerçeği arasında bir bağlantı kurmaya girişen bir grup entelektüel için temel bir dayanak noktası olarak işlev görmüştür. Tarihsel miras kavrayışının yeniden dönüşüme girdiği bu dönemde, Namık Kemal geçmiş ile bugün arasında bir köprü işlevi görmüştür.

Anahtar Kelimeler

Namık Kemal, Tarih Bilinci, Tarihsel Miras, Osmanlı Devleti, Türkiye Cumhuriyeti

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

Historical Consciousness Between Rupture and Continuity: Namık Kemal in the Thought of Early Republican Period

Öz

One of the disputed issues in the field of Ottoman-Turkish modernization has been designated with the discussion on the rupture and continuity between Ottoman and Republican periods. As a direct inheritor of the Ottoman State, the Turkish Republic carried out radical reforms after 1923 all of which aimed at removing the Ottoman past. Especially from 1930, the new Republic embraced a new ideology (so-called Kemalism) and intended to erase the social and cultural heritage which were transplanted from the Empire. By this purpose when a new historical consideration and conceptualization were launching out, at the same time all schoolbooks and history education were rearranged according to this new approach. This article discusses all this process by analyzing the perception of Namık Kemal during the earlier Republican period. As a pioneer figure throughout the long Ottoman-Turkish modernization history, Namık Kemal maintained his influence after 1923 and especially after the death of Atatürk in 1938 he appeared a significant hinge for a group of intellectual who attempted to link Ottoman past to the present. Namık Kemal became a bridge for this transformation.

Anahtar Kelimeler

Historical Consciousness, Historical Heritage, Ottman State, Turkish Republic, Namık Kemal

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Adem, H. (1926). Mustafa Kemaller kitabı. H.Kortel ve A.Cin (Sad.), İstanbul: IQ.
• Adem, H. (1929). Türk edebiyatı hakkında tetkikler. İçtihad, S. 26, 1 Eylül 1929. İstanbul, s. 4.
• Adıvar, H.E. (2015). Türkiye’de şark-garp ve Amerikan tesirleri-ll. İstanbul: Can.
• Akkaya, Ş. (1941). Namık Kemal töreninin akisleri. Varlık, S. 182, 1 Şubat 1941, İstanbul, s. 1-2.
• Atay, F.R. (1933). Bizim köy. Kadro, S. 18, Haziran 1933, Ankara, s. 16-17.
• Atsız, N. (1935). Komünist Don Kişot Proleter, Burjuva Nazım Hikmet. İstanbul: Arkadaş.
• Ayvazoğlu, B. (2003). Türk muhafazakarlığının kültürel kuruluşu. Ahmet Çiğdem (Edt.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, C. 5: Muhafazakarlık, (s.509-532). İstanbul: İletişim.
• Banguoğlu, T. (1942). Namık Kemal’in hayatı ve şahsiyeti. Namık Kemal Hakkında. Ankara: DTCF Türk Dili ve Edebiyatı Enstitüsü.
• Barkey, K. (2012). İmparatorluğun sonuçlarını düşünmek. Karen Barkey ve Mark Von Hagen (Edt.), İmparatorluk Sonrası. çev. Ebru Kılıç, (s.141-161), İstanbul: Versus.
• Bekata, H.O. (1940). Namık Kemal, erkek adam! Çığır, S. 97, 1940, İstanbul, s. 157-158.
• Bekata, H.O. (1940). Namık Kemal, erkek adam! Çığır, S. 97, İstanbul, s.156-158.
• Bektaş, E. (1995). Sadettin Nüzhet Ergun. TDV İslam Ansiklopedisi. C.11, İstanbul, s.299-301.
• Bora, T. (2017). Cereyanlar: Türkiye’de Siyasi İdeolojiler. İstanbul: İletişim.
• Bozkurt, M.E. (1924). Kan siyaseti. Şaduman Halıcı (Haz.), Mahmut Esat Bozkurt Toplu Eserler. C. IV; (s. 21-23). İstanbul: 2015.
• Büyük Türk Ölülerine Saygı Günümüz. (1934, Nisan). Birlik, s. 9.
• Dressler, M. (2016). Türk aleviliğinin inşası: oryantalizm, milliyetçilik ve din yazımı. çev. Defne Orhun. İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
• Ekrem, A. (1930). Namık Kemal. İstanbul: Devlet.
• Erdal, A.E. (2012). History and education in the İnönü era: changes and continuities on perceptions of history and its reflections on educational practices (Yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ersanlı, B. (2011). Kemalist dönem tarihyazımında Osmanlı imparatorluğu: ölümcül bir çöküş savı. Fikret Adanır ve Suraiya Faroqhi (Edt.), Osmanlı ve Balkanlar: Bir Tarihyazımı Tartışması, (s. 137-182). İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
• Ertem, S. (1933). Türk inkılabının karakterleri. İstanbul: Kaynak.
• Fazıl, N. (1940). Namık Kemal: şahsı-eseri-tesiri. Ankara: Recep Ulusoğlu.
• Fındıkoğlu, Z. F. (1939). Namık Kemal ve ideolojisi. Ankara: Ulus.
• Fındıkoğlu, Z. F. (1940). Namık Kemal ve yaşayan tarafları. Ülkü, S. 94, s.291-295.
• Gülensoy, T. (1989). Ziya Gökalp ve Türk milleti. Ziya Gökalp Sempozyumu Bildirileri. (s. 89-96). Diyarbakır: Dicle Üniversitesi.
• Hanioğlu, Ş. (2013). Kemalizmin tarihi kökenleri. Ahmet Kuru ve Alfred Stephan (Edt.), Türkiye’de Demokrasi, İslam ve Laiklik, çev. Hande Tatoğlu, (s.31-58). İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
• Hikmet, N. (1935). Bir provakatör üstüne hiciv denemeleri. Aydabir, 1 Eylül 1935, İstanbul.
• Hisar, A.Ş. (1931). Namık Kemal’e muhabbet ve hürmet. Muhit, S. 27, Ocak 1931, İstanbul, s. 6-9.
• Kadri, Y. (1922). Hars ve mefkûre edebiyatı. M. Kaplan, İ. Enginün, Z. Kerman (Haz.), Atatürk Devri Fikir Edebiyatı, C.ll; (s. 125-126). Ankara: 1992.
• Kaplan, M. (1940). Namık Kemal edebiyatı. Çığır, S. 97, s.160-162.
• Kemalist Eğitimin Tarih Dersleri, (2001). C.III. İstanbul: Kaynak.
• Koçak, O. (2001). 1920’lerden 1970’lere kültür politikaları. Ahmet İnsel (Edt.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, C. 2: Kemalizm, (s.370-418). İstanbul: İletişim.
• Kreiser, K. (2010). Atatürk. çev. Dilek Zaptçıoğlu. İstanbul: İletişim.
• l.Türk Dil Kurultayı Müzakere Zabıtları. (1933). İstanbul: Maarif Vekâleti.
• Namık Kemal. (1929). Hayat Mecmuası, S. 134, s.20.
• Namık Kemal’i Nasıl Tanırsınız. (1930). Resimli Ay, C.VII, S. 3.
• Namık Kemal’in Yüzüncü Yıl Dönümü ve Matbuat. (1940). Ülkü, S. 94, s.445.
• Nazif, S. (1922). Namık Kemal. Mehmet Samsakçı (Sad.), İstanbul: Kitabevi.
• Nur, R. (2017). Namık Kemal: hayatı, divanı, eserleri. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Okutan, M.Ç. (2004). Milli Türk Talebe Birliği (MTTB) 1916-1986. İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
• Özdoğan, G.G. (2019). Turan’dan Bozkurt’a. İstanbul: İletişim.
• Ragıp, B. (1933). Namık Kemal. Birlik, S. 6, Aralık 1933, İstanbul.
• Safa, P. (1933, 27 Temmuz). Üç iddianın kıymeti. Cumhuriyet.
• Safa, P. (1935a). Cingöz Recai’den Nazım Hikmet’e. Hafta, 23 Eylül 1935.
• Safa, P. (1935b). Namık Kemal ve gençlik. Hafta, 11 Kasım 1935.
• Safa, P. (1938, 3 Aralık). Namık Kemal’e niçin bağlıyız?. Cumhuriyet.
• Sıtkı, R. (1927). İnkılaplar muvacehesinde Türk inkılabı. İstanbul: Yeni.
• Sungu, İ. (1999). Tanzimat II. (ilk baskı 1940). İstanbul: MEB.
• Tahir, K. (1936). Namık Kemal için diyorlar ki. İstanbul: Şirketi Mürettebiye.
• Tahir, K., Derviş, S. ve Cevat A. (1936). 1936 modeli gençler ve zavallı Peyami Safa. Ankara: Selamet.
• Tanpınar, A.H. (1939). Namık Kemal’e dair düşünceler. Oluş, 1 Kasım 1939, İstanbul, s.5-6.
• Turan, K. (1940). Atatürk ve Namık Kemal. Ülkü, S. 94, Ekim 1940, Ankara, s. 289-290.
• Turan, Ş. (1982). Atatürk’ün düşünce yapısını etkileyen olaylar. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Yalman, A.E. (1940, 21 Aralık). Namık Kemal’i Yahya Kemal’den dinleyelim. Vatan.