Rokeach’ın Değer Sınıflaması’na göre Sosyal Bilgiler Ders Kitapları: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Türkiye Örneği

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 1, 171 - 188, 29.06.2022

Nur Ütkür Güllühan Derya Bekiroğlu

https://doi.org/10.54979/turkegitimdergisi.1074297

Öz

Bu araştırmanın amacı Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) 4. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabında yer alan değerler ile Türkiye 4. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabında eşdeğer nitelikte olan öğrenme alanlarındaki değerlerin Rokeach’ın değer sınıflamasına göre incelenmesidir. Araştırma nitel bir çalışma olup durum çalışması araştırma desenindedir. Araştırmanın çalışma grubunu KKTC 4. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabı “Ben”, “Ailem” , “Yaşadığım Çevre” adlı üniteler ile Türkiye 4. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabı “birey ve toplum”, “Kültür ve Miras”, “İnsanlar, yerler ve Çevreler” adlı öğrenme alanları oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri doküman inceleme yöntemi ile elde edilmiştir. Veriler betimsel analize tabi tutulmuştur. Araştırmanın bulguları şu sonuçları ortaya çıkarmıştır. Kuzey Kıbrıs 4.sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabı ve Türkiye 4.sınıf Sosyal Bilgiler ilgili ünite ve öğrenme alanlarındaki değerlerin Rokeach’ın değer sınıflamasına göre “araçsal değerler” türünde toplandığı, her iki ülkenin ilgili ünite ve öğrenme alanlarında en sık vurgulanan değerlerin “kabiliyetli, yardımsever, sorumluluk, sevgi, saygı, rahat bir yaşam” değerleri olduğu görülmüştür. Ayrıca, Rokeach’ın değer sınıflamasında yer almayan “birlik ve beraberlik, vatansever, egemenlik değerlerinin Türkiye 4. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabında; özgüven, sadakat, güvenilir, uzlaşmacı, çevreye duyarlı” değerlerinin KKTC 4.sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabında vurgulandığı görülmüştür. Bu doğrultuda her iki ülkenin Sosyal Bilgiler ders kitaplarında vurgulanan değerlerin Rokeach’ın değer sınıflamasıyla kısmen uyumlu olduğu söylenebilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Değer,, Sosyal Bilgiler,, Kuzey Kıbrıs, Türkiye, Rokeach değer sınıflaması

Social Studies Textbooks According to Rokeach's Value Classification: The Case of the Turkish Republic of Northern Cyprus (TRNC) and Turkey

Öz

This paper aims to investigate the values in the TRNC 4th Grade Social Studies textbook and the values in the learning areas that are equivalent in the Turkey 4th Grade Social Studies textbook, according to Rokeach's value classification. The research is a qualitative study and has a case study research design. The study group of the research consists of the units named “Me”, “My Family”, “The Environment I Live In” in the TRNC 4th Grade Social Studies textbook and “individual and society”, “Culture and Heritage”, “People, places and environments” in the Turkey 4th Grade Social Studies textbook. The data of the research were collected by document review. Descriptive analysis was used in the analysis of the data. The findings of the study revealed the following results, The values in the TRNC 4th grade Social Studies textbook and Turkey’s 4th grade Social Studies related learning areas are grouped as "instrumental values" according to Rokeach's value classification, and the most frequently emphasized values in the relevant unit and learning areas of both countries are "capable, helpful, responsible, love, respect, a comfortable life” values. Also, the values of "unity and solidarity, patriotism, sovereignty", which are not included in Rokeach's value classification, are in Turkey 4th Grade Social Studies textbook; self-confidence, loyalty, reliable, compromiser ecofriendly” values were emphasized in the TRNC 4th Grade Social Studies textbook. In this regard, it may be said that the values emphasized in the Social Studies textbooks of both countries are partially compatible with Rokeach's value classification.

Anahtar Kelimeler

Value, Social studies, Northern Cyprus, Turkey, Rokeach value classification

Kaynakça

• Aktan, O., & Padem, S. (2013). İlköğretim 5. Sınıf sosyal bilgiler ders kitabinda kullanılan okuma metinlerinde yer alan değerler. Asya Öğretim Dergisi, 1(2), 44–55. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/17635
• Azizoğlu, Ç., Gokmenoglu, T., & Ünal Bozcan, E. (2018). Çocuk kitaplarında değerler: KKTC’de örtük program bağlamında bir çalışma. Başkent University Journal of Education, 5(2), 122–138. http://buje.baskent.edu.tr/index.php/buje/article/view/97
• Bacanlı, H. (2000). Üniversite öğrencilerinin değer tercihleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20(20), 597-610.https://dergipark.org.tr/en/pub/kuey/issue/10376/126981
• Bektaş, Ö., & Zabun, E.. (2019). Vatandaşlık Eğitiminde Değerler Karşılaştırması; Türkiye ve Fransa. Değerler Eğitimi Dergisi. https://doi.org/10.34234/ded.512221
• Bilsky, W., & Schwartz, S. H. (1994). Values and personality. European Journal of Personality, 8(3), 163-181.https://doi.org/10.1002/per.2410080303
• Candan, D. G., & Ergen, G. (2014). 3. sınıf hayat bilgisi ders kitaplarının temel evrensel değerleri içermesi bakımından incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1).https://doi.org/10.12780/uusbd283
• Çapoğlu, E., & Alpaslan, O. (2015). Ortaokul 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki şiirlerde yer alan değerler. Sakarya University Journal of Education, 5(3), 90-104.https://doi.org/10.19126/suje.53194
• Doğan, B., & Gülüşen, A. (2014). Türkçe ders kitaplarındaki (6–8) metinlerin değerler bakımından incelenmesi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 75-102. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/717514
• Faiz, M., & Avcı, E. K. (2018). 4. ve 5. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitapları “etkin vatandaşlık” öğrenme alanında yer alan becerilerin ve değerlerin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi (IJONASS), 2(1), 1-21.https://dergipark.org.tr/en/pub/sbyy/issue/38224/428604
• Fırat, H., & Mocan, A. (2014). Türkçe ders kitaplarındaki hikayelerde yer alan değerler. Türkiye Sosyal AraştırmalarDergisi, 183(183),25-49.https://dergipark.org.tr/en/pub/tsadergisi/issue/21495/230444
• Güngör, E. (1998).Değerler psikolojisi üzerinde araştırmalar-Ahlak psikolojisi, ahlaki değerler ve ahlaki gelişme. 2. Baskı. Ötüken Yayınları.
• Halstead, J. M., & Taylor, M. J. (2000). Learning and teaching about values: A review of recent research. Cambridge Journal of Education, 30(2), 169-202.https://doi.org/10.1080/713657146
• Hanel, P. H., Litzellachner, L. F., & Maio, G. R. (2018). An empirical comparison of human value models. Frontiers in Psychology, 9, 1643.https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.01643
• İnnalı, H. Ö., Pehlivan, A., & Aydın, İ. S. (2017). KKTC’de okutulan Türkçe ders kitaplarının değerler eğitimi üzerinden incelenmesi. Journal of Language Education and Research, 3(3),164-180.http://dergipark.gov.tr/jlere
• Keski̇n, Y. (2015). Tarih dersi öğretim programi ve ders kitaplarinda değerler eğitimi. Turkish Studies-International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(7), 659-674. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8234
• Kırmızı, F. S. (2014). 4.sınıfTürkçe ders kitabı metinlerinde yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 12(27), 217-259.https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/302396
• KKTCMEVK.(2016). Temel eğitim sosyal bilgiler dersi öğretim programı. KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı. M.E.B. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve kılavuzu (4- 5. Sınıflar). Milli Eğitim.
• M.E.B. (2018). İlköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). Milli Eğitim.
• Mayton, D. M., Ball‐Rokeach, S. J., & Loges, W. E. (1994). Human values and social issues: An introduction. Journal of Social Issues, 50(4), 1-8. https://doi.org/10.1111/j.1540-4560.1994.tb01194.x
• Mehmedoğlu, U. (2006). Gençlik, değerler ve din: küreselleşme, ahlak ve değerler. (Ed. Y. Mehmedoğlu & U. Mehmedoğlu). Litera.
• Merriam, S. B. (1998). Qualitative research and case study applications in education.Jossey-Bass.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage.
• Mutlu, H. H., & Dinç, S. (2019). 6. sınıf Türkçe ders kitabı’nda yer alan temalardaki metinlerin kök değerlerle ilişkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(4), 1048-1062.https://doi.org/10.16916/aded.593400
• Patton, M. Q. (2014). Qualitative research & evaluation methods: Integrating theory and practice. Sage.
• Puente, A. E., Awkard, J., Tesh, T., & Southard, D. (1986). Values of psychology and nonpsychology majors.
• Psychological Reports, 59(2), 880-882.https://doi.org/10.2466/pr0.1986.59.2.880
• Rokeach, M. (1979). Understanding human values.Individual and Societal.
• Rokeach, M. (1973). The nature of human values.FreePress.
• Sağlam, H. İ. (2021). Karakter ve değer eğitimi. 21. Baskı. Pegem A.
• Şahin, Ö., & Başgül, M. (2018). Ortaokul matematik ders kitaplarında sosyal değerler. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (34), 90-104.https://doi.org/10.14582/DUZGEF.1890
• Şahin, T., & Ersoy, F. (2012). Sosyal bilgiler ders kitaplarının değerler eğitimi yaklaşımları açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(2), 1535-1558. https://www.academia.edu/download/33101973/degerleregitimi.pdf
• Şentürk, L., & Aktaş, E. (2015). Türkiye'de ve Romanya'da okutulan ana dili türkçe ders kitaplarının değer iletimi açısından karşılaştırılması. Değerler Eğitimi Dergisi, 13(29), 215-243. https://dergipark.org.tr/en/pub/ded/issue/29168/312357
• Turan, S., & Aktan, D. (2008). Okul hayatında var olan ve olması düşünülen sosyal değerler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 227-259.https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/256318
• Türkben, T. (2019). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin ilettiği değerler açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(3), 508-526.https://www.anadiliegitimi.com/en/pub/aded/article/541659
• Tüysüz, S.(2019). İlkokul sosyal bilgiler 4 ders kitabı. Tuna.
• Üçısık-Erbilen, S.,Doğanay, A., Bilir, A., Kaşer, H.,& Tek, F. (2017). Sosyal Bilgiler 4. KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı.
• Yılar, R. (2016). İlettiği değerler açısından ilkokul Türkçe ders kitaplarındaki metinler üzerinde incelemeler. Journal of Bayburt Education Faculty, 11(2),491-506.https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/296100
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Seçkin.