POPÜLER KÜLTÜR VE EĞLENCE KÜLTÜRÜNÜN DÖNÜŞÜMÜ

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 3, 1450 - 1468, 30.09.2025

Ahmet Faruk Koşar , Özgür Kıran

https://doi.org/10.37999/udekad.1705618

Öz

Bu makale, popüler kültür ve eğlence kültürünün tarihsel süreçte geçirdiği dönüşümleri disiplinlerarası bir yaklaşımla ele almaktadır. Kültür kavramının çok boyutlu yapısından hareketle, yüksek kültür–popüler kültür ayrımı, kitle kültürü tartışmaları ve kültür endüstrisinin işleyişi kuramsal düzeyde incelenmiştir. Frankfurt Okulu düşünürleri popüler kültürü kapitalist sistemin bireyleri pasifleştiren ve standartlaştıran bir aracı olarak görürken; Birmingham Ekolü, halkın gündelik pratikleri aracılığıyla kültürü dönüştürebildiğini ve popüler kültürün bir direniş alanı sunduğunu savunmaktadır. Bu karşıt yaklaşımlar, popüler kültürün hem manipülatif hem de özgürleştirici potansiyellerini ortaya koymaktadır. Günümüzde dijitalleşme ve küreselleşme, popüler kültürün üretim ve tüketim süreçlerini kökten dönüştürmüştür. Sosyal medya, streaming platformları ve kullanıcı üretimi içerikler, bireyleri yalnızca tüketici değil aynı zamanda üretici (üretüketici) konumuna taşımıştır. Ancak algoritmaların ve veri ekonomisinin etkisi, kültürün daha fazla metalaşmasına da yol açmaktadır. Türkiye özelinde arabesk müzik örneği, modernleşme, göç ve kentleşme süreçlerinde popüler kültürün geleneksel ile modern değerler arasındaki gerilimi nasıl yansıttığını göstermektedir. Sonuç olarak, popüler kültür ve eğlence kültürü küresel ve yerel dinamiklerin etkisiyle sürekli değişen, çok katmanlı bir olgudur. Bu nedenle hem kuramsal hem de pratik düzeyde popüler kültürün toplumsal etkilerini anlamak, kültür çalışmalarında önemli bir araştırma alanı olmaya devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kültür , Popüler Kültür , Eğlence Kültürü , Kültürel Süreçler

THE TRANSFORMATION OF POPULAR CULTURE AND ENTERTAINMENT CULTURE

Öz

This article examines the historical transformations of popular culture and entertainment culture through an interdisciplinary approach. Building on the multidimensional nature of the concept of culture, it analyzes the theoretical debates on the distinctions between high culture and popular culture, mass culture, and the functioning of the culture industry. While the Frankfurt School thinkers regard popular culture as a tool of the capitalist system that standardizes and pacifies individuals, the Birmingham School emphasizes how people, through their everyday practices, can transform culture and turn popular culture into a site of resistance. Social media, streaming platforms, and user-generated content have positioned individuals not only as consumers but also as producers (prosumers). However, the influence of algorithms and the data economy has also accelerated the commodification of culture. In the Turkish context, the example of Arabesque music illustrates how popular culture reflects the tensions between traditional and modern values during modernization, migration, and urbanization processes. In conclusion, popular culture and entertainment culture are multifaceted phenomena that constantly evolve under the influence of both global and local dynamics. Therefore, understanding the societal impacts of popular culture remains a significant area of inquiry in cultural studies, both theoretically and practically.

Anahtar Kelimeler

Culture , Popular Culture , Entertainment Culture , and Cultural Processes

Kaynakça

• Adorno, T. (2005). Kültür endüstrisini yeniden düşünmek. In E. Mutlu (Der.), Kitle iletişim kuramları (ss. 240-249). Ütopya Yayınevi.
• Alemdar, K. & Erdoğan, İ. (1994). Popüler kültür ve iletişim. Ümit Yayınları.
• Alemdar, K. & Kaya, R. (1983). Kitle iletişiminde temel yaklaşımlar. Savaş Yayınları.
• Altınbaş Sarıgül, F. (2019). Popüler kültür nedir? Ne değildir?. Altınbaş Üniversitesi Yayınları.
• Arık, M. B. (2004). Medya ve kültür çalışmaları kapsamında kültürel çalışmalar ekolüne bir bakış. In M. Işık (Edt.), Medyada yeni yaklaşımlar (ss. 89–110). Eğitim Kitabevi.
• Arıkan, H. (2020). Mass culture and commodified art. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 6(2), 149-157.
• Arrendt, H. (1996). Geçmişle gelecek arasında. (B.S. Şener, Çev.). İletişim Yayınları.
• Batmaz, V. (2006). Medya popüler kültürü gizler. Kara Kutu Yayınları.
• Browne, R. B. (2017). Popüler kültür: bir tanım girişimi üzerine notlar. (M. S. Engen, Çev.). Hikmet Yurdu Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 10 (19), 173-180.
• Castells, M. (2000). Materials for an exploratory theory of the network society. The British Journal of Sociology, 51 (1), 5-24.
• Çağan, K. (2003). Popüler kültür ve sanat. Altınküre Yayınları.
• Çakır, M. (2014). Görsel kültür ve küresel kitle kültürü. Ütopya Yayın Evi.
• Çeçen, A. (1984). Kültür ve politika. Hil.
• Çelikkaya, M. F. (2010). Seküler bir kutsal oluşturma aracı olarak medya ve din ilişkisi, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi.
• Çetin, B. N. (2019). Üretüketim olgusu bağlamında örtülü emek olarak dijital üretüketici emeği. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 77, 349-382. https://doi.org/10.26650/jspc.2019.77.0099
• Eaglaton, T. (2011). Kültür yorumları. (Ö. Çelik, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Eliot, T. S. (1987). Kültür üzerine düşünceler. (S. Kantarcıoğlu, Çev.). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları:478. Mas Matbaacılık.
• Erdoğan, İ. (1999). Popüler kültür: Kültür alanında egemenlik ve mücadele. N. Güngör (Der.), In Popüler kültür ve iktidar (ss. 18–52). Vadi Yayınları.
• Erdoğan, İ. (2004). Popüler kültürün ne olduğu üzerine. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, 57, 1-18.
• Fiske, J. (2012). Popüler kültürü anlamak. (S. İrvan, Çev.). Pharmakon Yayınevi.
• Gans, H. J. (2005). Popüler kültür ve yüksek kültür. Yapı Kredi Yayınları.
• Gökalp, Z. (1972). Hars ve medeniyet. İş matbaacılık yayınları.
• Güngör, N. (1999). Popüler kültür ve iktidar. Vadi Yayınları.
• Güvenç, B. (1999). İnsan ve kültür. Remzi Kitabevi.
• Güvenç, B. (2002). Kültürün ABC’si. Yapı Kredi Yayınları.
• Hall, S. (1998). Yerel ve küresel: küreselleşme etniklik, kültür, küreselleşme ve dünya sistemi. Bilim Sanat Yayınları.
• Hall, S. (1980). Encoding/decoding. Hall, S, Hobson, D., Lowe, A. and Wills, P. (Eds.). In Culture, Media, Language (ss. 51-61). Hutchinson.
• Hall, S. (1981). Notes on the deconstruction the popular. Jones, G.S., eds.
• Jenkins, H. (2006). Convergence culture: where old and new media collide. New York University Press.
• Kaban, E. Ç. (2023). Yetim bir entelektüelin gözünden işçi sınıfı: Hoggart’ın “okuryazarlığın kullanımları, işçi sınıfı yaşamının veçheleri”. 4. BOYUT Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi (21), 119-123. https://doi.org/10.26650/4boyut.2022.1221404
• Karayemiş, O. (2019). Dijitalleşme ve öznelliğin üretimi: aşırı iletişim çağının bir ön panoraması. Ö. Taburoğlu (Edt.), In Dijital çağ (ss. 39-61). Doğu Batı Yayınları.
• Kroeber A. L. & Kluckhohn C. (1952). Culture a critical review of concepts and definitions. The Harvard University Printing.
• Kula, O. B. (1992). Demokratikleşme süreci & eleştirel kültür bilinci. Gündoğan Yayınları.
• Lull, J. (2001). Medya iletişim kültür. (N. Güngör, Çev.). Vadi Yayınları.
• Lüddemann, S. (2010). Kultur. EineEinführung. Verlagfür Sozial wissenschaften.
• Macit, M. H. (2011). İnsan ve Karl Marks’ın insan anlayışı üzerine, Eskiyeni, 20, 24-30.
• Mavi, İ. (2023). Türkiye’de popüler kültürün boş zaman değerlendirme etkinlikleri üzerindeki etkisi, Sosyolojik Düşün, 8 (2), 247-274.
• Mukerji, C. & Schudson, M. (1991). Rethinking popular culture: contemporary perspectives in cultural studies. University of California Press.
• Mutlu, E. (2001). Popüler kültürü eleştirmek. Doğu Batı Düşünce Dergisi, (15).
• Oktay, A. (1997) Türkiye’de popüler kültür. Yapı Kredi Yayınları.
• Oskay, Ü. (1999). Yıkanmak istemeyen çocuklar olalım. Yapı Kredi Yayınları.
• Örmeci, O. (2008). Popüler kültür. Elips Kitap.
• Özbek, M. (1994). Popüler kültür ve Orhan Gencebay arabeski. İletişim Yayınları.
• Özkök, E. (1985). İletişim kuramları açısından kitlelerin çözülüşü. Tan Yayınları.
• Özyiğit, V. (2023) Sosyal medya ve dindarlık ilişkisi üzerine bir araştırma: Ereğli/Beyköy Örneği, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi.
• Peter B. (1994). Tarih ve toplumsal kuram. (M. Tunçay, Çev.). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Smith, P. & Rilley, A. (2016). Kültürel kurama giriş. (S. Güzelsarı & İ. Gündoğdu, Çev.). Dipnot Yayınları.
• Stokes, M. (1998). Türkiye’de arabesk olayı. (H. Eryılmaz, Çev.). İletişim Yayınları.
• Storey, J. (2001). Cultural theory and popular culture: an introduction. Pearson/Prentice Hall.
• Şimşek, İ. (2019). Sosyo-ekonomik bir medya gerçekliği olarak televizyon vaizliği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul Ticaret Üniversitesi.
• Topçu, N. (1970). Kültür ve medeniyet. Hareket Yayınları.
• Turhan, M. (2015). Kültür değişmeleri – Sosyal psikoloji bakımından bir tetkik. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Uygur, N. (1996). Kültür kuramı. Yapı Kredi Yayınları.
• Ülker, S. (2011). Türkiye’de halk dindarlığının dönüşümünde görsel medyanın rolü. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi.
• Varsak, O. (2023). Sosyal medya kullanımının dini inanç ve davranışla ilişkisi (Bursa lise öğrencileri örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Uludağ Üniversitesi.
• Williams, R. (1993). Kültür. (S. Aydın, Çev.). İmge Yayınları.
• Yakut, S. (2023). Z kuşağı gençlerinin sosyal medya kullanımlarının dini öğrenmelerine etkileri: Fenomenolojik bir araştırma. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi.
• Yaylagül, L. (2006). Kitle iletişim kuramları. Dipnot Yayınları.
• Yazıcı, M. (2015). Dinin magazinleştirilmesi: Türk televizyonlarında dinin temsili. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi.
• Yıldırım, M. (2020). Kültürel pratikler ve salgın ilişkisi bağlamında covid-19. Türkoloji, 3(101), 89-107.
• İnternet Kaynakları
• https://omgiletisim.com/we-are-social-dijital-2024-global-raporu-yayinlandi / Erişim Tarihi: 3.05.2024
• https://www.marketingturkiye.com.tr/haberler/turkiyenin-eglence-haritasi/ Erişim Tarihi: 3.05.2024