THE EFFECTS OF MINDFULNESS AND ATTENTION EDUCATION ON ATTENTION DEVELOPMENT OF STUDENTS

Yıl 2020, Cilt: 33 Sayı: 1, 1 - 36, 16.04.2020

Cemal Bıyıklı Pınar Rahşan Işık Deniz Doğan

https://doi.org/10.19171/uefad.458450

Öz

Bu araştırmanın amacı, herhangi bir sorunu
(disleksi, hiperaktivite, dikkat eksikliği, vb.) olmayan öğrencilere belirli
bir süre uygulanan bilinçli farkındalık ve dikkat eğitiminin, onların
dikkatlerinin artmasına neden olup olmadığını belirlemektir. Araştırmada deneme öncesi modellerden tek
gruplu öntest - sontest deneme modeli kullanılmıştır. Çalışma, 2014-2015
ve 2015-2016 öğretim yıllarında, Ankara Özel Tevfik Fikret İlkokulu ve
Ortaokulundaki dördüncü ve beşinci sınıflarında yürütülmüştür. Veriler Bourdon Dikkat Testinin Harf Formu, Öğretmen Gözlem
Formu ve Öğrenci Özdeğerlendirme Formu yardımıyla toplanmıştır. Her bir ölçme aracından
elde edilen veriler tekrarlı veriler için varyans analizi tekniği ile analiz
edilmiştir. Araştırmada iki öğretim yılı boyunca bilinçli farkındalık ve dikkat
eğitimi alan öğrencilerin Burdon Dikkat Testi, Özdeğerlendirme Formları ve
Öğretmen Gözlem Formlarından aldığı ortalama puanların dönemlere göre anlamlı
ölçüde arttığı; öğrencilerin aldıkları bilinçli farkındalık ve dikkat eğitimi
süresinin artmasının dikkat düzeylerinin de artmasına neden olduğu sonucuna
varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Attention education, mindfulness, attention education program

Bilinçli Farkındalık ve Dikkat Eğitiminin Öğrencilerin Dikkat Gelişimlerine Etkisi

Öz

Bu araştırmanın amacı, herhangi bir sorunu (disleksi, hiperaktivite, dikkat eksikliği, vb.) olmayan öğrencilere belirli bir süre uygulanan bilinçli farkındalık ve dikkat eğitiminin, onların dikkatlerinin artmasına neden olup olmadığını belirlemektir. Araştırmada deneme öncesi modellerden tek gruplu öntest - sontest deneme modeli kullanılmıştır. Çalışma, 2014-2015 ve 2015-2016 öğretim yıllarında, Ankara Özel Tevfik Fikret İlkokulu ve Ortaokulundaki dördüncü ve beşinci sınıflarında yürütülmüştür. Veriler Bourdon Dikkat Testinin Harf Formu, Öğretmen Gözlem Formu ve Öğrenci Özdeğerlendirme Formu yardımıyla toplanmıştır. Her bir ölçme aracından elde edilen veriler tekrarlı veriler için varyans analizi tekniği ile analiz edilmiştir. Araştırmada iki öğretim yılı boyunca bilinçli farkındalık ve dikkat eğitimi alan öğrencilerin Bourdon Dikkat Testi, Özdeğerlendirme Formları ve Öğretmen Gözlem Formlarından aldığı ortalama puanların dönemlere göre anlamlı ölçüde arttığı; öğrencilerin aldıkları bilinçli farkındalık ve dikkat eğitimi süresinin artmasının dikkat düzeylerinin de artmasına neden olduğu sonucuna varılmıştır

Anahtar Kelimeler

Dikkat eğitimi, bilinçli farkındalık, dikkat eğitim programı

Kaynakça

• Acar, N. V. ve Öğretmen, T. (2007). Kendini belirleme (güvengenlik) ölçeği geliştirme çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 27, 67-78.
• Adler, A. (2016). Çocuk eğitimi. (5. Basım). (Çev. K. Şipal). İstanbul: Cem Yayıncılık
• Amado, S. (1996). Farklı dikkat düzeylerinin örtük ve açık bellek üzerindeki etkileri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Armbruster, B. B. and Anderson, T. H. (1988). “On selecting ´considerate` content area textbooks.” Remedial and Special Education. 9, 47-52.
• Atkinson, R.L., Atkınson, R.C., Smıth, E.E., Bem, D.J. and Nolen-Hoeksema, S. (1996). Psikolojiye giriş. (12. Basım). (Çev. Y. Alogan). Ankara: Arkadaş Yayınları.
• Aydın, A. (2001). Gelişim ve öğrenme psikolojisi. (3. Basım). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Baer, R. A., Smıth, G. T., Hopkins, J., Krıetemeyer, J. and Toney, L. (2006). Using self-report assessment methods to explore facets of mindfulness. Assessment, 13(1), 27-45.
• Banks, R. S. and Thompson, C. L. (1995). Educational psychology: For teachers in training. Eagan: West Publishing Company.
• Barchmann, H., Kinze, W. and Roth, N. (1991). Aufmerksamkeit und konzentration im kindersalter. Berlin: Verlag Gesundheit.
• Baysal, N. ve Demirbaş, B. (2012) Sınıf öğretmenliği adaylarının bilinçli farkındalıkları ile yansıtıcı düşünme eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1, 4, 12-20.
• Bishop, S. R. (2004). Mindfulness: A proposed operational definition. Clinical Psychology: Science and Practice, 11(3), 230-241.
• Bishop, S. R., Lau, M., Shapiro, S., Carlson, L., Anderson, N. D.,Carmody, J., Segal, Z.V., Abbey, S., Speca, M., Velting, D. and Devins, G. (2004). Mindfulness: A proposed operational definition. Clinical Psychology: Science and Practice, 11, 230–241.
• Bohlmeijer, E., Prenger, R., Tall, E. and Cuijpers, P. (2010). The effects of mindfulness-based stres reduction Nyanaponika Therapy on mental health of adults with a chronic medical disease: A meta-analysis. Journal of Psychosomatic Research, 68, 539–544.
• Bozan, A. ve Akay, Y. (2012). Dikkat geliştirme eğitiminin ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinin dikkatlerini toplama becerilerine etkisi. Western Anatolia Journal of Educational Science. 3(6), 53-66.
• Brown, K. W. and Ryan, R. M. (2003). The benefits of being present: Mindfulness and its role in psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 84, 822-848.
• Bruin, E. I., Zijlstra, B. J. H., Weijer-Bergsma, E., and Bögels, S. M. (2011). The mindful attention awareness scalefor adolescents (maas-a): psychometric properties in a dutch sample. Mindfulness, 2, 201–211.
• Cammann, R. and Spiel, G. (1991). Neurophysiologische grudlagen von aufmerksamkeits- und konzentrationsleistunge In. H. Barchmann, W. Kinze & N. Roth (Ed.), Aufmerksamkeit und konzentration im kindesalter: interdisziplinaere aspekt. Berlin: Verlag Gesundheit.
• Carmody, J. and Baer, R.A. (2008). Relationships between mindfulness practice and levels of mindfulness, medical and psychological symptoms and well being in a mindfulness-based stress reduction program. J. Behav. Med. 31, 23–33.
• Colle Flugel, K. F., Vincent, A., Cha, S. S., Loehrer, L. L., Bauer, B. A. and Wahner-Roedler, D. L. (2009). Measurement of quality of life and participant experience with the mindfulness-based stress reduction program. Complementary Nyanaponika Therapies in Clinical Practice, 16(1), 36-40.
• Demir, V. (2017). Bilinçli farkındalık temelli bilişsel terapi programının üniversite öğrencilerinin kaygı düzeylerine etkisi, OPUS – Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 7(12), 98-118.
• Derryberry, D. and Reed, M. A. (1996). Regulatory processes and the development of cognitive representations. Development and Psychopathology, 8, 215–234.
• Diebel, A. and Feige, C. (1998). Computergestütztes aufmerksamkeits und konzentrationstraining bei gesunden kindern. Praxis Kinderpsychologie und Kinderpsychiatri, 47, 641 - 656.
• Dorsch, F. (1987). Psychologiesches wörterbuch. (11. Basım). Bern: Verlag Hans Huber.
• Drıscoll, M.P. (2012). Öğretim süreçleri ve öğrenme psikolojisi. (Çev. Ö. F. Tutkun, S. Okay, E. Şahin.) Ankara: Anı Yayıncılık.
• Eggen, P. and Kauchak, D. (1992). Educational psychology: classroom connections. New York: Macmillan.
• Ekblad, A. G. (2008). Effects of mindfulness training on emotional regulation and attention. Unpublished Doctoral Dissertation, Duke University, Durham, Kuzey Carolina.
• Ellis, H. C. & Hunt, R. R. (1993). Fundamentals of cognitive psychology. Oxford: Brown and Benchmar Publishers.
• Er, N. (2002). Bellek. (Çev. Ed: H. B. Ayvaşık ve M. Sayıl). In. C. G. Morris. Understandig Pssychology (Third Edition) 1996. Psikolojiyi anlamak (Psikolojiye giriş). (s. 245-281). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Ettrich, C. (1998). Konzentrations-trainings-programm für kinder: II: 1. und 2 schulklasse. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.
• Falkenström, F. (2010). Studying mindfulness in experienced meditators: A quasiexperimental approach. Personality and Individual Differences, 48, 305-310.
• Fidan, N. (1996). Okulda öğrenme ve öğretme. Ankara: Alkım Kitapçılık Yayıncılık.
• Germer, C. K. (2005). Teaching mindfulness in therapy. Mindfulness and Psychotherapy, 1(2), 113-129.
• Gözalan, E. (2013). Oyun temelli dikkat eğitim programının 5-6 yaş çocuklarının dikkat ve dil becerilerine etkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Helmke, A. & Renkl, A. (1993). Unaufmerksamkeit in grundschulklassen. Problem der klasse oder der lehrers?. Zeitschrift für Entwicklungspsychologie und Paedagogische Psychologie. 25,185-205.
• Hochmuth, M. (1992). Autogenes training und progressive muskelrelaxation für eltern-kind-gruppen, untersuchung, erfahrungbericht, anleitung zum handeln. Leipzig: Fachbereich Psychologie.
• Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in context: past, present, and future. Clinical Psychology: Science and Practice, 10 (2), 144–156.
• Karaduman, B.D. (2004). Dikkat toplama eğitim programının ilköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin dikkat toplama düzeyi, benlik algısı ve başarı düzeylerine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara.
• Karasar, N. (1994) Bilimsel araştırma yöntemi, ilkeler ve teknikler. (6. Basım). Ankara: Araştırma Eğitim Danışmanlık Ltd.
• Kaymak, S. (2003). Dikkat toplama eğitimi programının ilköğretim 2. ve 3. Sınıf öğrencilerinin dikkat toplama becerilerinin geliştirilmesine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitimde Psikolojik Hizmetler (Eğitimin Psikolojik Temelleri) Anabilim Dalı, Ankara.
• Kirkpatrick, D. L. and Kirkpatrick, J.D. (2005). Transferring learning to behavior: using the four levels to ımprove performance. Oakland: Berrett-Koehler Publishers.
• Klonoff, P,S. (2010). Psychotherapy after brain ınjury: Principles and techniques. New York : Guilford Press.
• Körükçü, Ö. ve Kukulu, K. (2015). Beden-zihin-ruh bütünlüğünü korumaya yönelik bir program: farkındalık temelli stres azaltma programı. psikiyatride güncel yaklaşımlar. Current Approaches in Psychiatry, 7(1), 68-80.
• Kristofersson, G.K. (2012). The effects of a mindfulness based intervention on impulsivity, symptoms of depression, anxiety, experiences and quality of life of persons suffering from substance use disorders and traumatic brain injury. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Submıtted To The Faculty Of Unıversıty Of Mınnesota, Minesota.
• Langer, E. J. and Moldoveanu, M. (2000). The construct of mindfulness. Journal of Social Issues,56 (1), 1–9.
• Lauster, U. (1999). Konzentrationsspiele 1. Für die 1. und 2. klasse. München: Lentz Verlag.
• Lauth, G.W., Heubeck, B.G. and Mackowiak, K. (2006). Observation of children with attention-deficit hyperactivity (ADHD) problems in three natural classroom contexts. British Journal of Educational Psychology, 76 (2), 385-404.
• Lykins, E.L.B. and Baer, R.A. (2009). Psychological functioning in a sample of long-term practitioners of mindfulness meditation. Journal of Cognitive PsychoNyanaponika Therapy: An International Quarterly, 23, 226-241.
• Malec, U., Rao, N., Jones, T. and Stubbs, K. (1984). Video game practice effects on sustained attention in patients with craniocerebral trauma. Cognitive Rehabilitation, 2, 18 – 23.
• McClelland, M.M., Acock, A.A., Piccinin, A., Rhea, S. A. & Stallings, M.C. (2013). Relations between preschool attention span-persistence and age 25 educational outcomes. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3610761/adresinden04.02.2018 tarihinde alınmıştır.
• Newsome, S. (2009). Effect of mindfulness course on helping professionals in training:examining levels of perceived stres, mindfulness and self-compassion. Yayımlanmamış Doktora Tezi, New Mexico State University, New Mexico.
• Ott, E. (1994). Das konzentrationsprogramm konzentrationsschwaeche überwinden- denkvermögen steigern. Hamburg: Rowohlt Taschenbuch Verlag.
• Özyeşil, Z., Arslan, C., Kesici, Ş. ve Deniz, M.E. (2011). Bilinçli farkındalık ölçeğini türkçeye uyarlama çalışması, Eğitim ve Bilim, 36, 160, 224-235.
• Posner, M.I. and Rothbart, M.K. (2000). Developing mechanisms of self – regulation. Development and Psychopathology, 12, 427- 441.
• Rapp, G. (1982). Aufmerksamkeit und konzentration: Erklaerungsmodellestörungen- handlungsmöglichkeiten. Klinkhardt : Bad Heilbrunn/Obb.
• Sarıçalı, M. & Satıcı, S. A. (2017). Bilinçli farkındalık ile psikolojik kırılganlık ilişkisinde utangaçlığın aracı rolü, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (1), 655-670.
• Selçuk, Z. (2001). Dikkat eksikliği ve hiperaktif çocuklar. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Selçuk, Z. ve Öztürk, B. (1992). Öğrenme ve öğretme etkinliğini artırmada öğrenme stratejilerinin kullanılması; genel bir inceleme. Eğitim Dergisi, 1, 66-74. Senemoğlu, N. (2017). Gelişim öğrenme ve öğretim kuramdan uygulamaya. (23. Basım). Ankara: Yargı Yayınevi.
• Shapiro, S. L., Carlson, L. E., Astin, J. A. and Freedman, B. (2006). Mechanisms of mindfulness. Journal of Clinical Psychology, 62, 373–390.
• Sohlberg, M. M. and Mateer, C. A. (1987). Effectiveness of an attention training program. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 9, 117 - 130.
• Soysal, Ş., Yalçın, K. ve Can, H. (2008). Bilişsel psikoloji kapsamında yer alan dikkat teorileri. New Symposium Journal, 46, (1) 35-41.
• Sun, J. (2005). Assessing goodness of fit in confirmatory factor analysis. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 37, 240-256.
• Thıch, N.H. and The Plum Vıllage Communıty (2011). Planting seeds practıcıng mındfulness wıth chıldren. California: Parallax Press.
• Thompson, T. (2004). The factors affecting attention span in children - nativeremedies. http://www.nativeremedies.com/articles/factors-affecting-attentionspan-in-children.html adresinden 12 Ekim 2017 tarihinde alınmıştır.
• Tsai, C. L., Wilson, P. H. and Wu, S. K. (2008). Role of visual- perceptual skills (non-motor) in children with developmental coordination disorder. Human Movement Science, 27, 649-664.
• Tsang S.C., Mok E.S., Lam S.C. and Lee J.K. (2012). The benefit of mindfulness-based stress reduction to patients with terminal cancer. J Clin Nurs, 21, 2690-2696.
• Tuğrul, B., Aral, N., Erkan, S. and Etikan, İ. (2001). Altı yaşındaki çocukların görsel algılama düzeylerine frostig gelişimsel görsel algı eğitim programının etkisinin incelenmesi. Journal of Qafqaz University, 8, 67-84.
• Türk Dil Kurumu Sözlüğü (2018). Güncel Türkçe Sözlük. http://www.tdk.gov.tr. adresinden 14 Şubat 2018 tarihinde alınmıştır.
• Weinstein, N., Brown, K. W. and Ryan, R. M. (2009). A multi-method examination of the effects of mindfulness on stress attribution, coping, and emotional well-being. Journal of Research in Personality, 43(3), 374-385.
• Whitebird, R.R., Kreitzer, M., Crain, A.L., Lewis,B.A., Hanson,L.R. and Enstad,C.J. (2013). Mindfulness-based stress reduction for family caregivers: a randomized controlled trial. Gerontologist, 53, 4, 676-686.
• Yaycı, L. (2007). İlköğretim dördüncü sınıf öğrencilerinde seçici ve yoğunlaştırılmış dikkat becerilerini geliştirmeye dayalı bir programın etkililiğinin sınanması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yavuz, K. (2014). Okul öncesi eğitime devam eden çocukların dikkat becerilerini geliştirmeye yönelik eğitim programının etkililiğinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kütahya.
• Zeidan, F., Gordon, S. N., Merchant, J. and Goolkasian P. (2010). The effects of brief mindfulness meditation training on experimentaly induced pain. The Journal of Pain, 11(6), 505-521.