Çağdaş Türk Sanatında Siyah Kalem Esinleri: Yüksel Arslan, Mehmet Güleryüz, Ergin İnan

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 17, 361 - 376, 31.12.2024

Şevket Cem Onat

https://doi.org/10.55004/tykhe.1536776

Öz

Bu çalışma, dönemsel ve kültürel farklılıkların, düşün ve sanat alanına yansımaları ve geçişkenliklerinin önemi ile farkındalıkların artırması odağında yürütülmüştür. Sözü edilen bağlamda sanatsal etkilenmelerin karşılaştırmalı yöntemlerle araştırılmasının, gelişimsel, özgün ve yenilikçi yaklaşımların izlenmesini kolaylaştıracağı düşünülmektedir. Bu makalede, öncelikle, Siyah Kalem’in üslubunda büyük ölçüde Çin etkisinin görüldüğü kabulünü güçlendirmek amacıyla Gong Kai örnekleri üzerinde durulmuştur. Bu yazıda, topraklarımızda yaşayan üç sanatçının, Siyah Kalem eserlerinin ülkemizde sergilenmesinin ardından gerçekleştirdikleri ürünlerindeki esinlenmelerin izleri sürülmeye çalışılmıştır. Seçilen üç sanatçının Siyah Kalem etkilenmelerinin bazı yorumcular tarafından belirtilmiş olmasına karşın, herhangi bir örnekleme çalışmasına rastlanmamıştır. Bu çalışmada, Yüksel Arslan, Mehmet Güleryüz ve Ergin İnan’ın eserlerinden seçilenler, Siyah Kalem eserleriyle, konu ve özellikle biçim üzerine yoğunlaşılarak karşılaştırmalı bir biçimde analiz edilmeye çalışılmıştır. Etkilenmelerin uzantılarının araştırılmasının ve sanat literatüründe yerini almasının, özellikle genç sanatçıların yetişmesine katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Siyah Kalem, Gong Kai, Yüksel Arslan, Mehmet Güleryüz, Ergin İnan

Kaynakça

• Aydınlı, O. (2023). Timurlular döneminde Semerkant. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(1), ss. 294-329.
• Çalıkoğlu, L. (2001). Mehmet Güleryüz. Artist Yayın Endüstrisi.
• Cahill, J. (2005). Some thoughts on the history and post-history of Chinese painting. Archives of Asian Art, 55, ss. 17–33. D'Antone, A. (2023). An inside look at Yüksel Arslan's outsider practice, 1955–64. Art History, 46(2), ss. 344-369. Edgü, F. (1982). Arslan. Ada Yayınları.
• Esin, E. (1970). The Turkish baksi and the painter Muhammad Siyah Kalam. Acta Orientalia, 32, ss. 81-114.
• Esin, E. (2004). Orta Asya’dan Osmanlıya Türk sanatında ikonografik motifler. Kabalcı Yayınevi.
• Gertsman, E., ve Rosenwein, B. H. (2018). Demon in chains, illustrated single page manuscript, c. 1453, style of Muhammad Siyah Qalam (Iran?), opaque watercolor and gold on paper; 25.70 × 34.40 cm (10 1/16 × 13 1/2 inches). In The middle ages in 50 objects (ss. 100-104). Cambridge University Press.
• Güleryüz, M. (2014). Resmigeçit. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• İpşiroğlu, M. Ş. (2018). Bozkır rüzgârı: Siyah Kalem. Yapı Kredi Yayınları.
• Karamağaralı, B. (1984). Muhammed Siyah Kalem’e atfedilen minyatürler. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Karamustafa, A. T. (2008). Tanrının kuraltanımaz kulları:İslam dünyasında derviş toplulukları 1200-1550. Yapı Kredi Yayınları.
• Karayel Gökkaya, E. (2013). Orta Çağ’ın grotesk dünyası ve Mehmed Siyah Kalem’in demonları. Sanat ve Tasarım Dergisi, 5(5), ss. 132-139.
• O'Kane, B. (2003). Siyah-qalam: The Jalayirid connection. Oriental Art, 49(2), ss. 2-18.
• Pamuk, G. (2016). Kitab-ı Siyah Kalem. Everest Yayınları.
• Perinçek Karavit, K. (2019). Two paintings of Mehmed Siyah Kalem genre purchased in Istanbul at the turn of the twentieth century. Serpil Bağcı (Ed.), 16. Uluslararası Türk Sanatları Kongresi (ss. 949-969). TC Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Steinhardt, N. S. (1987). Siyah Qalem and Gong Kai: An Istanbul album painter and a Chinese painter of the Mongolian period. Muqarnas, 4, ss. 59–71.
• Sugimura, T. (1981). The Chinese impact on certain fifteenth century Persian miniature paintings from the albums (Hazine Library Nos. 2153, 2154, 2160) in the Topkapi Sarayi Museum, Istanbul [Yayımlanmamış doktora tezi]. University of Michigan.
• Yasa Yaman, Z. (2016). Dilsiz dudaksız söylenen dualar ya da “Zahir” ve “Bâtin” ile örülü bilmeceler. Sevil Dolmacı (Ed.). Ergin İnan (ss. 34-37). A4 Ofset Matbaacılık.
• White, J. (2018). Satire in the paintings of “Mohammad-e Siāh Qalam”. Iranian Studies, 51(2), ss. 213–243.