Eğitim Bilimi Açısından Örtük Program ve Halk Anlatılarının Örtük Program Bağlamında Değerlendirilmesi

Yıl 2006, Cilt: 19 Sayı: 2, 257 - 269, 01.08.2006

Mustafa Cemiloğlu

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Eğitim Bilimi Açısından Örtük Program ve Halk Anlatılarının Örtük Program Bağlamında Değerlendirilmesi

Öz

Eğitim genel olarak “örgün bir işlem”dir. Çünkü insanları eğitme
adına bütün faaliyetlerin düzenli bir biçimde yürütülebilmesi için örgütlü bir
işleyişe ihtiyaç duyulmaktadır. Günümüzde bu örgütlü işleyişin adına okul
denmekte, bu okullarda yürütülen işlemler de “öğretme” olarak tanımlanmaktadır.
Ancak; eğitime getirilen bakış açılarının zaman içerisinde
değişmesi ve öğrenci merkezli anlayışların yaygınlaşması bu defa “öğretme”
yerine “öğrenme” kavramının öne çekilmesini sağlamıştır. Bu felsefi anlayış
da zamanla eskidiği için eğitim bilimi yönünü tekrar insanın doğasına ve
insanın kolay değiştirilemeyen kendi doğal gerçeğine çevirmiştir. O nedenle
de özellikle sosyal bilimlerde artık ne “öğretme” den, ne “öğrenme” den söz
edilmekte, onun yerine “edinme” ya da “kazanma” terimleri kullanılmaktadır.
Çünkü, eğitimde çoğu zaman sizin anlattıklarınız önemli gibi görünse
bile, aksine; dinleyenlerin ondan aldıkları pay bir değer taşımaktadır. Eğitim
bilimlerinde görülen bu değişiklik diğer bilim dallarıyla beraber halk
bilimini de etkilemiştir. Daha önce geliştirilmiş olan folklor kuramları
sadece anlatı metnini ele alıp yorumlarken, yakın dönemlerde folklor
ürününün icrasının da önemli olduğu gerçeği anlaşılmıştır. Bu bakımdan,
anlatanların ve dinleyenlerin hangi ortamlarda, icra olayına nasıl katıldıkları
ve hem katılma anında hem de onun sonrasında hangi davranışları
sergiledikleri de incelenmeye başlanmıştır. Anlatma esasına dayanan ve
birçok karmaşık olayı, olay motiflerini birbirleri ile örgütlü olarak veren
“destan, hikaye, masal ve efsane” gibi türlerin dinleyenleri kültürleme
yönünden son derece önemli işlevleri vardır. Bu açıdan her anlatı, kendi
bağlamında bir “örtük program” kompozisyonudur. Bu makalede 1989 yılında
Güney Azerbaycan’da Aşık Aslan Kosalı’dan derlenmiş olan, “Köroğ-
lu’nun Ağca Kuzu Kolu” “örtük program” ve “dinleyici kazanımları”
açısından değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Örtük program, halk bilimi, halk anlatıları

Kaynakça

• Habib İdrisi, ‘Köroğlu’nun Yeni Kolu: Ağca Kuzu’, Türk Halk Kültüründen Derlemeler, 1993, Ankara 1995, s. 107.
• Mehmet Kaplan, Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 3, Tip Tahlilleri, İstanbul, Orhan Şaik Gökyay, Dedem Korkudun Kitabı, İstanbul, 1973.
• Sedat Yüksel, Örtük Program, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2004.
• Covered Program From the View of Science of Education and The Evaluation of Public Sayings in Correlation With Closed Program