SEEING THE INVISIBLE: PHENOMENOLOGY IN ÂSIK VEYSEL’S POEMS

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 3, 1185 - 1205, 30.09.2025

Muhammet Faruk Ekici

https://doi.org/10.37999/udekad.1704914

Öz

When analyzed from a phenomenological perspective, Âsık Veysel’s poems reveal a profound effort to make sense of and question the essence of human existence. This article aims to provide a detailed phenomenological reading of his poetry. The poems “Uzun İnce Bir Yoldayım”, “Benim Sadık Yârim Kara Topraktır”, “Dostlar Beni Hatırlasın”, “Beni Hor Görme Kardeşim”, “Sen Bir Ceylan Olsan Ben de Bir Avcı”, “Dünyada Tükenmez Murat Var İmiş” and “Bu Dünyayı Kuran Mimar” are examined through the lenses of existence, death, time, nature, and essence. Based on the theories of Edmund Husserl and Maurice Merleau-Ponty, the study employs descriptive and interpretive analysis methods. The poems are analyzed in terms of consciousness, transience, intentionality, intersubjectivity, and the body-phenomena relationship. Furthermore, the individual’s relationship with life, death, and society is interpreted within a phenomenological framework. The findings suggest that Âsık Veysel’s poetry builds a bridge between individual experience and collective consciousness and plays a vital role in illuminating human relationships with life, death, nature, and society. This study offers an original example of how traditional folk literature can be analyzed through contemporary thought systems and contributes to phenomenological research in folklore studies.

Anahtar Kelimeler

Folklore , Folk Poetry , Phenomenology , Âsık Veysel

GÖRÜNMEYENİ GÖRMEK: ÂŞIK VEYSEL’İN ŞİİRLERİNDE FENOMENOLOJİ

Öz

Âşık Veysel’in şiirleri fenomenolojik açıdan incelendiğinde bu şiirlerde insan varoluşunun özünü anlamlandırma ve sorgulama çabasının varlığı görülmektedir. Bu makalede, Âşık Veysel’in şiirleri fenomenolojik olarak analiz edilip insan varoluşunun anlamlandırılmasına yönelik detaylı bir okuma sunmak amaçlanmaktadır. “Uzun İnce Bir Yoldayım”, “Benim Sadık Yârim Kara Topraktır”, “Dostlar Beni Hatırlasın”, “Beni Hor Görme Kardeşim”, “Sen Bir Ceylan Olsan Ben de Bir Avcı”, “Dünyada Tükenmez Murat Var İmiş” ve “Bu Dünyayı Kuran Mimar” şiirleri; varoluş, ölüm, zaman, doğa ve öz gibi temalar çerçevesinde incelenmiştir. Çalışmada Edmund Husserl ve Maurice Merleau-Ponty’nin fenomenoloji kuramları temel alınarak betimleyici ve yorumlayıcı analiz yöntemleri kullanılmıştır. Bu şiirlerde bilinç, geçicilik, yönelimsellik, öznelerarasılık ve beden-fenomen ilişkisi çerçevesinde çözümlemeler yapılmıştır. Ayrıca bireyin yaşamla, ölümle ve toplumla kurduğu ilişki fenomenolojik açıdan yorumlanmıştır. Sonuç olarak Âşık Veysel’in şiirlerinin bireysel deneyim ile kolektif bilinç arasında bir köprü kurduğu; bireyin yaşam, ölüm, doğa ve toplum ile ilişkisini aydınlatmada önemli bir işleve hizmet ettiği görülmüştür. Bu çalışma, halk edebiyatı ürünlerinin çağdaş düşünce sistemleriyle nasıl analiz edilebileceğine dair özgün bir örnek teşkil etmekte ve halk bilimi alanında fenomenolojik yönteme dayalı incelemelere katkı sağlamayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Halk Bilimi , Halk Şiiri , Fenomenoloji , Âşık Veysel

Kaynakça

• Alptekin, A. B. (2007). Âşık Veysel (Türküz Türkü Çağırırız). Akçağ Yayınları.
• Bankır, S. (2016). Rakip ve Mahpus Romanlarında Ben ve Öteki İlişkisine Fenomenolojik Bir Bakış. RumeliDE Dil Ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (4), 11-17. https://doi.org/10.29000/rumelide.336451
• Bayraktar, Z. (2015). Âşıklık Geleneğinin Yaşatılmasında Kültürel İcra Mekânı Olarak Eğitim Kurumlarının Rolü: İzmir Halk Âşıkları Derneği Örneklemi. Hümaniter Bilimler ve Sanat Dergisi, 7 (1), 20-35. https://doi.org/10.17218/HUSBED.05770
• Bekki, S. (2021). Halk Müziğinin Seyyar Radyosu Âşık Veysel. Muhit Kitap.
• Buttimer, A. (1976). Grasping the dynamism of lifeworld. Annals of the Association of American Geographers, 66 (2), 277-292. https://doi.org/10.1111/j.1467-8306.1976.tb01090.x
• Cengiz, C. A. (2016). Âşık Veysel’in “Yıllarca Aradım Kendi Kendimi” Şiirinden Hareketle Felsefenin Türk Kültüründeki Yeri. Dört Öge (10), 39-50.
• Cevizci, A. (2015). Felsefe Sözlüğü. Say Yayınları.
• Ceyhan, A. (2024). Âşık Veysel’in Şiirlerinde İslam ve Tasavvuf. Külliyat Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 21, 31-81. https://doi.org/10.51592/kulliyat.1395021
• Coşkun, H. (2020). Âşık Veysel’in Türkülerinde Alevi ve Bektaşi Kültürünün İzleri. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 96, 513-530.
• Cimino, A. (2020). Husserl’s philosophical estrangement from the conjunctivism–disjunctivism debate. Phenomenology and the Cognitive Sciences, 20 (4), 743-779. https://doi.org/10.1007/s11097-020-09683-1
• Crane, T. (1998). Intentionality as the mark of the mental. Royal Institute of Philosophy Supplement, 43, 229-251. https://doi.org/10.1017/s1358246100004380
• Csordas, T. J. (2008). Intersubjectivity and intercorporeality. Subjectivity, 22 (1), 110-121. https://doi.org/10.1057/sub.2008.5
• Çetindağ Süme, G. (2019). Bütünlüğe Ulaşma Yolunda Nasreddin Hoca ve Eşeği. Firat University Journal of Social Sciences, 29(1), 49-57. https://doi.org/10.18069/firatsbed.538637
• Erdal, T. (2024). Âşık Veysel’in Şiirlerinde Otobiyografik Bellek Bağlamında Travmatik Anıların İzleri. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 7(1), 28-48. https://doi.org/10.61729/uhad.1421567
• Ergiydiren, S. (2007). Eleştiride Fenomenolojik Yaklaşımlar. Hece Yayınları.
• Giorgi, A. (1997). The theory, practice, and evaluation of the phenomenological method as a qualitative research procedure. Journal of Phenomenological Psychology, 28 (2), 235-260. https://doi.org/10.1163/156916297X00103
• Gutland, C. (2018). Husserlian phenomenology as a kind of introspection. Frontiers in Psychology, 9, 896. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.00896
• Hamdi, S. (2023). The Nede ritual in Mount Sulung Lombok. Tsaqofah, 21 (1). https://doi.org/10.32678/tsaqofah.v21i1.8194
• Hayes, C., & Graham, Y. (2021). Phenomenology: Conceptually framing phenomenological research, design and methodology. IGI Global. https://sure.sunderland.ac.uk/id/eprint/13615/
• Husserl, E. (2003). Fenomenoloji Üzerine Beş Ders (H. Tepe, Çev.). Bilim ve Sanat Yayınları.
• Ivanytskyi, A. M. (2022). Sacred foundations of folk song art. Vìsnik Kiïvs’kogo Nacìonal’nogo Unìversitetu Kulʹturi ì Mistectv, 5 (1), 14-23. https://doi.org/10.31866/2616-7581.5.1.2022.258134
• İçel, H. (2019). Çolpan’ın Şiirlerinde Özgürlük Özlemi ve Çolpan Yıldızı İmgesi. AKRA Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 7(17), 135-147. https://doi.org/10.31126/akrajournal.491141
• Joseph, M. A. (2020). The lived experiences of folklore healing practices as a health patterning modality. Journal of Holistic Nursing, 38 (3), 263-277. https://doi.org/10.1177/0898010119880116
• Kaya, D. (2020). Âşık Veysel. Sivas Belediyesi (3. Basım).
• Kaya, M. (2002). Dîvânü Lugâti’t-Türk’ün Halkbilimi Açısından Önemi. Folklor/Edebiyat, 8/31, 39-49.
• Köktürk, Ş. (2014). Âşık Veysel’de Vahdet-i Vücut Anlayışı. Journal of Turkish Studies, 9/4, 749-758. DOI:http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7118
• Kuleli, M. (2023). Yazınsal Metin Karakterine Fenomenolojik Bakış: Ömer Seyfettin’in “Perili Köşk” Hikâyesi. FSM İlmi Araştırmalar İnsan Ve Toplum Bilimleri Dergisi, 22, 293-313. https://doi.org/10.16947/fsmia.1408493
• Matthews, E. (2006). Merleau-Ponty: A guide for the perplexed. Continuum. https://doi.org/10.5040/9781472547064
• Melle, U. (2002). Edmund Husserl: From reason to love. In U. Melle (Ed.), Edmund Husserl: From reason to love (ss. 229-248). Springer Netherlands. https://doi.org/10.1007/978-94-015-9924-5_12
• Merleau-Ponty, M. (1962). Phenomenology of perception (C. Smith, Trans.). Routledge & Kegan Paul.
• Najamuddin, N., Kesuma, A. I., & Bustan, B. (2020). Rituals and spell of sailing as Soreang fishermen community’s economic system in 4.0. International Journal of Culture and Social Trends, 2 (1), 123-127.
• Ngulube, P. & Ngulube, B. (2017). Application and contribution of hermeneutic and eidetic phenomenology to indigenous knowledge research. In Handbook of research on theoretical perspectives on indigenous knowledge systems in developing countries (ss. 127–155). IGI Global. https://doi.org/10.4018/978-1-5225-0833-5.CH006
• Oğuzcan, Ü. Y. (2001). Dostlar Beni Hatırlasın. (Âşık Veysel-Hayatı ve Bütün Şiirleri). İnkılap Yayınları.
• Özlem, D. (2015). Kant Üstüne Yazılar. Notos Yayınları.
• Sarı, M. (2023). Âşık Veysel’in Talebelerinden Öğretmen Şâir Osman Topçu. Hikmet - Akademik Edebiyat Dergisi, (Âşık Veysel Hatırasına Gelenek ve Edebiyat Özel Sayısı, Ekim), 75–96. https://doi.org/10.28981/hikmet.1359633
• Slattery, M. (2012). Sosyolojide Temel Fikirler. Sentez Yayıncılık.
• Smith, D. W. (2019). Phenomenology. Stanford University Press.
• Spiegelberg, H. (2021). Fenomenolojik Hareket Tarihsel Bir Giriş (çev. Seçim Bayazit). Pinhan Yayınları.
• Stahl, G. (2015). Conceptualizing the intersubjective group. International Journal of Computer-Supported Collaborative Learning, 10(3), 209–217. https://doi.org/10.1007/s11412-015-9220-4
• Stoller, S. (2000). Reflections on feminist Merleau-Ponty skepticism. Hypatia, 15(1), 175–182. https://doi.org/10.1111/j.1527-2001.2000.tb01084.x
• Şan, E. (2016). Sanat Yapıtının Fenomenolojisi. MSGSÜ Sosyal Bilimler (14), 49-63.
• Şen, C. (2017). Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirinde Aşkın Halleri/Fenomenolojisi (Görüngüsü) Üzerine Bir İnceleme. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, 17(17), 185-206.
• Şen, C. (2024). Mehmet Can Doğan’ın Şiirinde Duygu ve Algıların Fenomenolojisi. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, 16(32), 21-46. https://doi.org/10.26517/ytea.573
• Şimşek, E. (2016). Âşık Veysel’in Âşıklık Geleneği İçerisindeki Yeri Üzerine Bir Değerlendirme. AKRA Kültür Sanat Ve Edebiyat Dergisi, 4(9), 117-126. https://doi.org/10.31126/akrajournal.328241
• Şimşek, E. (2017). Kültürümüzde Yol ve Bu Bağlamda “Uzun İnce Bir Yoldayım” Adlı Şiirin Sembolik Çözümlemesi. AKRA Kültür Sanat Ve Edebiyat Dergisi, 5(13), 55-69. https://doi.org/10.31126/akrajournal.325670
• Toombs, S. K. (1988). Illness and the paradigm of lived body. Theoretical Medicine, 9(2), 201–226. https://doi.org/10.1007/bf00489413
• Topakkaya, A. (2013). Âşık Veysel’in “Güzelliğin On Para Etmez” Adlı Şiiri’ne Felsefi Açıdan Bir Bakış. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 67, 89-102.
• Türkyılmaz, D. (2025). Âşık Veysel’in Şiirinde Veysel Ve Sazı. Milli Folklor, 19/146, 54-65.
• Tunç, G. (2023). Ansızın Kalpte Uyanan: Âşık Veysel’in Şiirlerinde Kalbin Belleği. Milli Folklor, 18/138, 75-84. doi:10.58242/millifolklor.1090689.
• Uygur, N. (2016). Edmund Husserl’de Başkasının Ben’i Sorunu. YKY Yayınları.
• Yavuz, O. & Bakış, R. (2023). Âşık Veysel’de Varoluşun Boyutları. Akademik Platform İslami Araştırmalar Dergisi, 7/3, 375-393. https://doi.org/10.52115/apjir.1402346.
• Yeşilyurt, T. (2019). Ercüment Behzat Lav’ın “Nuhun Gemisi” Adlı Şiirine Fenomenolojik Bir Yaklaşım. Adıyaman University Journal of Social Sciences, 32, 298-317. https://doi.org/10.14520/ADYUSBD.572025
• Zahavi, D. (2020). Fenomenoloji: İlk Temeller (S. Bayazit, Çev.). Ayrıntı Yayınları.