Bilim ve Teknoloji İlişkisine Dair Tarihsel Bir Perspektif

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: Özel Sayı, 30 - 35, 30.12.2021

Vural Başaran

https://doi.org/10.32329/uad.992911

Öz

Bu çalışmada bilim ve teknoloji arasındaki ilişki tarihsel örnekler üzerinden değerlendirilmiştir. Bilim son zamanlarda genel olarak teknolojiyi de kapsayacak şekilde kullanılmasına karşın bu çalışmada bilimi teorik, teknolojiyi ise pratik insan faaliyeti olarak tanımladık. Bu iki alan arasındaki ilişki tanımlama çabası Antik Dönem’deki tekhne-episteme ayrımına kadar götürülebilir. Bilim ve teknoloji arasındaki ilişkiye dair pek çok araştırmacı kafa yormuştur. Özellikle sosyologlar, filozoflar meslekten doğa bilimlerinden gelen bilimciler ve mühendisler bu konu hakkında yorumlarda bulunmuşlardır. Bu araştırma programları sonucunda ikisi arasındaki ilişkinin hiyerarşik ve hiyerarşik olmayan modelleri ortaya atılmıştır. Ben de bu yazıda bu modellere kısaca değindim. Bundan sonra bilim ve teknoloji tarihinden üç örnek vererek bu modellerden hangisinin tarihsel örneklerle daha uyumlu olduğu tartıştım. Bu örnekler: 1) balistik bilimi-topçuluk, 2) Termodinamik-buharlı makine ve 3) Yapay seçilim-doğal seçilim. Her üçü de esasen modern bilimin ürünleridir ve birincisi mekanik bilimiyle, ikincisi ısı bilimiyle ve sonuncusu biyoloji bilimiyle alakalıdır. Sonuç olarak bu makalede bilim ve teknoloji ilişkisinin hiyerarşik olmadığı, birbirleri ile yakından irtibatlı olduğu ve birbirlerini karşılıklı olarak etkiledikleri savlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bilim, Teknoloji, Termodinamik, Balistik, Doğal Seçilim

A Historical Perspective on the Relationship Between Science and Technology

Öz

In this study, the relationship between science and technology has been evaluated using historical examples. Although science has been used recently to involve technology in general, in this study we have defined science as theoretical and technology as a practical human activity. Efforts to define the relationship between these two areas can reach as far as distinguishing between techne and epistemes in ancient times. Many researchers have thought about the relationship between science and technology. As a result of these research programs, hierarchical and non-hierarchical models of the relationship between the two were proposed. I also briefly mentioned these models in this article. Afterwards, I discussed which of these models is more compatible with historical examples and gave three examples from the history of science and technology: 1) ballistics-gunnery, 2) thermodynamic-steam engine, and 3) artificial selection-natural selection. All these three models are essentially products of modern science, and the first relates to mechanics, the second to the science of heat, and the last to biology. As a result, this article argues that the relationship between science and technology is not hierarchical, but is closely interconnected and interdependent.

Anahtar Kelimeler

Science, Technology, Thermodynamics, Ballistics, Natural Selection.

Kaynakça

• Barnes, B. (1982). The Science-Technology Relationship: A Model and a Query. Social Studies of Science, 12(1), 166-172.
• Basalla, G. (2019). Teknolojinin Evrimi (15. bs; C. Soydemir, Çev.). Ankara: Doğu Batı.
• Başaran, V. (2012, Nisan). Matematiksel Fiziğin Doğuşu:Archimedes. Bilim ve Ütopya.
• Bernal, J. D. (2011). Bilimin Toplumsal İşlevi (T. Ok, Çev.). İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Conner, C. D. (2012). Halkın Bilim Tarihi: Madenciler, Ebeler ve “Basit Tamirciler” (Z. Ç. Kanburoğlu, Çev.). Ankara: TÜBİTAK.
• Cuevas-Badallo, A. (2005). The Many Faces of Science and Technology Relationships. Essays in Philosophy, 6(1), 54-75. https://doi.org/10.5840/eip20056117
• Cuomo, S. (1997). Shooting by the Book: Notes on Niccolo Tartaglia’s Nova Scientia. History of Science, 35(2), 155–188.
• Darwin, C. (2005). Türlerin Kökeni (S. Belli, Çev.). Ankara: Onur Yayınları.
• Fehér, M. (1996). Science and Liberalism. Polanyiana, 5(1), 47-62.
• Galilei, G. (1914). Dialogues concerning two new sciences. New York: Dover.
• Galilei, G. (2008). İki Büyük Dünya Sistemi Hakkında Diyalog (Aşçıoğlu, Reşit, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Günay, D. (2017). Teknoloji Nedir? Felsefi Bir Yaklaşım. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 7(1), 163-166.
• Hessen, B. (2010). Newton’un Principia’sının Toplumsal ve Ekonomik Kökenleri. İçinde B. Balkız & V. S. Öğütle (Ed.), & E. Buğlalılar (Çev.), Bilim Sosyolojisi İncelemeleri (ss. 65-147). Ankara: Doğu Batı.
• Mayr, O. (1976). The Science-Technology Relationship as a Historiographic Problem. Technology and Culture, 17(4), 663-673. JSTOR. https://doi.org/10.2307/3103673
• Nişanyan, S. (t.y.). Bilim. İçinde Nişanyan Sözlük. Geliş tarihi gönderen https://www.nisanyansozluk.com/?k=bilim
• Ruin, H. (2017). Heidegger’in Uzun Soluklu Meselesi: Teknoloji. İçinde A. Aydoğan (Çev.), Heidegger: Teknoloji ve İnsanın Geleceği. İstanbul: Say.
• Sarı, F. (2019). Termodinamik Tarihine Kısa Bir Bakış. İstanbul: Ginko Kitap. Science. (t.y.). Geliş tarihi 21 Mart 2021, gönderen Encyclopedia Britannica website: https://www.britannica.com/science/science
• Steele, B. D. (1994). Muskets and Pendulums: Benjamin Robins, Leonhard Euler, and the Ballistics Revolution. Technology and Culture, 35(2), 348-382. https://doi.org/10.2307/3106305
• TDK. (t.y.). Teknoloji. Geliş tarihi 21 Mart 2021, gönderen https://sozluk.gov.tr/?kelime=teknoloji
• Technology. (t.y.). Geliş tarihi 21 Mart 2021, gönderen Encyclopedia Britannica website: https://www.britannica.com/technology/technology
• Thomas Newcomen. (t.y.). Geliş tarihi 21 Mart 2021, gönderen Encyclopedia Britannica website: https://www.britannica.com/biography/Thomas-Newcomen
• Üşür, İ. (2014). Teknoloji Felsefesi Üzerine ya da Tarihin Tanrısı Teknoloji Midir? Mülkiye Dergisi, 25(230), 7-26.