FRANKENSTEIN IN THE OTTOMAN EMPIRE: AN ANALYSIS OF TURKISH-CULTURAL ELEMENTS IN THE SERIES NAMED YARATILAN (CREATURE) IN THE CONTEXT OF GLOKAL STORY TELLING

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 3, 1168 - 1184, 30.09.2025

Nisa Yıldırım

https://doi.org/10.37999/udekad.1703302

Öz

Glocalization has become a strategy that should be preferred by media companies today. Netflix, the industry leader in streaming services, adopts a glocal storytelling approach in its productions, which are created in different countries. While there are comments that Hollywood's cultural hegemony has been broken thanks to this method, there are also negative criticisms that the narratives have been ‘Americanized’. It is possible to evaluate most of Netflix’s original Turkish productions as ‘Americanized’. However, the series named Yaratılan (Creature), released in 2023, stands out from the others. As an adaptation of Frankenstein set in the Ottoman Empire, it successfully maintains its authenticity while presenting a brand-new narrative of a world-renowned work. This research aims to examine the Turkish cultural elements in the Yaratılan series using qualitative content analysis. Main cultural elements evaluated by using academic sources on Ottoman history can be categorized as westernization in clothing, conflicts arising from traditional and modern approaches in medical education, cholera epidemics and leprosy, and entertainment venues in social life, from recreation areas to circuses. In summary, the series conveys the local culture of the period with a realistic approach that enriches the visual atmosphere of the narrative and deepens the character development.

Anahtar Kelimeler

Glocalization , Netflix , Series , Local Series , Storytelling

FRANKENSTEIN OSMANLI'DA: GLOKAL HİKAYE ANLATICILIĞI BAĞLAMINDA 'YARATILAN' DİZİSİNDEKİ TÜRK-KÜLTÜR ÖĞELERİ ÜZERİNE BİR ANALİZ

Öz

Uluslararası pazarda hizmet veren firmaların ürünlerini hedef kitlelerinin yerel kültürlerine uygun biçimde düzenlemeleri anlamına gelen glokalizasyon günümüzde medya şirketleri tarafından da tercih edilmesi gereken bir stratejiye dönüşmüştür. Dijital platformların sektör lideri olan Netflix’in farklı ülkelerce üretilmiş yapımlarında glokal hikaye anlatıcılığı yöntemi uygulanmaktadır. Bu sayede Hollywood’un kültürel hegemonyasının kırıldığı yönünde yorumlar bulunurken, evrensel olanın yerel olan üzerinde hakimiyet kurmasının sağlandığı ve anlatıların ‘Amerikanlaştırdığı’ yönünde olumsuz eleştirilere de rastlanmaktadır. Netflix’in Türkçe orijinal yapımları arasında yerel kültür üzerine inşa edilen dizilerin büyük çoğunluğu için ‘Amerikanlaştırılmış’ yorumu yapmak mümkün görünmektedir. Platformun glokal hikayeleri arasında sayabileceğimiz 2023 yılında yayınlanan Yaratılan adlı dizi ise diğerlerinden ayrılmaktadır. 19.yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nda geçen bir Frankenstein uyarlaması olan dizi, yerel kültürü kullanma biçimi ile otantikliğini korumayı ve tüm dünyaca bilinen bir eseri yepyeni bir anlatı gibi sunmayı başarmaktadır. Bu araştırma Yaratılan dizisindeki Türk-kültür öğelerini nitel içerik analizi yöntemiyle incelemeyi amaçlamaktadır. Osmanlı tarihine ait akademik kaynaklardan faydalanılarak değerlendirilen kültürel öğelerin başlıcalarını giyim kuşamda batılılaşma, tıp eğitiminde geleneksel ve modern yaklaşımdan kaynaklanan çatışmalar, kolera salgını ve cüzzam hastalığı, mesire yerlerinden sirklere sosyal hayatta eğlence mekanlarının oluşturduğu görülmüştür. Özetle, glokal hikaye anlatıcılığı örneği sunan Yaratılan dizisinin dönemin yerel kültürünü anlatının görsel atmosferini zenginleştirecek ve karakter derinliğini arttıracak şekilde gerçekçi bir yaklaşımla aktardığını söylemek mümkündür

Anahtar Kelimeler

Glokalizasyon , Netflix , Dizi , Yerli dizi , Hikaye anlatıcılığı

Kaynakça

• Akansel, İ. (2012). Osmanlı Dönemindeki Batı Tipi Sanat Dallarının Osmanlı Modernleşmesine Etkisinin Yapısalcı Bir Bakışla Değerlendirilmesi. Atatürk İletişim Dergisi, 2, 159-175.
• Aktepe, Ş. & Erol, E. (2019). Osmanlı Dönemi Gelinlikleri ve Gelin Başlıkları. The Journal of Social Science, 3 (5), 339-349. https://doi.org/10.30520/tjsosci.516782
• Akyüz, Y. (2011). Osmanlı Döneminden Cumhuriyete Geçilirken Eğitim-Öğretim Alanında Yaşanan Dönüşümler. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1, 2.
• Aldoğan, Y. (2022). Netflix’in merakla beklenen tarihi dizisi Pera Palas, ne yazık ki bekleneni vermiyor. https://www.cumhuriyet.com.tr/kultur-sanat/netflixin-merakla-beklenen-tarihi-dizisi-ne-yazik-ki-bekleneni-vermiyor-1913300 (Erişim Tarihi: 10.02.2025).
• Atalay, E. (2021). 19. Yüzyıl Osmanlı İstanbul’unda Kadın Kıyafetinin Evrimi. ETÜT Dergisi, 1 (2), 129-162.
• Atılgan, D. K. (2024). Batılılaşma Döneminden Cumhuriyet’e Osmanlı Kadın Giyim Kuşamında Yasaklar. Turkish Journal of Fashion Design and Management (TJFDM), 6 (2), 97-120, https://doi.org/10.54976/tjfdm.1373124
• Aybar, M. (2018). İllet-i Cüzzam: Osmanlı Dağılma Dönemi. Tarih Okulu Dergisi, 11(33), 503- 517. doi.org/doi.org/10.14225/Joh1160
• Aydın, R. (2018). Türk Modernleşmesinde Bir Görünüm ve Değişim Temsili Olarak Kıyafet. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3 (6), 48-70
• Aysal, N. (2011). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Giyim ve Kuşamda Çağdaşlaşma Hareketleri. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 10, 3-32.
• Billur, D. (2020). İstanbul’da Bulaşıcı Hastalık Tarihinden Kesitler: Şahsiyetler, İmgeler ve Mekânlar Üzerinden Bir İnceleme. MSGSÜ Sosyal Bilimler, 2 (22), 218-237.
• Candan, G. (2020). Glokalizasyon Bağlamında Netflix Reklamları: Göstergebilimsel Bir Analiz. Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi, 2 (1), 3-15.
• Çetin, E. (2012). Osmanlı'da Gündelik Hayata Sosyolojik Bir Bakış. Toplum Bilimleri Dergisi, 7, 277-294
• Demirtaş, Z. (2007). Osmanlı'da Sıbyan Mektepleri ve İlköğretim Örgütlenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (1), 173-183
• Dinçer, S. D. (2023). Güney Kore'nin mali krizde araladığı çıkış kapısı: “Hallyu Politikası”. https://www.aa.com.tr/tr/dosya-haber/guney-korenin-mali-krizde-araladigi-cikis-kapisi-hallyu-politikasi/2971958 (Erişim Tarihi: 29.02.2025).
• Doğanay, A., Ataizi, M., Şimşek, A., Balaban Salı, J., & Akbulut, Y. (2012). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Forman, J. & Damschroder, L. (2008) Qualitative Content Analysis in Liva Jacoby & Laura A. Siminoff (Eds) Emprical Methods for Bioethic: A Prime, 39-62, Amsterdam: Elsevier JAI
• Harmandar, S. (2020). 19.Yüzyılda İstanbul’da Değişen Eğlence Anlayışı ve Yeni Eğlence Mekânları. ETÜT Dergisi, 1 (1), 114-117.
• Hayhurst, M. (2023). Netflix’s 9 Step Localization Strategy for International Streaming Success. https://www.getblend.com/blog/localization-strategies-for-international-streaming-success/ (Erişim Tarihi: 26.01.2025).
• Ildır, A. (2023). Çağan Irmak ile Yaratılan Üzerine Söyleşi: ‘İnsanın Kibri, Canavarın Kalbi’. https://altyazi.net/soylesiler/cagan-irmakla-yaratilan-uzerine-soylesi/ (Erişim Tarihi: 07.03.2025).
• Kamacıoğlu, B. (2017). Çizgi Filmlerin Kültür Aktarımındaki Rolü ve Hayao Miyazaki Çizgi Filmleri. Sanat ve Tasarım Dergisi, 7 (2), 1-18. https://doi.org/10.20488/www-std-anadolu-edu-tr.393478
• Karataş, S. (2003). Osmanlı Eğitim Sisteminde Batılılaşma, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 231-242
• Kavi, M. & Karaman, M. K. (2021). İnternet Dizilerinin Glokalleşmesi Üzerine Bir İnceleme: Hakan: Muhafız Örneği. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (2), 61-79.
• Kim, T (2022). Critical Interpretations of Global-Local Co-Productions in Subscription Video-on-Demand Platforms: A Case Study of Netflix’s YG Future Strategy Office, Television & New Media, 23(4), 405-421. https://doi.org/10.1177/1527476421999437
• Koca, E. (2009). 18. ve 19. Yüzyıl Osmanlı Erkek Modası. Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, 7, 63-81
• Mayring, P. (2000). Qualitative content analysis. Forum: Qualitative Social Research, 1(2)
• Neira, E., Clares-Gavilán, J. & Sánchez-Navarro, J. (2023). Standing up to Hollywood: the Netflix glocal strategy for popularising non-English-language series worldwide. Profesional de la Información, 32 (4). https://doi.org/10.3145/epi.2023.jul.09
• Salsabila, K. (2021). Netflix: Cultural Diversity or Cultural Imperialism? Journal of Transnational American Studies, 8 (1), 15-27 https://doi.org/10.22146/rubikon.v8i1.65480
• Sekmen, M. & Arık Ateş, P. (2014). Türk Gösterim Sanatlarında Sirk. Sanat ve Tasarım Dergisi, 7 (7), 19-30.
• Taş Alicenap, Ç. (2014). Yerelden Evrensele Japon Anime ve Manga Sanatı. Sanat ve Tasarım Dergisi, 7 (7), 31-60. https://doi.org/10.20488/austd.97233
• Yılmaz, Ö. (2017). 1847-1848 Kolera Salgını ve Osmanlı Coğrafyasındaki Etkileri. Avrasya İncelemeleri Dergisi, 6 (1), 23-55.
• Yılmaz, S. (2019). Sosyal Medyada Glokal Yaklaşım Örneği Olarak “McDonalds” Analizi. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 3 (2), 127-145.
• Yiğit, Z. (2023). Netflix Türkiye Yapımlarındaki Sorun: Şahmaran. https://www.otekisinema.com/netflix-turkiye-yapimlarindaki-sorun-sahmaran (Erişim Tarihi: 22.03.2025).
• Yolun, M. (2024). Hastalık, Stigmatizasyon ve Yoksulluk: Osmanlı'dan Erken Cumhuriyet'e Cüzzamlı Dilenciler. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 36, 136-148. https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1415315