KENTİ ÇEVİRMEK: KADIKÖY VE MODA’NIN ÇEVİRİ BÖLGELERİ OLARAK OKUNMASI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 975 - 989, 30.06.2025

Semih Sarıgül

https://doi.org/10.37999/udekad.1691868

Öz

Kentler ve edebi eserler arasındaki ilişki, edebiyat alanında sıkça irdelenen konulardandır. Çeviribilimde ise kentin bir eserdeki yansımaları, o kentin yazar tarafından bir metin gibi çevrilmesi şeklinde görülmüştür. Bu kuramsal bakış açısıyla yola çıkan mevcut çalışma, Anais M. Martin’in İstanbulum dizisi kapsamında yazdığı Her Yeri Resim Gibi: Küçük Moda adlı eserde Kadıköy ve Moda’yı nasıl yorumladığına odaklanmaktadır. Çalışmada kuramsal çerçeve olarak Cronin ve Simon’ın çeviri bölgesi, Pym’in kültürel çeviri ve Tymoczko’nun çevirinin metonimik yönü kavramlarından yararlanılmıştır. Bu bağlamda Kadıköy ve Moda yazarın çeviri bölgeleri, görsel birer metin sunan bu iki bölgenin yazarın kitabına aktarılması da göstergelerarası bir kent çevirisi olarak kabul edilmiştir. Daha sonra ise Martin’in Kadıköy ve Moda’nın geçmişten bugüne yolculuğu için değerlendirmeleri doğal alanlar, alışveriş, tarihi yapılar ve çokkültürlülük olmak üzere dört tema altında çözümlenmiştir. Çalışmanın sonuçları, yazarın kitapta Kadıköy’deki görsel metnin kentsel dönüşüm yoluyla değişimine getirdiği eleştirilerin ilçenin “yanlış” kültürel çevirisine yöneltilmiş bir çeviri eleştirisi olarak nitelendirilebileceğini göstermiştir. Aynı şekilde, Moda’nın adı geçen dört temada Kadıköy’le olumlu anlamdaki farklarını kanıtlamak için verilen örneklerin de yazarın yaşadığı semtin göstergelerarası bir çevirisini sunması olarak okunabileceği gözlemlenmiştir. Bu çözümlemeler, yazarın kendisini de bir parçası olarak gördüğü çokkültürlü toplum yapısını kenti “eleştirirken” ve “çevirirken” temel bir ölçüt olarak algıladığını ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

kent çevirisi , çeviri bölgesi , çevirinin metonimik yönü , kültürel çeviri , göstergelerarası çeviri

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Destekleyen Kurum

Çalışmada kişi ya da kurumlar arası çıkar çatışmasının olmadığı beyan olunur.

TRANSLATING THE CITY: AN ANALYSIS OF READING KADIKÖY AND MODA AS TRANSLATION SITES

Öz

The relationship between cities and literary works is a common topic in literature. Translation studies view the reflections of a city on a work as the writer’s translation of that city. Based on this theoretical viewpoint, this study examines how Anais M. Martin interprets Kadıköy and Moda in her book Her Yeri Resim Gibi: Küçük Moda in İstanbulum series. It benefits theoretically from Cronin and Simon’s translation site, Pym’s cultural translation, and Tymoczko’s metonymics of translation. Thus, Kadıköy and Moda were considered as translation sites, while the book was accepted as an intersemiotic translation of these sites. Later, Martin’s assessments of Kadıköy and Moda were analysed under four themes: natural areas, shopping, historical structures, and multiculturalism. The findings suggest that the writer’s criticism of urban transformation in Kadıköy can be labelled as a form of translation criticism towards its “inaccurate” cultural translation. Similarly, Moda examples were provided to illustrate its positive differences from Kadıköy in terms of these four themes, which can be considered the writer’s intersemiotic translation of her neighbourhood. The analysis also demonstrated that the writer viewed a multicultural society as a fundamental criterion for her translation criticism and intersemiotic translation of these sites.

Anahtar Kelimeler

city translation , translation site , metonymics of translation , cultural translation , intersemiotic translation

Etik Beyan

It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.

Destekleyen Kurum

It is declared that there is no conflict of interest between individuals or institutions in the study.

Kaynakça

• Akbaş Korkmaz, S. M. (2021). The City in Translation: Representations of İstanbul in Translated Short Story Anthologies [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Boğaziçi Üniversitesi.
• Ayhan, A. & Bogenç Demirel, E. (2018). Understanding Urban Intervention as a Translational Activity: A Case of the Yeldeğirmeni Neighborhood. Translation Spaces, 7 (2), 202-218. https://doi.org/10.1075/ts.18004.ayh
• Ayhan, A. (2019). Kentsel Müdahalenin Çeviri Etkinliği Bağlamında Kavramsallaştırılması: Bir Çeviri Bölgesi Olarak Yeldeğirmeni Mahallesi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Barthes, R. (1997). Semiology and the Urban. N. Leach (Ed.), Rethinking Architecture: A Reader in Cultural Theory içinde ss. 158-172. Routledge.
• Bassnett, S. & Lefevere, A. (1990). Translation, History and Culture. Pinter Publishers.
• Biberyan, Z. (2021). Mahkûmların Şafağı: Özyaşamöyküsü: 1921-1946 (Çev. Deniz Kureta). Aras Yayıncılık.
• Cronin, M. & Simon, S. (2014). Introduction: The City as Translation Zone. Translation Studies, 7 (2), 119-132. https://doi.org/10.1080/14781700.2014.897641
• Demirkol Ertürk, Ş. (2010). İstanbul Metonymized and Refracted in the Literary Narratives of Ahmet Hamdi Tanpınar and Orhan Pamuk in Turkish, English and French. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Boğaziçi Üniversitesi.
• Demirkol Ertürk, Ş. (2013). Images of Istanbul in translation: A case study in Slovenia. Across Languages and Cultures, 14 (2), 199-220. https://doi.org/10.1556/Acr.14.2013.2.4
• Demirkol Ertürk, Ş. & Paker, S. (2014). Beyoğlu/Pera as a Translating Site in Istanbul. Translation Studies, 7 (2), 170-185. https://doi.org/10.1080/14781700.2013.874538
• Demirkol Ertürk, Ş. (2020). İstanbul ve Çevirmenleri: Ahmet Hamdi Tanpınar ve Orhan Pamuk’un Edebi Anlatılarında Şehrin Çevirisi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (19), 876-886. https://doi.org/10.29000/rumelide.752909
• Huyssen, A. (2008). Other Cities, Other Worlds: Urban Imaginaries in a Globalizing Age. Duke University Press.
• Jakobson, R. (2000). On Linguistic Aspects of Translation. L. Venuti (Ed.), The Translation Studies Reader içinde ss. 113-118. Routledge.
• Lefevere, A. (1992). Translation, Rewriting and the Manipulation of Literary Fame. Routledge.
• Martin, A. M. (2010). Her Yeri Resim Gibi: Küçük Moda. Heyamola.
• Martin, A. M. (2020). Bir Fotoğrafa Yakından Bakmak: Anais M. Martin. Gazete Duvar. https://www.gazeteduvar.com.tr/kultur-sanat/2020/05/31/bir-fotografa-yakindan-bakmak-anais-m-martin
• Nuri, A. (2024). İstanbul’da Yok-Olan: Sâmiha Ayverdi ve Zaven Biberyan’ın Hüzünlü Dönenceleri. Mehmet Beydemir (Ed.), İstanbul ve Hüzün içinde ss. 19-53. Ornis.
• Pym, A. (2014). Exploring Translation Theories (2. baskı). Routledge.
• Sharpe, W. C. (1990). Unreal Cities: Urban Figuration in Wordsworth, Baudelaire, Whitman, Eliot and Williams. Johns Hopkins University Press.
• Simon, S. (2012). Cities in Translation: Intersections of Language and Memory. Routledge.
• Tymoczko, M. (1999). Translation in a Postcolonial Context. St. Jerome.
• Tymoczko, M. (2000). Translation and Political Engagement: Activism, Social Change and the Role of Translation in Geopolitical Shifts. The Translator, 6 (1), 23-47. https://doi.org/10.1080/13556509.2000.10799054
• Tymoczko, M. (2006). Reconceptualizing Western Translation Theory: Integrating Non-Western Thought about Translation. T. Hermans (Ed.), Translating Others: Volume I içinde ss. 13-32. Routledge.
• Üstün Külünk, S. (2018). Reading Works of Tanpınar and Pamuk on İstanbul as Intersemiotic City Translations. Folklor/Edebiyat, 24 (95), 213-239. https://doi.org/10.22559/folklor.349
• Wirth-Nesher, H. (1996). City Codes: Reading the Modern Urban Novel. Cambridge University Press.