FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ GENETİK OKURYAZARLIK KONULARINA VE BİYOTEKNOLOJİYE YÖNELİK TUTUMLARININ İNCELENMESİ

Yıl 2020, Cilt: 33 Sayı: 2, 410 - 445, 20.08.2020

Ramazan Soğukpınar , Dilek Karışan

https://doi.org/10.19171/uefad.598443

Cited By: 2

Öz

Çalışmanın amacı, fen bilgisi öğretmen adaylarının genetik okuryazarlık konularına ve biyoteknolojiye yönelik tutumlarının belirlenmesidir. Çalışmada tarama modeli kullanılmıştır. Araştırma örneklemini 2018-2019 akademik yılında Ege Bölgesinde bulunan 4 devlet üniversitesinin fen bilgisi eğitimi anabilim dalı 1., 2., 3. ve 4. sınıflarında öğrenim görmekte olan 703 (567 kadın, 136 erkek) öğretmen adayı oluşturmuştur. Araştırmada iki farklı veri toplama aracı kullanılmış olup bunlar Öcal (2012) tarafından geliştirilen Biyoteknoloji Tutum Ölçeği ve British Social Attitude Survey (2000) ve Wellcome Trust Consultive Panel on Gene Therapy (1999) ölçeklerinde kullanılan maddelerden oluşan (Sturgis vd, 2005), Cebesoy (2014) tarafından Türkçeye uyarlanan Genetik Okuryazarlık Konularına Yönelik Tutum Ölçeğidir. Öğretmen adaylarının biyoteknolojiye ve genetik okuryazarlık konularına yönelik tutumları PASW 20 paket programı kullanılarak analiz edilmiştir. Öğretmen adaylarının biyoteknolojiye yönelik tutumlarının cinsiyete ve sınıf seviyesine göre değiştiği; ancak genetik okuryazarlık konularına göre tutumlarının cinsiyet ve sınıf seviyesine göre değişmediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fen Bilgisi Öğretmen Adayları, Biyoteknoloji, Genetik Okuryazarlık, Tutum

Destekleyen Kurum

Adnan Menderes Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Proje Başkanlığı

Proje Numarası

eğf-19003

Teşekkür

Bu projenin yürütülmesi için destek olan ADÜ BAP başkanlığı'na teşekkür ederiz.

INVESTIGATION OF PRESERVICE SCIENCE TEACHERS’ ATTITUDES TOWARDS GENETIC LITERACY ISSUES AND BIOTECHNOLOGY

Öz

This survey study aims to investigate the attitudes of pre-service science teachers towards genetic literacy subjects and biotechnology. Participants consisted of 703 (567 female, 136 male) pre-service science teachers studying in the 1st, 2nd, 3rd and 4th years of the department of elementary science education at four state universities in the Aegean Region in the 2018-2019 academic year. The data was collected with the Biotechnology Attitude Scale developed by Öcal (2012) and Attitude Scale towards Genetic Literacy Issues, the items used in the British Social Attitude Survey (2000) and the Wellcome Trust Consultive Panel on Gene Therapy (1999) scales (Sturgis et al., 2005) and adapted into Turkish by Cebesoy (2014). The attitudes of pre-service science teachers’ towards biotechnology and genetics literacy were analyzed by using PASW 20 package program. Results showed that there was a significant difference in pre-service teachers’ attitudes towards biotechnology with respect to gender, and class level, but their attitudes towards genetics literacy topics do not change with respect to these variables.

Anahtar Kelimeler

Pre-service science teachers, biotechnology, genetic literacy, attitude

Proje Numarası

eğf-19003

Kaynakça

• KAYNAKÇAAcra, E. (2006). Assessing Genetic Literacy in Undergraduates. Master’s Thesis, University of Cincinnati, USA.
• Akçay, S. (2016). Öğretmen adaylarının biyoteknoloji algısının metaforlar yoluyla analizi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3 ), 139-151. Doi: 10.17679/inuefd.17328379
• Akçelik, M. (2007). Genetik mühendisliği ve yaşamımızdaki yeri. 6th Ankara Biotechnology Days: Biotechnology, Biosafety and Socio-economic Approaches, 13s., Ankara.
• Akpınar, A. (2010). Genetik Bilginin Kullanılmasında Etik: Tarafların Tutum ve Görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli.
• Albe, V. (2008). Students’ positions and considerations of scientific evidence about a controversial socioscientific issue. Science & Education, 17(8-9), 805-827.
• Arslan, A. (2004). Medyanın birey, toplum ve kültür üzerine etkileri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1),1-12.
• Babacan, M. A. (2017). Sosyobilimsel Konulardaki Etkinliklerin Yedinci Sınıf Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Becerilerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Ömer Halis Demir Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Niğde.
• Babaoğlu, M., Gürel, E. ve Özcan, S. (2001). Bitki biyoteknolojisi. Konya: S. Ü. Basımevi.
• Bahri, N. M., Suryawati, E. & Osman, K. (2014). Students’ biotechnology literacy: The pillars of STEM education in Malaysia. Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education, 10(3), 195-207.
• Bayoğlu, A. S., ve Özgen, Ö. (2010). Tüketicilerin tarımsal ve tıbbi biyoteknolojiye yönelik tutumları ile fayda ve risk algılarının incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(10), 90-103.
• Bilen, K., ve Özel, M. (2012). Üstün yetenekli öğrencilerin biyoteknolojiye yönelik bilgileri ve tutumları. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 6(2), 135-152.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemleri.(22. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Cebesoy, Ü. B. (2014). An analysis of science teachers’ genetics literacy and related decision making process. Unpublished doctoral dissertation, Middle East Technical University, Ankara, Turkey.
• Cebesoy, Ü. B. & Öztekin, C. (2016). Relationships among Turkish pre-service science teachers’ genetics literacy levels and their attitudes towards issues in genetics literacy. Journal of Baltic Science Education, 15(2), 159-172.
• Cebesoy, U. B., & Tekkaya, C. (2012). Pre-service science teachers’ genetic literacy level and attitudes towards genetics. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 31, 56-60.
• Chabalengula, V. M., Mumba, F. & Chitiyo, J. (2011). American elementary education pre-service teachers’ attitudes towards biotechnology processes. International Journal of Environmental & Science Education, 6(4), 341-357.
• Chang Rundgren, S. N. (2011). How does socio-demographic affect attitudes to socioscientific issues in Taiwan?. Public Understanding of Science, 20(6), 722–732.
• Chen, S. Y. & Raffan , J. (1999). Biotechnology: Students’ knowledge and attitudes in the UK and Taiwan. Journal of Biological Education, 34(1), 17-23.
• Črne-Hladnik, H., Hladnik, A., Javornik, B., Košmelj, K. & Peklaj, C. (2012). Is judgement of biotechnological ethical aspects related to high school students’ knowledge?. International Journal of Science Education, 34(8), 1277-1296. doi:/10.1080/09500693.2011.572264
• Çamur, E. (2016). Biyoloji öğretmen adaylarının biyoteknoloji uygulamalarına yönelik tutumları ile bilimsel epistemolojik inançları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çepni, S., Ayvacı, H. Ş. ve Bacanak, A. (2009). Bilim teknoloji toplum ve sosyal değişim. (4. baskı). Trabzon: Pegem A Yayıncılık.
• Çırakoğlu, B. (2001). Genom ne söylüyor? Bilim ve Teknik Dergisi, Mart, 1-15.
• Çiçekçi, O. (2008). İlköğretim Okullarında Görevli Öğretmenlerin Transgenik Ürünler (GDO) Konusundaki Bilgilerinin ve Görüşlerinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Darçın, E.S. (2011). Turkish pre-service science teachers’ knowledge and attitude towards application areas of biotechnology. Scientific Research and Essays, 6(5): 1013-1019.
• Darçın, E. S. & Türkmen, L. (2006). A study of prospective Turkish science teachers’ knowledge at the popular biotechnological issues. Asia-Pacific Forum on Science Learning and Teaching, 7(2), 1-13.
• Dawson, V. (2007). An exploration of high school (12-17 year old) students’ understandings of, and attitudes towards biotechnology processes. Research Science Education, 37(1), 59-73.
• Dawson, V. & Schibeci, R. (2003). Western Australian high school students' attitudes towards biotechnology processes. Journal of Biological Education, 38(1), 7-12.
• De Matos, C. A. (2006). “Consumer attitudes toward genetically modified foods: an experimental approach”, Social Science Research Network. Erişim [http://www.anpad.org.br/admin/pdf/ema2004-055.pdf] tarihi: 07.05.2019
• Doğru, M. S. (2010). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin biyoteknoloji ile ilgili yaklaşımları ve bilgi seviyelerinin ölçülmesi. Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kastamonu.
• Erdoğan, A., Özsevgeç., L. C. ve Özsevgeç, T. (2014). Öğretmen adaylarının genetik okuryazarlık düzeyleri üzerine bir çalışma. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi(EFMED), 8(2), 19-37. doi : 10.12973/nefmed.2014.8.2.a2
• France, B. (2007). Location, location, location: Positioning biotechnology education fort he 21st century. Studies in Science Education, 43(1), 88-122.
• Gunter, B., Kinderlerer, J. & Beyleveld, D. (1998). Teenagers and biotechnology: a survey of understanding and opinion in Britain. Studies in Science Education, 32(1), 81-112.
• Gülhan, F. (2012). Sosyo-bilimsel konularda bilimsel tartışmanın 8. sınıf öğrencilerinin fen okuryazarlığı, bilimsel tartışmaya eğilim, karar verme becerileri ve bilim-toplum sorunlarına duyarlılıklarına etkisinin araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Gürkan, G. (2013). Fen bilgisi öğretmen adayları ve öğretmenlerinin biyoteknoloji ve genetik mühendisliği bilgi düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Jennings, B. (2004). Genetic literacy and citizenship: possibilities for deliberative democratic policymaking in science and medicine. The Good Society,13(1), 38-44.
• Kahveci, D. & Özçelik, B. (2008). Attitudes of Turkish consumers towards genetically modified foods. International Journal of Natural & Engineering Sciences, 2(2), 53-57.
• Karasar, N. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemi. (32. Baskı). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Karışan, D. (2017). Fen-Teknoloji-Toplum-Çevre (FTTÇ) Öğretimi, Editör: M. P. Demirci Güler, Fen Bilimleri Öğretimi, (ss: 73-90), Ankara: Pegem Akademi.
• Kılıç, Ç. (2015). Gündem belirleme kuramı çerçevesinde siyasal karar verme sürecine sosyal medya etkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kidman, G. (2009). Attitudes and interests towards biotechnology: The mismatch between students and teachers . Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education, 5(2), 135-143.
• G. Kirkpatrick, K.S. Orvis, and B. Pittendrigh. (2002). A teaching model for biotechnology and genomics education. J. Biol. Educ. 37(1): 31-35. Koçyiğit, A. (2015). Fen bilimleri öğretmenlerinin genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO) ve ürünleri konusunda bilgi düzeyleri, öz yeterlik inançları, tutum ve risk algılarının belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Kolsto, S. D. (2001). 'To trust or not to trust, ...'-pupils' ways of judging information encountered in a socio-scientific issue. İnternational Journal of Science Education, 23(9), 877-901.
• Kolsto, S. D. (2006). Patterns in students’ argumentation confronted with a risk‐focused socio‐scientific issue. International Journal of Science Education, 28(14), 1689-1716. doi: 10.1080/09500690600560878
• Lanie, A. D., Jayaratne, T. E., Sheldon, J. P., Kardia, S. L. R., Anderson, E. S., Feldbaum, M., Petty, E. M. (2004). Exploring the public understanding of basic genetic concepts. Journal of Genetic Counseling, 13(4), 305-320.
• Levinson, R. (2006). Towards a theoretical framework for teaching controversial socio-scientific ıssues. International Journal of Science Education, 28(10), 1201–1224. doi:10.1080/09500690600560753
• Massarani, L. & Moreira, I. (2005). Attitudes towards genetics: a case study among Brazilian high school students. Public Understanding of Science, 14(2), 201-212.
• Meerah, T. S. M., Harail, M. F. A. & Halim, L. (2012). Malaysian secondary school students’ knowledge and attitudes towards biotechnology. Journal of Baltic Science Education, 11(2),153-163.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2006). İlköğretim Okulları Fen ve Teknoloji Dersi (6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2013). İlköğretim Kurumları (İlkokullar ve Ortaokullar) Fen Bilimleri Dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). Fen Bilimleri Dersi (İlkokul ve Ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara.
• Nielsen, J. A. (2012a). Arguing from Nature: The role of ‘nature’ in students’ argumentations on a socio-scientific issue. International Journal of Science Education, 34(5), 723-744.
• Nielsen, J. A. (2012b). Science in discussions: An analysis of the use of science content in socioscientific discussions. Science Education, 96(3), 428–456.
• Öcal, E. (2012). İlköğretim fen bilgisi öğretmenlerinin biyoteknoloji (genetik mühendisliği) farkındalık düzeyleri. Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Özden, M., Akgün, A., Çinici, A., Gülmez, H. ve Demirtaş, F. (2013). 8. sınıf öğrencilerinin genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO) hakkındaki bilgi düzeyleri ve biyoteknolojiye yönelik tutumlarının incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 3(2), 94-115.
• Özel, M., Erdoğan, M., Uşak, M. ve Prokop, P. (2009). Lise öğrencilerinin biyoteknoloji uygulamalarına yönelik bilgileri ve tutumları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(1), 297-328.
• Özgen, Ö., Emiroğlu, H., Yıldız, M., Taş, A. ve Purutçuoğlu, E. (2007). Tüketiciler ve Modern Biyoteknoloji: Model Yaklaşımlar. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, Biyoteknoloji Enstitüsü Yayınları.
• Sadler, T.D. (2004). Informal reasoning regarding socio-scientific issues: A critical review of research. Journal of Research in Science Teaching, 41(5), 513– 536.
• Sadler, T.D. & Zeidler, L.D. (2004). The Morality of socioscientific issues: Construal and resolution of genetic engineering dilemmas. Science and Education, 88(1), 4-27.
• Semenderoğlu, F. ve Aydın, H. (2014). Öğrencilerin biyoteknoloji ve genetik mühendisliği konularını kavramsal anlamalarına yapılandırmacı yaklaşımın etkisi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(8), 751-773.
• Sinan, O. (2015). Öğrencilerin biyoteknoloji ile ilgili bilgi ve tutumların farklı değişkenlere göre incelenmesi. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi (YYU Journal of Education Faculty), 12(1), 183-201.
• Sohan, D. E., Waliczek, T. M. & Briers, G. E. (2002). Biotechnology among college students. Journal of Natural Resources and Life Sciences Education, 31, 5-11.Sönmez, A. ve Kılınç, A. (2012). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının GDO’lu besinler konusunun öğretimine yönelik öz yeterlilikleri: Bazı psikometrik faktörlerin muhtemel etkileri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 6(2), 49-76.
• Sönmez, E. ve Pektaş, M. (2017). Ortaokul öğrencilerine müfredat dışında uygulanan bazı biyoteknoloji etkinliklerinin bilimin doğası görüşleri ve biyoteknoloji bilgilerine etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(5), 2019-2036.
• Steele, F. & Aubusson, P. (2004). The challange in teaching biotechnology. Research in Science Education, 34(4), 365-387.
• Sturgis, P., Cooper, H., & Five-Schaw, C. (2005). Attitudes to biotechnology: Estimating the opinion of a better-informed public. New Genetics and Society, 24(1), 31–56. doi: 10.1080/14636770500037693
• Sürmeli, H. ve Şahin, F. (2010). Üniversite öğrencilerinin biyoteknoloji çalışmalarına yönelik tutumları. Eğitim ve Bilim, 35(155), 145-157.
• Tatar, N. ve Koray, Ö. C. (2005). İlköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin “genetik” ünitesi hakkındaki kavram yanılgılarının belirlenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 13(2), 415-426.
• Tavşancıl, E. (2014). Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi. (5.Baskı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Tegegne, F., Aziz, A. N., Bhavsar, H. & Wiemers, R. (2013). Awareness of and attitudes towards biotechnology by Tennessee State University students with different backgrounds and majors. Journal of Biotech Research, 5, 16-23.
• Turan, M. ve Koç, I. (2012). Fen bilgisi öğretmen adaylarının biyoteknoloji uygulamalarına yönelik tutumları. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 74-83. Uysal, E., Cebesoy, Ü. B. ve Karışan, D. (2018). Fen bilgisi öğretmen adaylarının genetik uygulamalarına yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(1), 1-14.
• Uzun, N., Sağlam, N. (2005). Genetik konularının öğreniminde deney uygulamalarının akademik başarıya etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(28), 196-200.
• Walker, K. & Zeidler, D. L. (2007). Promoting discourse about socioscientific issues through scaffolded inquiry. International Journal of Science Education, 29(11), 1387-1410.
• Yılmaz, B., Üner, A. K. ve Ercan, A. (2015). Üniversite öğrencilerinin biyoteknoloji ve genetiği değiştirilmiş gıdalar ile ilgili tutumları. Akademik Gastroenteroloji Dergisi, 14(2), 64-71.
• Yüce, Z. (2011). Fen bilgisi öğretmenliği öğrencilerinin biyoteknoloji konusundaki bilgileri ve biyoteknoloji uygulamalarına yönelik biyoetik yaklaşımları: tutum, görüş ve değer yargıları. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Zeidler, D. L. Sadler, T. D., Simmons M. L. & Howes, E. V. (2005). Beyond Sts: A research-based framework for socioscientific issues education. Science Education, 89(3), 357–377.
• Zeidler, D. L., Walker, K. A., Ackett, W. A. & Simmons, M. L. (2002). Tangled up in views: Beliefs in the nature of science and responses to socioscientific dilemmas. Science Education, 86(3), 343-367.