Teaching of Great Seljuk history subjects in secondary school history textbooks of Azerbaijan, Iran, Turkmenistan, Iraq, and Turkey

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 2, 1 - 20, 25.10.2021

Burak Kurt Refik Turan

https://doi.org/10.17497/tuhed.917299

Öz

Due to the understanding of national history, states give priority to their national history in history textbooks. However, nations with a common past, interconnected and regionally close have historically similar aspects and common pasts. Another factor that facilitates this phenomenon is the great states in history that dominated large geographies. In this sense, the Great Seljuk State has the feature of being a state that is mentioned both in Turkish history and in the geography where it was founded and under its rule. In this study, it is aimed to analyze the Seljuk history subjects in the history and social studies textbooks recently taught in Iran, Azerbaijan, Turkmenistan, Iraq, and Turkey secondary schools located in the Seljuk geography. In the research the descriptive screening method, which is widely used in the social sciences, was used. The historical subjects of the Great Seljuk State were divided into periods and a comparison was made between the textbooks. On the history of the Great Seljuks in the textbooks, it has been focused on which subjects are mentioned and how the subjects are depicted with an image. Are questions that reinforce historical subjects and measure students' success included in the textbooks? Are there reading passages and visuals, where the student can better understand historical subjects, etc. The answers to the questions were sought. The results obtained in the study are tabulated. As a result of the study, there are differences in the information outside of some basic topics such as the Battle of Manzikert, the topics focused on, and the educational layout of textbooks.

Anahtar Kelimeler

history education, textbooks, Great Seljuk State, secondary school, image

Azerbaycan, İran, Türkmenistan, Irak ve Türkiye ortaokul tarih ders kitaplarında Büyük Selçuklu tarihi konularının öğretimi

Öz

Ulusal tarih anlayışından dolayı devletler tarih ders kitaplarında önceliği kendi millî tarihleri üzerine vermektedir. Ancak ortak geçmişe sahip, birbiriyle bağlantılı ve bölgesel anlamda yakın milletlerin tarihi olarak benzer yanları ve ortak geçmişleri bulunmaktadır. Bu olguyu kolaylaştıran bir öge de büyük coğrafyalara egemen olan tarihteki büyük devletlerdir. Bu anlamda Büyük Selçuklu Devleti gerek Türk tarihinde gerekse kurulduğu ve hâkimiyeti altındaki coğrafyada anılan bir devlet olma özelliğine sahiptir. Bu çalışmada günümüzde Selçuklu coğrafyasında yer alan İran, Azerbaycan, Türkmenistan, Irak ve Türkiye ortaokullarında yakın tarihlerde okutulan tarih ve sosyal bilgiler ders kitaplarındaki Selçuklu tarihi konularının içerik olarak analizi amaçlanmıştır. Araştırmada sosyal bilimlerde yaygın olarak kullanılan betimsel tarama yöntemi kullanılmıştır. Büyük Selçuklu Devleti’nin tarihi konuları dönemlere ayrılarak ders kitapları arasında karşılaştırma yapılmıştır. Ders kitaplarında Büyük Selçuklu tarihi üzerine; hangi konulara değinildiği ve belirtilenlerin nasıl bir imaj ile tasvir edildiği üzerinde durulmuştur. Tarihi konuların pekişmesi ve öğrencilerin başarı ölçümlerinin yapıldığı sorulara yer verilmiş mi, öğrencinin tarihi konuları daha iyi anlayabileceği okuma parçalarına ve görsellere yer verilmiş mi vb. soruların cevapları bulunmaya çalışılmıştır. Çalışmada elde edilen bulgular tablolaştırılmıştır. Çalışmanın sonucunda; Malazgirt Savaşı gibi bazı temel konuların dışında yer alan bilgilerde, üzerinde durulan konularda ve ders kitaplarının öğretimsel düzeninde farklılıklar göze çarpmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tarih Eğitimi, Ders Kitapları, Büyük Selçuklu Devleti, Ortaokul, İmge

Kaynakça

• Balcı, A. (2018). Sosyal bilgilerde araştırma yöntem teknik ve ilkeler. (13.Baskı), Ankara: Pegem.
• Berger, J. (2020). Görme biçimleri. (Y. Salman, Çev.). İstanbul: Metis.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Erkan Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2019). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. (26. Baskı). Ankara: Pegem.
• Çelik, H., Çelik M.B. (2018). İran İslam Cumhuriyeti Lise Tarih Ders Kitaplarında Türk İmajı. Şimşek, A. (Edt.), Dünyada Türk imajı. (s. 249-266). Ankara: Pegem.
• Demircioğlu İ.H., Tokdemir, M.A. (2008). Değerlerin oluşturulma sürecinde tarih eğitimi: amaç işlev ve içerik. Değerler Eğitimi Dergisi. c. 6, 69-88.
• Ekayev, A. (2016). Türkmenistan’ın Tarihi 8. Aşkabat: Türkmenistan Devlet.
• İsra, T.T. (2017). Arap İslam Tarihi. Bağdat: Irak Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı Müfredat Genel Müdürlüğü.
• Javadian, M., Khair Andish, A., Alavi Kia, M.A., Abbasi, J.,Fazeli, T., Farahman, F., ve Salimi, H. (2013). İran ve dünya tarihi 1. (14. Baskı), Tahran: İran Ders Kitabı.
• Kafesoğlu, İ. (1972). Selçuklu tarihi. (1.Baskı) İstanbul: Milli Eğitim.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 15, s.170-189.
• Köymen, M.A. (2004). Selçuklu devri Türk tarihi. (4.Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Mahmudlu, Y., Hüseyinova, L., Xubyarov, B., Ağayev, S., Behremova, S., ve Alişova, H. (2018). Umumi tarih 7. Bakü: Azerbaycan Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı.
• Mozakoğlu, M. (2020). Ders Kitaplarında Bilimsel İçerik. Demirel, Ö. ve Kıroğlu K. (Edt.), Ders kitabı incelemesi. (s. 116-137). Ankara: Pegem.
• Savaş, S. (2009). Türk dünyasında eğitim alanındaki gelişmeler ve yenilikler. Journal of Azerbaijani Studies. 269-283.
• Turan, O. (2009). Selçuklu tarihi ve Türk-İslam medeniyeti. (10.Baskı). İstanbul: Ötüken.
• Turan, R. (Edt.), (2016). Selçuklu tarihi el kitabı. (3. Baskı). Ankara: Grafiker.
• Türkmenistan Aşkabat Eğitim Müşavirliği. Erişim (03.03.2021): https://docplayer.biz.tr
• Yıldırım, C., Kaplan, F., Kuru, H., ve Yılmaz, M. (2019). Sosyal Bilgiler 6. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.