İlkokul Öğrencilerinin Görüşlerine Göre Fen Bilimleri Dersinde Yapılan Etkinliklerin Yaratıcı Düşünme Becerileri Açısından İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 3, 139 - 168, 30.10.2020

Ufuk Özkale , Figen Kılıç , Tuğba Yanpar Yelken

Öz

Bu çalışmada "Meraklı Sınıfımız" projesi kapsamında yürütülen etkinliklerin öğrencilerin yaratıcı düşünme becerilerinin gelişimini kendi bakış açılarından nasıl değerlendirdiklerini ve yaratıcılık ile ilgili görüşlerini belirlemek amaçlanmıştır. Bu amacı gerçekleştirmek için durum çalışması yönteminin kullanıldığı bu araştırmada Mersin ilinde bu projenin uygulandığı iki 4. sınıf şubesinden amaçlı örnekleme yoluyla 27 öğrenciden toplanan veriler Nvivo 11 nitel veri analizi programı aracılığıyla içerik analizi yapılarak raporlanmıştır. Öğrenci günlüklerinden elde edilen verilerin analizi sonucunda 5 tema altında 87 kod ve açık uçlu sorulardan oluşan anket formundan elde edilen verilerin analizinden de 6 tema altında 78 kod bulunmuştur. Öğrenciler yaratıcılığın akıcılık alt boyutu ve esneklik alt boyutunda, orijinallik alt boyutuna göre daha fazla yaratıcı cevaplar vermiştir. Yine öğrencilerin yapılan etkinliklere yönelik sahip oldukları metaforlara bakıldığında, osmoz etkinliği için 9 tane, sirke-karbonat etkinliği için 4 tane ve hava basıncı etkinliği için de 8 tane olmak üzere toplam 21 adet geçerli metafor bulunmuştur. Öğrencilerin aktif katılımının gerektiği, onların merak duygusunu tetikleyecek heyecanlandıracak etkinliklerin, öğrencilerin yaratıcı düşünme süreçlerine katkı sağladığı ve yapılan etkinlikler süresince genellikle mutlu hissettikleri sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yaratıcı düşünme, meraklı sınıfımız projesi, fen bilimleri dersi, öğrenci görüşleri

Kaynakça

• Abdulrab, A.H.M. ve Sridhar, Y.N. (2012). Barriers to creative science teaching from the perspectives of science teachers in higher primary schools in India. Malaysian Journal of Educational Technology,12(1), p. 67-76.
• Albert Einstein Quotes. (n.d.). BrainyQuote.com. Retrieved May 17, 2020, from BrainyQuote.com Web site: https://www.brainyquote.com/quotes/albert_einstein_174001
• Arici, F., Ekin, Ö. ve Efendioğlu, A. (2019). Üniversite öğrencilerinin üniversite eğitimi ve yaşamına ilişkin problemleri: bir durum çalışması. Journal of Advanced Education Studies, 1(2): 79-95.
• Aydoğan, R. ve Yıldız-Demirtaş, V. (2012). Okumaya karşı olumlu ve olumsuz tutuma sahip 6. sınıf öğrencilerinin Türkçe dersinde kullandıkları okuduğunu anlama stratejileri ve yaratıcılık düzeyi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, s.22-42.
• Baas, M., De Dreu, C.K.W. ve Nijstad, B. A. (2008) A meta-analysis of 25 years of mood–creativity research: hedonic tone, activation, or regulatory focus? Psychological Bulletin, 134(6), 779-806. doi: 10.1037/a0012815.supp
• Bacanak, A. &Özaşkın, A. G. (2016). Eğitimde yaratıcılık çalışmaları: Neler biliyoruz?. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, Özel sayı, Cilt:5, Makale No: 25 ISSN: 2146‐9199
• Barron, F. (1955). The disposition toward originality. The Journal of Abnormal and Social Psychology, 51, 478–485.
• Beghetto, R., A. ve Kaufman, J., C. (2014). Classroom contexts for creativity. High Ability Studies, 25(1), p. 53-69. doi: 10.1080/13598139.2014.905247
• Borodina, T., Sibgatullina, A. ve Gizatullina, A.(2019). Developing creative thinking in future teachers as a topical issue of higher education. Journal of Social Studies Education Research, 10(4), 226-245.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E.K., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Candar, H. (2009). Fen eğitiminde yaratıcı düşünme öğretim tekniklerinin öğrencilerin akademik başarı, tutum ve motivasyonlarına etkileri (yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İstanbul
• Cenberci, S.(2018). The investigation of the creative thinking tendency of prospective mathematics teachers in terms of different variables. Journal of Educationand Training Studies, 6(9), 78-85. doi:10.11114/jets.v6i9.3434
• Choi, J. N. (2004). Individual and contextual predictors of creative performance: The mediating role of psychological processes. Creativity Research Journal, 16, 187–199.
• Conner, C. (1998). Can you teach creativity? British Educational Research Journal.24(4) p.482-490.
• Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (2nd ed.). ThousandOaks, CA, US: Sage Publications, Inc.
• Creswell, J.W. (2017). Eğitim araştırmaları: Nitel ve nicel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi. (H. Ekşi, Çev.). Edam. İstanbul
• Çam, O. & Turgut, E.Ö. (2015). Yaratıcılık. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 31 (2) : 78-85.
• Çeliker, H. D. & Balım, A.G. (2012). Bilimsel yaratıcılık ölçeğinin Türkçeye uyarlama süreci ve değerlendirme ölçütleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 1-21.
• Davies, D.,Jindal-Snape, D., Collier, C., Digby, R., Hay, P., ve How, A. (2012). Creative learning environments in education: A systematic literature review. Thinking Skills and Creativity, 8, 80–91. doi: 10.1016/j.tsc.2012.07.004
• Demirci, C. (2007). Fen bilgisi öğretiminde yaratıcılığın erişi ve tutuma etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32 s.65-75.
• Dikici, A.(2006). Sanat eğitimi ve öğrencilerin yaratıcılık düzeyleri. Eğitim ve Bilim, 31(139), s.3-6.
• Dikici, A. (2013). Yaratıcılığı destekleyen ilköğretim öğretmenleri indeksi ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(1), 307- 324.
• Diriöz, U.(2006). Tarih öğretiminde eleştirel ve yaratıcı düşüncenin geliştirilmesi (yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İstanbul
• Doğan, N. (2015). Eğitimde Yeni Yönelimler. Özcan Demirel (Ed.), Yaratıcı düşünme (s. 168-198).(6. baskı).Pegem Akademi: Ankara.
• Doğanay, A. & Sarı, M. (2012). Düşünme dostu sınıf ölçeği (DDSÖ) geliştirme çalışması. Elementary Education Online, 11(1), 214-229.
• Eberle, R. (1971). SCAMPER: Creative games and activities for imagination development. Buffalo, NY: DOK Publishing.
• Erdem, A. R., ve Adiguzel, D. C. (2019). The opinions of primary school teachers on their creative thinking skills. Eurasian Journal of Educational Research, 80, 25-38, doi: 10.14689/ejer.2019.80.2
• Gardner, H. (1997). The key in the keyslot: Creativity in a Chinesekey. Journal of Cognitive Education, (6), 15-36.
• Gladding, S. T. (2011a). The creative arts in counseling (4th ed.). Alexandria, VA: American Counseling Association.
• Guilford, J. P. (1950). Creativity. AmericanPsychologist, 5, 444–454.
• Guilford, J. P. (1967). The nature of human intelligence. New York: McGraw-Hill.
• Guilford, J. P. (1967).Creativity: yesterday, today and tomorrow. The Journal of Creative Behavior, 1 (1),3-14.
• Hu, W. ve Adey, P. (2002). A scientific creativity test for secondary school students. International Journal of Science Education, 24(4), 389-403.
• Işık, A.D. ve Saygılı, G.(2015). Yaratıcılığı geliştirme tekniklerinin öğrenilmesinin yaratıcı düşünme becerileri üzerindeki etkisi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, özel sayı, 133-139. doi: 10.14686/BUEFAD.2015USOSOzelsayi13204
• İşler, A.İ. ve Bilgin, A. (2002). Eğitim fakültesi sınıf öğretmenliği adaylarının yaratıcılık hakkındaki düşünceleri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 15(1), s.133-152.
• İşleyen, T. ve Küçük, B. (2013). Öğretmen adaylarının yaratıcı düşünme düzeylerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(21), s.199-208.
• Karaduman, G.B. ve Yıldırım, E. (2017). Sınıf öğretmeni adaylarının yaratıcı düşünme becerisi hakkındaki görüşlerine ait nitel bir çalışma. Üstün Zekalılar Eğitimi ve Yaratıcılık, 4(2), s.51-63.
• Karataş, S. ve Özcan, S. (2010). Yaratıcı düşünme etkinliklerinin öğrencilerin yaratıcı düşünme ve proje geliştirmelerine etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), s. 225-243.
• Karatepe, R. ve Akay, C. (2020). Pedagojik formasyon programı ve eğitim fakültesi öğrencilerinin meslek öncesi öğretmen kimliği algılarının incelenmesi. Journal of Advanced Education Studies,2(1): 45-60.
• Klieger, A. ve Sherman, G.(2015). Physics textbooks: do they promote or inhibit students’ creative thinking. Physics Education, 50(3), 305-309.doi:10.1088/0031-9120/50/3/305
• Koray, Ö. (2004). Fen eğitiminde yaratıcı düşünmeye dayalı öğrenmenin öğretmen adaylarının yaratıcılık düzeylerine etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 40,580-599.
• Lee, Eun Ah. veSeo, HaeAe. (2006). Understanding of creativity by Korean elementary teachers in gifted education. Creativity Research Journal. 18(2), p. 237-242.doi: 10.1207/s15326934crj1802_9
• Miles, M.B. & Huberman, A.M.(1994). Qualitative data analysis. (2nd).ThousandOak:SAGE
• Miles, M.B., & Huberman, A.M. (2015). Qualitative data analysis (S. Akbaba Altun& A. Ersoy, Çev.). (2nd). Pegem Akademi. Ankara
• Özalemdar, L. ve Sesli, E.(2018). Biyolojide uygulanan dizgeli eğitimin yaratıcı düşünce erişisine etkisi. Adıyaman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(1), 21-48. doi: 10.17984/adyuebd.343934
• Özdemir, S. ve Çevik, A. (2018). Yaratıcı yazma çalışmalarının yazmaya yönelik tutuma ve yaratıcı yazma başarısına etkisi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 141-153. doi:10.17679/inuefd.336990
• Özerbaş, M., A. (2011). Yaratıcı düşünme öğrenme ortamının akademik başarı ve bilgilerin kalıcılığa etkisi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi.31(3).675-705.
• Özden, Y. (2000). Öğrenme ve öğretme, Ankara: Pegema Yayıncılık.
• Özgenel, M. & Çetin M. (2017). Marmara yaratıcı düşünme eğilimleri ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 46: 113-132 (ISSN 1300-8889) DOI: 10.15285/maruaebd.335087
• Öztürk, D.(2010). Yaratıcı düşünme becerisinin ilköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde öğrenci başarısı üzerindeki etkililiği (yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İstanbul
• Öztürk, Ş. A. ve Darıca, N. (2003). Çocuk gelişimi ve okul öncesi eğitimi öğretmenliği, anaokulu öğretmenliği ve okul öncesi öğretmenliği lisans programlarında yer alan yaratıcılık ile ilgili derslere ilişkin görüşler. EurasianJournal of EducationalResearch. 4(13), s.10-21.
• Özyaprak, M. ve Leana-Taşcılar, M, Z. (2019). The effectiveness of self-regulated Journal Pre-prooflearning on teaching SCAMPER technique of creativity. TurkishJournal of Giftedness and Education, 9(1), 16-31.
• Robinson, K. (2009). The element. How finding your passion changes everything. New York: Viking Books.
• Saban, A.(2008). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 55, s.459-496.
• Sak, U. (2014). Yaratıcılık gelişimi ve geliştirilmesi. Ankara: Vize Basın Yayın
• Saracoğlu, A.S., Gündoğdu, K., Altın, M., Aksu, N., Kozağaç, Z.B., Koç, B. (2014). Yaratıcı düşünme becerisi konusunda 2000 yılı ve sonrasında yayımlanmış makalelerin incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi,5(2), 62-74.
• Sarason, S. (1990). The predictable failure of educational reform. Can we change the course be for eit’stoolate? San Francisco, CA: Jossey-Bass.
• Senemoğlu, N. (1999). Yaratıcılık ve öğretmen nitelikleri. https://www.nuraysenemoglu.com/FileUpload/bs678778/File/yaraticilik_ve_ogretmen_nitelikleri.pdf adresinden erişildi.
• Sharan, S. ve Chin Tan, I. (2008). Organizing schools for productive learning. New York: Springer.
• Simonton, D. K. (2012). Taking the US patent office criteria seriously: A quantitative thre-ecriteri on creativity definition and it simplications. Creativity Research Journal, 24, 97–106.
• Smith, Anne, R. (1994). Teaching children self-esteem: A creative behavior handbook for after-school childcare. Berkeley, CA: Bennerlee Press.
• Starko, A., J. (2001). Creativity in the classroom schools of cruous delight. (2. baskı). London: Lawrence Erlbaum Associates.
• Stein, M. I. (1953). Creativity and culture. The Journal of Psychology, 36, 311–322.
• Sternberg, R. (2006). Creativity is a habit. Education Week, 25(24), s.47-64.
• Suh, S. (2019). A study on the application of SCAMPER techniques for the development of fashion design -focusing on the development of the SCAMPER questions. Journal of Fashion Business, 23(3), 1-9.
• Sungur, N. (1992). Yaratıcı Düşünce, İstanbul: Özgür yayınları.
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=325.
• Tatlı, C. E.(2017). Çocuklarda yaratıcı düşünme becerilerinin saptanması ve okul psikolojik danışmanlarının farkındalığının incelenmesi. Doktora tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tharwa, F. ve Farid, F. (2019). Using the SCAMPER model to develop translation skills for major students in the faculty of education. AWEJ forTranslation & Literary Studies, 3(2), 91-113.
• Tican, C. (2019). Pre-service primary schooland pre-schoolteachers’ perception of individual entrepreneurship and opinions about their creative thinking tendency. International Journal of Educational Methodology, 5(4), 591-606. doi: 10.12973/ijem.5.4.591
• Torrance, E. P. (1966). The Torrance Tests of Creative Thinking Norms Technical Manual Research Edition-Verbal Tests, Forms A and B-Figural Tests, Forms A and B. Princeton NJ: PersonnelPress.
• Torrance, E. P. (1966). Torrance test of creative thinking. Bensenville, IL: Scholastic Testing Service
• Turan, H.(2017). Eğitimde Program Geliştirme: Kavramlar ve Yaklaşımlar. Hasan Şeker (Ed.), Eğitimde yeni yaklaşımlar ve bireylerde bulunması istenen temel beceriler (s. 219-265).(4. baskı). Anı Yayıncılık: Ankara.
• Ünlü, D. (2019). Kişilik, süreç ve çevre boyutları açısından yaratıcı öğretim uygulamalarının sınıfa yansıması: Öğretmen-öğrenci görüşleri (yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara
• Üstündağ T.(2003).Yaratıcılığa Yolculuk. 2.Baskı. Pegem A Yayıncılık: Ankara
• Yaman, S. ve Yalçın, N. (2005 ). Fen bilgisi öğretiminde probleme dayalı öğrenme yaklaşımının yaratıcı düşünme becerisine etkisi, İlköğretim-Online, 4(1), 42-52.
• Yıldırım, A., Şimşek H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri.(9. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Wei-Lun Lin, Ping-HsunTsai, Hung-Yu Lin ve Hsueh-ChihChen (2014) How does emotion influence different creative performances? The mediating role of cognitive flexibility. Cognitionand Emotion, 28(5), 834-844.doi: 10.1080/02699931.2013.854195
• Wolk, S. (2001). The benefits of exploratory time. Educational Leadership, 59(2) p.56-59.