NAZIM HİKMET’İN SOSYALİST ARAP ŞAİRLER ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 3, 1568 - 1587

Salih Tur , Ayşe Hümeyra Süzen

https://doi.org/10.37999/udekad.1728972

Öz

1902 yılında Selanik’te dünyaya gelen Nazım Hikmet, çocukluğunun bir kısmını Halep’te geçirmiştir. Hem bu topraklarda bulunmuş olmasının hem de sosyalist hayat felsefesinin etkisiyle Anadolu için olduğu kadar Ortadoğu coğrafyasına ve bu coğrafyada yaşayan insanların toplumsal sıkıntılarına karşı da duyarlı olmuştur. Onun bu hayat görüşü doğrultusunda ortaya koyduğu eserleri sosyalist realizmin (toplumcu gerçekçiliğin) özgün ve önemli birer örneği haline getirmiştir. Bu hayat görüşü ve bakış açısıyla açlık, sömürü, baskı vb. sıkıntıları eserlerinde çokça dile getiren Nazım Hikmet, özellikle 1. Dünya Savaşı sonrasında bu sıkıntıları yaşayan Arap toplumlarında da tanınmaya başlamıştır. Nazım Hikmet, Arap entelektüeller tarafında daha önce tanınmış olsa da ilk kez 1952 yılında şiir çevirilerinin yayınlanmasıyla Arap edebiyatı dünyasına girmiştir. 2000’lerden sonra ise Arap dünyasındaki tanınırlığı artmış, adına bilimsel toplantılar düzenlenmiştir. Nazım’ın eserlerine yansıttığı sosyalist ve mücadeleci hayat görüşü, önemli bazı Arap şairlerinin eserlerine de yansımıştır. Bu çalışmada Nazım Hikmet’in sosyalist realist bakış açısının Arap toplumlarındaki yansımaları ve Arap şairlerin eserlerinde görülen Nazım Hikmet etkileri ortaya koyulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Nazım Hikmet , Sosyalist Arap Şairleri , Çağdaş Arap Edebiyatı , Türk Edebiyatı.

THE INFLUENCE OF NAZIM HIKMET ON SOCIALIST ARAB POETS

Öz

Nazım Hikmet spent part of his childhood in Aleppo. Influenced by both his experiences in these lands and his socialist worldview, he was sensitive not only to Anatolia but also to the broader Middle Eastern geography and its social problems. Throughout his life, he remained committed to his socialist ideals, making his works important examples of socialist realism. Especially after World War I, Nazım portrayed the suffering of Arab peoples—hunger, colonization, and oppression—in his poetry. His works contributed to the spread of socialist realism in Arab literary circles. In 1952, a translated poem of his entered Arabic literature for the first time, deeply resonating with young readers seeking hope. Following the 2000s, his popularity in the Arab world continued to grow, with academic conferences held in his honour. Nazım’s writing reflects a universal humanism that transcends national boundaries. Through the lens of Arab poets inspired by his pursuit of happiness and freedom for all people, we see his courage, ideals, patriotism, and devotion. After his death, many Arab poets wrote elegies for him. This study examines the development of Nazım Hikmet’s social realist outlook, its manifestation in his works, and its impact on Arab poetry and society.

Anahtar Kelimeler

Nazım Hikmet , Socialist Arab Poets , Modern Arabic Literature , Turkish Literature

Kaynakça

• Abbâs, İ. (2001). İtticâhâtu’ş-şi‘ri’l-‘Arabî. Dâru’ş-Şrûk.
• Alp, T. (2004, 2 Haziran). Nazım Hikmet: işçi sınıfına sevdalı bir komünist ozan. Marksist. 1 Haziran 2025 tarihinde https://marksist.net/taxonomy/term2/286 adresinden edinilmiştir.
• Besiso, M. (1978). Defâtiru Flistiniyye. Dâru’l-Farâbî.
• Besiso, M. (2008). el-A’malu’ş-şi’riye el-kâmile. Dâru’l-‘Avda.
• Câsim, A. es-Seyyid. (2000). el-Hakikiyye el-iştirakkiye li Hizbi’l- Baasi’l-Arabî el-İştirâkî. Dâru’l-Hurriyye li’l-Tibâ‘a.
• Çiçek, M. (2016). Şiir aracılığıyla kamuoyuna ideolojik mesaj aktarımı [Yayımlanmamış doktora tezi]. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dervîş, M. (2000). Dîvân. Dâru’l-Hurriyye li’l-Tibâ‘a.
• Dündar, C. (2006). Nazım. İmge Kitabevi.
• ed-Desûkî, Ö. (1973). fi’l-Edebi’l-hadîs. Dâru’l-Fikr.
• el-Beyâtî, A. (1995). ed-Dîvân-I. Dâru’l-Fâris.
• el-Buhârî, M. (2002). Nazım Hikmet uğniyât el-menfâ. el-Hey’etu’l-Misriyye.
• el-Fukeykî, A. (1967). el-İştirakkiye el-‘Arabiyye beyne el-nazariyye ve’t-tatbikiyye. Dâru’l-Adâb.
• el-Kâsım, S. (1987). Divânu Semih el-Kâsım. Dâru’l-‘Avda.
• Erol, K., & Taş, M. R. (2017). 1940-1960 Arası dönemde toplumcu gerçekçi şairlerin sanatsal faaliyet zemininde hak arama mücadelesi. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 53-79. https://doi.org/10.20860/ijoses.330589
• eş-Şâtî, F. (2009). Mefhûm el-iştirakkiye fi fikri’l-Baas. Menşurât et-Tali’a.
• ez-Zehhavî, C. S. (1924). Divânu’z-Zahâvî. el-Matbatu’l- ‘Asriyye.
• Görgün, H. (2009). Sosyalizm. İçinde TDV İslam Ansiklopedisi (C. 17, ss. 382-388). TDV.
• Heybî, M. (2017, 20 Mart). Nazım Hikmet ve eseruhu fi’ş-şi’ri’l-Flistinî el-hadîs. Diwanalarab. 16 Mayıs 2025 tarihinde https://www.diwanalarab.com/ ناظم-حكمت-وأثره-في-الشعر-الفلسطيني-الحديث adresinden edinilmiştir.
• Huteynî, Y. (2021). Mevsu‘atu’ş-şiiri’l-Filistinî. Tutul li’t-Tibâ‘a ve’n-Neşr.
• İzzeddîn, Y. (1968). el-İştirakkiye ve’l- kavmiyye ve eseruhuma fi’l-edebi’l-hadîs. Ma’hedu’l-Buhûsi ve’d-Dirâsâti’l-‘Arabiyye.
• Kacıroğlu, M. (2016). Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatında (1923-1940) toplumcu gerçekçi edebiyat tartışmaları. ETÜ (Erzurum Teknik Üniversitesi), Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), 27-71.
• Leontiç, M. (2012). Nâzım Hikmet’in hayatı ve şiirleri. Bal-Tam Türklük Dergisi, 17, 263-278.
• Marx, K., Engels, F., & Lenin, V. (1990). Sanat ve edebiyat üzerine- parti örgütü ve parti edebiyatı (A. Çalışır, Çev.). Ekim Yayınları.
• Mığdıs Şeker, L., & Bogenç Demirel, Z. E. (2020). Nâzım Hikmet’in edebiyat alanındaki konumuna ve eserlerinin çeviri yoluyla dolaşımına kısıtların olumlu etkileri. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 29, 83-116. https://doi.org/10.37599/ceviri.811068
• Nureddin, V. (1999). Bu dünyadan Nazım geçti. Milliyet Yayınları.
• Ran, N. H. (1987). Son şiirleri (1959-1963). Adam Yayınları.
• Ran, N. H. (2002). Memleketimden insan manzaraları. Yapı Kredi Yayınları.
• Ran, N. H. (2002). Yeni şiirleri (1951-1959). Yapı Kredi Yayınları.
• Ran, N. H. (2008). Bütün şiirleri. Yapı Kredi Yayınları.
• Rzayev, A. (2012). Nazım Hikmet: Kerem gibi. Milli Virtual Kitabxana. 20 Mayıs 2025 tarihinde https://www.yumpu.com/tr/document/read/48624904/nazm-hikmet-kerem-gibi-nazm-hikmetin-hayat-ve-kitabxana adresinden edinilmiştir.
• Saad, A. (2024). Min şi’ri Nâzım Hikmet. el- Merkezu’l-Arabî li’t-Terceme.
• Sâlim, H. (2002, 2 Mayıs). Eyyu eserin terake Nazım Hikmet alâ eş-şi’ri’l-Arabî? Sauress. 17 Mayıs 2025 tarihinde https://www.sauress.com/alhayat/31129716 adresinden edinilmiştir.
• Suçin, M. H. (2021). The influence of Nâzım Hikmet on Arab poetry. İçinde B. Alkan & Ç. G. Erkol (Ed.), Turkish Literature as World Literature (ss. 148-168). Bloomsbury Publishing.
• Şahîn, S. (t.y.). el-A'mâlu’l-kâmile li’ş-şi’r. Dâru’s-Safva.
• Şevkî, A. (1988). el-A'mâlu’ş-şiriyye el-kâmile –I. Dâru’l-’Avde.
• Şûşe, F. (2015, Haziran 7). ’İndemâ hâceme Nazım Hikmet el-istibdâd et-Turkî. al-Ahrâm. 18 Mayıs 2025 tarihinde https://gate.ahram.org.eg/daily/NewsPrint/404504.aspx adresinden edinilmiştir.
• Tagızade, L. (2006). Sosyalist realizm: kökeni, oluşum süreci ve kavramı. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 3 (4), 7-24.
• Toprak, Z. (2015). Mayakovski’nin intiharı ve Nazım Hikmet. Toplumsal Tarih Dergisi, 260, 22-31.
• Tunç, G. (2021). Mutlak buna bir çare bulacağım: transhümanizm kavramı ve Nâzım Hikmet’te makineleşme arzusu. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 5 (4), 2704-2719. https://doi.org/10.34083/akaded.1023027
• Turan, Ö. (2002). Medeniyetlerin çatıştığı nokta Ortadoğu. Yeni Şafak Yayınları.
• Yılmaz, N. (2013). Nazım Hikmet ve Mahmûd Derviş’in şiirlerinde ortak temalar. İ. Ü. Şarkiyat Mecmuası, 22, 175-195.
• Zeydân, R. (2019). Tevfik Zeyyâd: el-ğâ’ib el-hâdır- dirâsetun fi’ş-şekli ve’l-madmûn. Matba’atu İbnu’l-Haldûn.
• Zeyyâd, T. (t.y.-a). es-Sumuru fi’s-sicni. 16 Mayıs 2025 tarihinde https://alantologia.com/blogs/15807/ adresinden edinilmiştir.
• Zeyyâd, T. (t.y.-b). Eşeddu min el-muhâl. 16 Mayıs 2025 tarihinde https://poetsgate.com/poem.php?pm=20422 adresinden edinilmiştir.
• Zeyyâd, T. (t.y.-c). Hunâ bâkûn. 12 Aralık 2024 tarihinde https://poetsgate.com/poem.php?pm=20417 adresinden edinilmiştir.