Looking at the Phenomenon of Translation from a Language Perspective: An Evaluation Focused on Philosophy of Language

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 313 - 327, 30.12.2024

Rahman Akalın

https://doi.org/10.55036/ufced.1593873

Öz

There are various theories and myths about the emergence of natural languages on earth. However, beyond these theories and myths, it would not be wrong to say that humanity has externalized language basically in two cases. The first situation is the use of language as a means of communication and sharing information. On the other hand, and as a secondary situation, language became a subject of thought as a concept, and later, with the emergence of sciences in the form of separate categories, it became a subject of reasoning as a fact. Later, together with the basic fields of social sciences, linguistics has of course made the phenomenon of language its object of research and has produced and continues to produce scientific knowledge in the context of individual languages, both as a theoretical phenomenon of language and as a field of lived and performed action. In this study, different approaches to the phenomenon of language are discussed around the main axis mentioned above, and what these approaches mean in terms of translation as a side phenomenon is questioned. In this context, the ideas obtained in a descriptive way will be interpreted in terms of the phenomenon of translation, and the phenomenon of translation will be tried to be understood in terms of the philosophy of language.

Anahtar Kelimeler

Language, translation, philosophy of language, linguistics, translation studies

Çeviri Olgusuna Dil Penceresinden Bakmak: Dil Felsefesi Odaklı Bir Okuma

Öz

Yeryüzündeki doğal dillerin ortaya çıkışına dair çeşitli teoriler ve söylenceler bulunmaktadır. Ancak bu teori ve söylencelerin ötesinde insanlığın dili temel olarak iki durumda dışsallaştırdığını söylemek yanlış olmayacaktır. Birinci durum, dilin iletişimin ve bilgi paylaşımının bir aracı olarak kullanılmasıdır. Öte yandan ve ikincil bir durum olarak dil, bir mevhum olarak düşünmenin, daha sonra bilimlerin ayrı ayrı kategoriler biçiminde ortaya çıkmasıyla birlikte bir olgu görünümünde akıl yürütmenin bir konusu olmuştur. Daha sonra sosyal bilimlerin temel alanları ile birlikte elbette dilbilim, dil olgusunu kendine araştırma nesnesi kılmış ve gerek kuramsal düzeyde dil olgusu gerekse yaşayan ve performe edilen bir edim sahası olarak ayrı ayrı diller bağlamında bilimsel bilgi üretmiştir, üretmektedir. Bu çalışmada yukarıda anılan ana eksen etrafında dil olgusuna yönelik farklı yaklaşımlar ele alınmakta, bu yaklaşımların bir yan olgu olarak çeviri açısından ne anlama geldiği sorgulanmaktadır. Bu kapsamda betimleyici bir yolla elde edilen fikirler, çeviri olgusu açısından yorumlanacak, çeviri olgusu dil felsefesi açısından anlamlandırılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

dil, çeviri, dil felsefesi, dilblim, çeviribilim

Kaynakça

• Akın, Ayla (2021). Çeviri Yorumbilimi: Çevirmenin Anlama Süreci. İstanbul: Hiperyayın.
• Akarsu, Bedia (1998). Wilhelm von Humboldt'da Dil-Kültür Bağlantısı.
• Akkaya, Mehmet (2019). Filozofça Bilgi Kuramı: Eleştirel Bilgi Felsefesi Tarihi ve Diyalektik Materyalist Epistemoloji. İstanbul: Belge Yayınları.
• Altınörs, Atakan (2020). Dil Felsefesi Tartışmaları. Platon’dan Chomsky’ye. İstanbul: Bilge Kültür-Sanat.
• Austin, John L. (1984). How to Do Things with Words, Oxford: Oxford University Press.
• Aysever, R. Levent (2003). Dil Felsefesinin Geleceğine Bir Bakış. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 20 (2), s. 127 – 140.
• Bühler, Karl (1934). Sprachtheorie. Die Darstellungsfunktion der Sprache. Stuttgart: Lucius & Lucius 1999.
• Chomsky, Noam (1969): Aspekte der Syntaxtheorie. Frankfurt am Main. Suhrkamp Taschenbuch Verlag.
• Chomsky, Noam (2018). Dilin Mimarisi. Çev: İsa Kerem Bayırlı. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Eagleton, Terry (2018). Edebiyat Kuramı. Giriş. 6. Basım. Çev.: Tuncay Birkan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Frege, Gottlob (1982). Über Sinn und Bedeutung. Zeitschrift für Philosophie und philosophische Kritik. Band 100, 1892, s. 25–50.
• Holmes, James (1988). Traslated! Papers on literary translation and translation studies, with an introduction by Raymond van den Broeck. Amsterdam: Rodopi.
• Humboldt, Wilhelm von (1979). Werke in fünf Bänden, Band III, Schriften zur Sprachphilosophie. Darmstadt, Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
• Jumpelt, Rudolf Walter (1961). Die Übersetzung naturwissenschaftlicher und technischer Literatur. Sprachliche Maβstäbe und Methoden zur Bestimmung ihrer Wesenszüge und Probleme. Berlin-Schöneberg: Langenscheidt.
• Kade, Otto (1968). Zufall und Gesetzmäβigkeit in der Übersetzung. Leipzig: VEB Enzyklopädie (Beiheft zur Zeitschrift Fremdsprachen I).
• Kohlmayer, Rainer (2020). Rhetorik und Theorie der Literaturübersetzung: Überlappungen und Differenzen. Die Schnake. Bd. 31/32. 2010 S. 1 – 24.
• Lycan, William (2022). Dil Felsefesi. Güncel Sorunlar, Çözümler ve Tartışmalar. Çev: R. Levent Aysever. İstanbul: Say Yayınları.
• Mounin, George (1967). Die Übersetzung. Geschichte, Theorie, Anwendung. München: Nymphenburg.
• Nida, Eugene A. (1964). Toward a science of translating. With special reference to principles and procedures involved in bible translating. Leiden: Brill.
• Quine, Willard V. O. (1960): Word and Object. Cambridge (Mass.) (MIT Pr.); dt.: Wort und Gegenstand. Stuttgart: Reclam.
• Reiss, Katharina (1976): Texttyp und Übersetzungsmethode. Der operative Text. Kronberg. Heidelberg.
• Rıfat, Mehmet (2008). XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları. 1. Tarihçe ve Eleştirel Düşünceler. Gözden Geçirilmiş 4. Baskı. İstanbul. Yapı Kredi Yayınları.
• Saussure, Ferdinand de (1916). Cours de linguistique générale. Paris.
• Searle, John R. (1969): Speech Acts. An Essay in the Philosophy of Language. Cambridge: Cambridge University Press.
• Stekeler-Weithofer, Pirmin (2014). Sprachphilosophie. Eine Einführung. München: Verlag C. H. Beck.
• Vardar, Berke (1978). Dilbilim Açısından Çeviri. Türk Dili Dergisi Çeviri Sorunları Özel Sayısı, 322, s. 60-71.
• Vinay Jean-Paul & Darbelnet Jean (1958). Stylistique Comparée du Francais et de l’Anglais: Méthode de Traduction, Paris: Didier.
• Wittgenstein, Ludwig (1953). Philosophical Investigations, translation by G.E.M. Anscombe. Oxford: Basil Blackwell.