ORTAOKUL TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDAKİ YAZMA ETKİNLİKLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 3, 1206 - 1224, 30.09.2025

Fatma Nur Doğan

https://doi.org/10.37999/udekad.1707391

Öz

Dil becerilerinin geliştirilmesinde öğrencilerin aktif katılım gösterdikleri ve uygulamalar yaptıkları etkinliklerin işlevsel bir rolü vardır. Türkçe ders kitaplarının da bu nedenle etkinlik temelli bir anlayışla oluşturulması gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı ortaokul Türkçe ders kitaplarında bulunan yazma etkinliklerini çeşitli değişkenler açısından incelemektir. Nitel yaklaşımda doküman incelemesi yöntemi ile yürütülen çalışmada yazma etkinlikleri; temalara, etkinlik türlerine ve kazanımlara göre dağılımları bakımından betimsel analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Çalışma sonucunda ilk olarak 5. sınıfta 24, 6. sınıfta 47, 7. sınıfta 40, 8. sınıfta 57 yazma etkinliği olduğu belirlenmiştir. Etkinlik türü bakımından bütün sınıf düzeylerinde en çok “bir kavram hakkında/bir konuda metin yazma, bir konu hakkındaki düşüncelerini yazma” etkinlik türlerine rastlanmıştır. Yazma kazanımları açısından ise 5. sınıf düzeyinde “Yazma sürecine yönelik öz yansıtma yapabilme/kendini uyarlayabilme”, 6 ve 7. sınıf düzeyinde “Yazma stratejilerini uygular.”, 8. sınıf düzeyinde “Yazdıklarını paylaşır.” kazanımlarının en çok kullanıldığı belirlenmiştir. Genel olarak 5 ve 7. sınıf düzeylerinde yazma etkinliklerinin sayısının düşük, 8. sınıf düzeyinin ise sayı bakımından nispeten yeterli durumda olduğu; bütün sınıf düzeylerinde çoğunlukla benzer etkinlik türlerinin kullanıldığı, etkinlik çeşitliliğinin sağlanamadığı belirlenmiştir. Kazanım bakımından da ders kitaplarının aynı yazma kazanımları etrafında şekillendiği görülmüştür. Çalışmanın ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki yazma etkinliklerinin görünümünü sergilemesi bakımından önemli olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yazma , Yazma becerisi , Etkinlik , Türkçe ders kitabı.

WRITING ACTIVITIES IN SECONDARY SCHOOL TURKISH TEXTBOOKS

Öz

Turkish textbooks should be prepared based on an activity-based approach. The aim of this study is to examine the writing activities found in secondary school Turkish textbooks in terms of various variables. Conducted using the document analysis method in a qualitative approach, the study analysed writing activities in terms of their distribution according to themes, activity types, and subskills using descriptive analysis. The study found that there were 24 writing activities in 5th-grade, 47 in 6th-grade, 40 in 7th-grade, and 57 in 8th-grade. In terms of activity type, the most common activities across all grade levels were writing a text about a concept/topic and writing about one's thoughts on a topic. In terms of writing achievements, it has been determined that the most frequently used achievements are ‘being able to reflect on the writing process/adapt oneself’ at the 5th grade; ‘the students applying writing strategies’ at the 6th and 7th-grade levels; and ‘the students sharing what they have written’ at the 8th-grade level. Overall, it was determined that the number of writing activities was low in grades 5 and 7, while grade 8 had a relatively adequate number of activities.

Anahtar Kelimeler

Writing , Writing skill , Activity , Turkish textbook.

Kaynakça

• Akyol, H. (2006). Türkçe Öğretim Yöntemleri. Kök Yayıncılık.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. & Yıldırım, E. (2007). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı. Sakarya Yayıncılık.
• Altunkaya, H. (2019). Yazma Eğitimi. H. Kavruk & H. Kurnaz (Ed.), Türkçe Öğretimi içinde (s. 81-84). Atlas Akademik Yayıncılık.
• Arıcı, B. (2020). Yazma Eğitimi. A. İşcan & S. Baskın ( Ed.). Türkçe Eğitimi içinde (s. 91-116). Atlas Akademik Yayınları.
• Atasoy, A. (2022). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan yazma etkinliklerine ilişkin bir değerlendirme. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (30), 20-35. 10.29000/rumelide.1188738.
• Ateş, M. (2023).Yazma becerisinin öğretiminde kullanılan yöntem ve tekniklerin Türkçe ders kitaplarında yer alan yazma etkinliklerinde kullanımının incelenmesi. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi (AKEF) Dergisi, 5(3), 1173-1182. https://doi.org/10.38151/akef.2023.105
• Atli, B. (2022). Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin tür temelli yazma modeline göre incelenmesi[Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Kütahya Dumlupınar Üniversitesi.
• Aydeniz, S. (2022).Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerde yaratıcı yazma. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (30), 135-157. 10.29000/rumelide.1192512
• Bahşi, N. (2021). Ortaokul 8. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan yazma etkinliklerinin incelenmesi. Jass Studies The Journal of Academic Social Science Studies, 14(87),15-32. http://dx.doi.org/10.29228/JASSS.52773
• Bal, H. (2001). Bilimsel Araştırma Yöntem ve Teknikleri. SDÜ Basımevi.
• Başar, T. & Yavaşlı, M. (2020). Yazarlık ve yazma becerileri dersi öğretim programına yönelik öğretmen görüşleri. Anadili Eğitimi Dergisi, 8(2), 270-291. https://doi.org/10.16916/aded.663448
• Batur, Z. & Ellialtı, M. (2018). Türkiye ve İngiltere’deki 11-14 yaş öğrencilerinin ana dili çalışma kitaplarındaki yazma etkinliklerinin incelenmesi. International Journal of Language Academy, 6(2), 419-427. http://dx.doi.org/10.18033/ijla.3929
• Berninger, V., Yates, C., Cartwright, A., Rutberg, J., Remy, E. and Abbott, R. (1992). Lower-level developmental skills in beginning writing. Reading and Writing, 4(3), 257-280. Ceran, D. (2013). Türkçe öğretmeni adaylarının yazma dersine yönelik tutumlarının değerlendirilmesi. Turkish Studies, 8(1), 1151-1169.
• Coşkun, H. & Narinç, F. N. (2018). 2017 Türkçe öğretim programı esas alınarak hazırlanan 5. sınıf türkçe ders kitabında yer alan yazma ve konuşma etkinliklerinin incelenmesi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (16), 409-427.
• Creswell, J. W. (2016). Nitel Araştırma Yöntemleri Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. (M. Gün & S. B. Demir, Çev. Ed.). Siyasal Kitapevi.
• Çevik, A. & Güneş, F. (2017). Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(2), 272-286. 10.16916/aded.288848
• Demir Atalay, T. (2015). Yazma becerisi açısından örnek bir kitap incelemesi. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], 54, 727-777.
• Demir, T. (2013). İlköğretim öğrencilerinin yaratıcı yazma becerileri ile yazma öz yeterlik algısı ilişkisi üzerine bir çalışma. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2(1), 84-104.
• Ekiz, E. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Anı Yayıncılık.
• Erdoğan, Ö. (2024). 5. sınıf Türkçe ders kitabındaki yazma etkinliklerinin yöntem ve teknikler açısından incelenmesi. International Journal of Language Academy, 12(4), 32-42. http://dx.doi.org/10.29228/ijla.78451
• Evans, J. (2001). Introduction: learning and teaching the complexities of writing. In Janet Evans (Ed.), Writingin the Elementary Classroom: A Reconsideration. Portsmout, NH: Heinemann.
• Gholampour, S. & Mehrabi, D. (2023). Literature review of elt textbook evaluation. MEXTESOL Journal, 47(2), 1-7.
• Gündüz, O. & Şimşek, T. (2011). Uygulamalı yazma eğitimi. Grafiker yayınları.
• Güneş, F. (2017). Türkçe Öğretimi Yaklaşımlar ve Modeller. Pegem Akademi.
• Gürgah, N. (2024). Yaratıcı yazma becerilerinin 6. sınıf Türkçe ders kitabındaki durumu. Uluslararası Dil Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 1(1), 100-125.
• İslam, Y. (2012). Araştırma-Yazma ve Sunu Teknikleri. Seçkin Yayıncılık.
• Kantemir, E. (1991). Yazılı ve Sözlü Anlatım. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Karacaoğlu, M. Ö., Dağ, M. & Uzun, O. (2021). Türkçe ders kitaplarındaki yazma etkinliklerinin incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 96-126. https://doi.org/10.21733/ibad.852233
• Karadağ, Ö. & Maden, S. (2019). Yazma Eğitimi Kuram, Uygulama, Ölçme ve Değerlendirme. A. Güzel & H. Karatay (Ed.), Türkçe Öğretimi Elkitabı içinde (s. 263-299). Pegem Akademi.
• Karadağ, R. & Kayabaşı, B. (2011). Yazılı anlatım becerilerinin geliştirilmesinde okuma me- tinleri olarak gazete köşe yazılarının kullanılması. Electronic Turkish Studies, 6(3). 989- 1010.
• Karagöl, E. & Tarakçı, R. (2018).Yazma becerisi kazanımları açısından ortaokul Türkçe ders kitapları. International Journal of Languages Education, 6(4), 87-100.
• Karakoç Öztürk, B. & Aydın, C. (2022). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki yazma yöntemlerine yönelik bir inceleme. RESS Journal Route Educational & Social Science Journal, 9(3), 369-390. http://dx.doi.org/10.17121/ressjournal.3165
• Kasa Ayten, B. & Ercan, M. (2021). İlkokul 4. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan yazma etkinliklerinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(3), 833-853. https://doi.org/10.16916/aded.888824
• Kavcar, C., Oğuzkan, F. & Hasırcı, S. (2016). Türkçe Öğretimi: Türkçe Sınıf Öğretmenleri İçin. Anı Yayıncılık.
• Kuş, E. ( 2007). Nitel-Nicel Araştırma Teknikleri. Anı Yayıncılık.
• Lüle Mert, E. (2014) Türkçenin eğitimi ve öğretiminde dört temel dil becerisinin geliştirilmesi sürecinde kullanılabilecek etkinlik örnekleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(1), 23-48.
• Miles, M. B. & Huberman, M. (2016). Genişletilmiş Bir Kaynak Kitap: Nitel Veri Analizi. (S. Akbaba Altun & A. Ersoy, Çev. Ed.). Pegem Akademi.
• Mutlu, H. H. (2021) Yazma Eğitimi. G. Aytaş (Ed.), Türkçe Eğitiminde Anlama ve Anlatma Becerileri içinde (s.147-164). Akçağ Yayınları.
• Müldür, M. & Çevik, A.(2020). Türkçe ders kitaplarındaki yazma etkinliklerinin süreç odaklı yaklaşım açısından incelenmesi. Ekev Akademi Dergisi, (84), 491-510.
• Myers, D. G. (1993). The rise of creative writing, journal of the history of ideas. 54(2), 277-297. https://doi.org/10.2307/2709983
• Özbilen, U. (2020). Türkçe Eğitiminde Yazma Eğitimi. A. Z. Güven (Ed.), Türkçe Eğitimine Genel Bir Bakış içinde (s.141-163). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri. (M. Bütün & S. B. Demir, Çev.). Pegem Akademi.
• Planton, S., Jucla, M., Roux, F. E. & Demonet, J. F. (2013). The “handwritingbrain”: meta-analysisof neuroimaging studies of motorversus orthographic processes. Cortex, 49(10), 2772-2787.
• Rao, Z. (2007). Training in brainstorming and developingwriting skills. ELT Journal, 61(2), 100-106 Şimşek, Ş. & Demirel, İ. F. (2020). Ortaokul Türkçe ders kitaplarının anlatıma dayalı etkinlikler yönünden karşılaştırılması. Kastamonu Education Journal, 28(5), 2125-2135. 10.24106/kefdergi.731886.
• Tok, M. & Ünlü, S.(2014). Yazma becerisi sorunlarının ilkokul, ortaokul ve lise öğretmenlerinin görüşleri doğrultusunda karşılaştırılmalı olarak değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(50), 73-95. https://doi.org/10.17755/esosder.04506
• Uyğun, A. (2019). 2018 Türkçe dersi öğretim programındaki yazma kazanımlarının ve ders kitaplarındaki etkinliklerin yaratıcı yazma becerisine uygunluğunun incelenmesi[Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
• Walker, B., Shippen, M. E., Alberto, P., Houchins, D. E. & Cihak, D. F. (2005). Using the expressive writing program to improve the writing skills of high school student with learning disabilities. Learning Disabilities Research & Pratice, 20(3), 175-183. 10.1111/j.1540-5826.2005.00131.x
• Yağcı, İ. (2009). Yazılı Anlatım. S. Odacı (Ed.), Üniversiteler İçin Dil ve Anlatım Dil-Yazılı Anlatım-Sözlü Anlatım-Etkili Iletişim içinde (s. 251-396). Palet Yayınları.
• Yalçın, A. (2018). Son Bilimsel Gelişmeler Işığında Türkçe Öğretimi Yöntemleri. Akçağ Yayınları.
• Yangın, B. (2002). Kuramdan Uygulamaya Türkçe Öretimi. Dersal Yayıncılık.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, A. (2016). İlkokulda öğrenme amaçlı yazma etkinliklerinin akademik başarıya etkisinin tartışılması. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11(14), 861-870. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9665