RUS BİLİMKURGUSUNDA EKOELEŞTİRİ: STRUGATSKİ KARDEŞLERİN ESERLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 3, 1469 - 1485, 30.09.2025

Sinem Söyler

https://doi.org/10.37999/udekad.1720121

Öz

Sovyet Dönemi Rus fantastik edebiyatının en önemli yazarlarından olan Arkadi ve Boris Strugatski, sadece bilimkurgu ve fantastik türlerine yenilikler getirmekle kalmayıp aynı zamanda eserlerinde derin felsefi ve toplumsal temaları da işleyerek edebiyatta fantastiğin güçlü bir tür olarak yerini bulmasını sağlamışlardır. Bilim ve insan deneyimi ile beslenen yazarlar, eserlerinde hem bilimin sağladığı verileri hem de fantastiği kullanarak insanın geçmişten günümüze ve gelecekte karşılaşabileceği veya karşılaştığı sorunları ve olayları anlatmışlardır. Bu çalışmada yazarların en bilinen Tanrı Olmak Zor İş (Трудно Быть Богом 1964), Uzayda Piknik (Пикник на Обочине 1972) gibi romanları üzerinden ekoeleştirel bir okuma yapılacaktır. Çevresel adalet anlayışı çerçevesinde, insanın doğal dünya ile kurduğu ilişkiyi sosyal, kültürel ve tarihsel bağlamlarıyla birlikte inceleyen ekoeleştiri, yazılan bu romanlarda Kardeşlerin tasavvur ettikleri gelecek yaşam ve onun getirileri, toplumun yarattığı karmaşanın sebep olduğu bozulmalar ve mutasyona uğrayan bir doğayı incelememize olanak sağlayacaktır. Çoğulcu yöntem kullanılan bu çalışmada eserler ve yazarlar hakkında literatür taraması yapılmış, yazarların eserleri, doğa ve ekoloji temalı yazıları ayrıntılı bir biçimde okunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Fantastik , Bilimkurgu , Ekoloji , Ekoeleştiri , Strugatski

ECOCRITICISM IN RUSSIAN SCIENCE FICTION: AN ANALYSIS OF THE WORKS OF THE STRUGATSKY BROTHERS

Öz

Arkady and Boris Strugatsky, two of the most important authors of Soviet-era Russian fantasy literature, not only brought innovations to the science fiction and fantasy genres but also made it possible for fantasy to establish itself as a powerful literary genre by addressing deep philosophical and social themes in their works. Drawing on science and human experience, the authors use data and fantasy to describe problems and events that human beings may face in the past, present or future. This study will provide an ecocritical reading of the authors' most well-known novels, such as Hard to Be a God (Трудно Быть Богом 1964) and Roadside Picnic (Пикник на Обочине 1972). Within the framework of environmental justice, ecocriticism — the analysis of the relationship between humans and the natural world, together with its social, cultural, and historical contexts — will enable us to examine the Brothers' envisaged future life and its benefits, as well as the degradation caused by societal chaos and a mutating nature. This study employed a pluralist approach, involving a literature review of the works and authors. The authors' nature and ecology-themed writings were examined in detail.

Anahtar Kelimeler

Fantasy , Science Fiction , Ecology , Ecocriticism , Strugatsky

Kaynakça

• Arbitman, R. (1990). Morskaya… İ proçaya pena: Obzor, spravka po fantastike. Vsesoyuz. Sovet KLF.
• Baratta, C. (2012). Environmentalism in the realm of science fiction and fantasy literature. Cambridge Scholars Publishing.
• Bondarenko, S. P. & Kurilski, V. M. (2008). Neizvestnıye Strugatskie. Pis’ma. Raboçie dnevniki. 1942-1962 gg. AST.
• Britikov, F. A. (1970). Russkiy sovetskiy nauçno-fantastiçeskiy roman. Nauka
• Garanina, S. P. (1985). Yestestvennonauçnaya kniga v Rossii (vkluçitel’no do XVIII v.). MGİK.
• Garrard, G. (2021). Ekoeleştiri ekoloji ve çevre üzerine kültürel tartışmalar. (Çev. E. Genç). Kollektif Kitap
• Glotfelty, C. & Fromm, H. (1996). The ecocriticism reader: Landmarks in literary ecology. University of Georgia Press
• Gureviç, G.İ. (1967). Karta stranı fanteziy. İskusstva.
• Heise, U. K. (2008). Sense of place and sense of planet: The environmental imagination of the global. Oxford University Press.
• Kaytoh, V. (2003). Bratya Strugatskie. Oçerk tvorçestva (Per. V. Borisova). Bondarenko, S. (Red.), Mirı bratyev Strugatskih. Sobraniye soçineniy içinde (ss. 409-670). Stalker.
• Kovtun, Ye. N. (1999). Poetika neobıçaynogo: Hudojestvennıye mirı fantastiki volşebnoy skazki, utopii, pritçi i mifa (na materiale yevropeyskoy literaturı pervoy polovinı XX veka). MGU
• Larin, S. (1961). Literatura krılatoy meçtı. Znaniye.
• Marks, K. & Engels, F. (1956). İz rannıh proizvedeniy: Ekonomiçesko-filosofskiye rukopisi (1844 g.). Gospolitizdat.
• Morris, B. (2019). Ekolojik insancıllığın öncüleri Mumford, Dubos ve Bookchin. (Çev. B. Esen). Sümer Yayıncılık.
• Neronova, İ. V. (2015). Hudojestvennıy mir i yevo konstruirovaniye v tvorçestve A.N. i B.N. Strugatskih 1980-x godov. Voronejskiy Gosudarstvennıy Universitet.
• Parrinder, P. (2014). Science Fiction: A Critical Guide. Routledge
• Petrosov, A. (1996). Ob originalnom janre zamolvite slovo. Krasnoye Znamya (Venev). http://www.fandom.ru/about_fan/petrosov_5.htm [Erişim Tarihi: 10 Haziran 2025].
• Prohorov, A. M. (Red.). (1974). Nauçnaya fantastika. İçinde Bolşoy Sovetskoy Ansiklopedii (3-е izd. t. 17., ss. 336-337). Sovetskaya Ansiklopediya.
• Söyler, S. (2024). Strugatski Kardeşler üzerinden Rus fantastik edebiyatı: Tzvetan Todorov eksenli bir yaklaşım. Paradigma Akademi Yayınları
• Strugatski, A. ve B. (2017). Tanrı Olmak Zor İş (Çev. Hazal Yalın). İthaki Yayınları.
• Strugatski, A. ve B. (2018). Uzayda Piknik (Çev. Hazal Yalın). İthaki Yayınları.
• Strugatskiye, A. i B. (2018). Ulitka na sklone stoletiya (sbornik). AST
• Strugatskiye, B. (2010, 25 Şubat). OFF-LINE intervyu s Borisom (OFFLINE, Röportaj Yapan). https://www.rusf.ru/abs/int0137.htm [Erişim Tarihi: 01 Haziran 2025].
• Şen, A. (2018). Bilimkurgu sinemasında ekolojik adalet ve ekoeleştiri. İlef Dergisi, 5(1), 31-59.
• Vişnevski, B. L. (2004). Arkadi i Boris Strugatskiye: Dvoynaya zvezda. İzdatelstvo AST.