Ritüellerden Politik Güce Kokunun Tarihsel Anlam ve İşlevleri

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 1 - 13, 31.05.2025

Meryem Gök , İlkay Şahin

https://doi.org/10.61729/uhad.1647394

Öz

Koku, bireysel bir zevk olmanın ötesinde, toplumsal yapıyı ve etkileşimleri şekillendiren önemli bir kültürel araçtır. Bu çalışma, kokunun sosyal ve kültürel baştan çıkarıcılığını, bireyler arası ilişkilerdeki sosyal psikolojik etkilerini ve işlevlerini tarihsel bir süreç bağlamında incelemektedir. Bu çerçevede olmak üzere, kültürel ve dinî ritüellerdeki işlevleri, duygusal ve bilişsel etkileri ele alınmış, Mısır kraliçesi Kleopatra’dan modern döneme kadar uzanan tarihsel süreç içinde sosyal ilişkilerdeki baştan çıkarıcılığı ve ikna süreçlerinde nasıl kullanıldığı genel olarak analiz edilmiştir. Kleopatra, politik zekâsı ve diplomatik yeteneklerine ilaveten koku ve diğer duyusal unsurları kullanarak ikna süreçlerini yönlendirmesiyle bilinen tarihî ve sosyo-politik kimliği nedeniyle bu çalışmada örnek olarak seçilmiştir. Makalede kokunun hafıza ve duygular üzerindeki etkisi Baudrillard’ın baştan çıkarma teorisi çerçevesinde değerlendirilmiş, parfüm endüstrisinin gelişimi ile birlikte kokunun bireysel ve toplumsal kimlik oluşturmadaki rolü ele alınmıştır. Ayrıca, Weber’in statü grupları ve karizmatik otorite kavramları üzerinden kokunun sosyolojik anlamı tartışılmıştır. Çalışma sonucunda ulaşılan bulgular, kokunun geçmişten günümüze toplumsal ve psikolojik etkileşimlerde başat bir rol oynadığını, bireysel estetik anlayışın ötesinde kültürel normlar ve güç ilişkileri bağlamında çok yönlüm etkileri yarattığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Koku , Baştan Çıkarma , Simülasyon , Statü Grupları , Ritüel

Etik Beyan

Etik kurul bulunmamaktadır.

Destekleyen Kurum

.

Proje Numarası

1

Teşekkür

Danışman hocama katkı ve desteği için teşekkür ederim.

The Historical Meaning and Functions of Scent From Rituals to Political Power

Öz

Smell is an important cultural tool that has shaped social structure and interactions, beyond being an individual taste. This study examines the social and cultural seductiveness of scent, its social psychological effects and functions in interpersonal relationships in the context of a historical process. Within this framework, its functions in cultural and religious rituals, its emotional and cognitive effects have been discussed, and its seductiveness in social relations and how it is used in persuasion processes in the historical process from the Egyptian queen Cleopatra to the modern period have been analysed in general. Cleopatra was chosen as an example in this study due to her historical and socio-political identity, which is known for directing persuasion processes by using odour and other sensory elements in addition to her political intelligence and diplomatic skills. The research evaluates the effect of scent on memory and emotion within the framework of Baudrillard’s theory of seduction. It also investigates the role of scent in the formation of both individual and collective identities through the development of the perfume industry. Additionally, the sociological meaning of scent is discussed through Weber’s concepts of status groups and charismatic authority. The findings of the study show that odour has played a dominant role in social and psychological interactions from the past to the present, creating multifaceted effects in the context of cultural norms and power relations beyond individual aesthetic understanding.

Anahtar Kelimeler

Smell , Seduction , Ritual , Simulation , Status groups

Etik Beyan

There is no ethics committee involved.

Destekleyen Kurum

.

Proje Numarası

1

Teşekkür

I would like to express my gratitude to my advisor for their valuable support and contribution.

Kaynakça

• ASLANBEY, Salih (2021). “Antik Mısır’da Parfüm”, AHBV Edebiyat Fakültesi Dergisi, S. 4, s. 51-61.
• BAKIR, Abdulhalik (2005). “Orta Çağ İslam Dünyasında Parfümcülük”, Kutsal Dumandan Sihirli Damlaya: Parfüm. (ed. Şennur Şentürk). (çev. Mary Işın). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s. 42-44.
• BAUDRILLARD, Jean (2003). Simülakrlar ve Simülasyon. (çev. Oğuz Adanır). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• BAUDRILLARD, Jean (2021). Baştan Çıkarma, Üretim. Baştan Çıkarma Üzerine. (çev. Ayşegül Sönmezay). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• BOURDIEU, Pierre (2015). Ayrım, Beğeni Yargısının Toplumsal Eleştirisi. (çev. Derya Fırat ve Günce Berkkut). Ankara: Nika.
• CLASSEN, Constance, David Howes ve Anthony Synnot (1994). Aroma: The Cultural History of Smell. New York: Routledge.
• ÇERİKAN, Fidan Uğur (2020). “İlkelden Moderne Kokunun Tüketimi ve Türk Kültüründeki Yansıması”, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, S. 1(48), s. 394-408.
• ÇOBANOĞLU, Sacide (2024). “Seçkin Kültürün Dibe Batması Kuramı ile İnci Taneleri Dizisi Örnekleminde Zirve ve Dip Paradigması”, Folklor Akademi Dergisi, C. 7, S. 3, s. 1079-1091.
• EYCE, Berrin (1999). "Sosyal Tabakalaşma Tipolojisinde Weberiyan Model", Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, S. 13, s. 271-287.
• FAGAN, G. Garret (1999). Bathing in Public in the Roman World. University of Michigan Press.
• GOFFMAN, Erving (2020). Reklamlarda Toplumsal Cinsiyet. (çev. Devrim Kılıçer ve Fahri Öz). Ankara: Heretik.
• HINES, Sally (2019). Toplumsal Cinsiyet Akışkan mıdır?. (çev. Özge Çağlar Aksoy). İstanbul: Hep Kitap.
• HOWES, David (1991). “Introduction ‘to Summon all the Senses’”, The Varieties of Sensory Experience: A Source Book in the Anthropology of the Senses. (ed. David Howes). Canada: University of Toronto Press.
• KARAKURT, Meryem (2019). “Antik Çağ’da parfüm”. Yüksek Lisans Tezi. Aydın: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi.
• OZAN, Vedat (2021). Kokular Kitabı. İstanbul: Everest.
• OZAN, Vedat (2021). Kokular Kitabı-2 Parfümler. İstanbul: Everest.
• RITZER, George (2008). Modern Sosyoloji Kuramları. (çev. Himmet Hülür). Yedinci Edisyon. Ankara: de ki Sosyoloji.
• RITZER, George ve Jeffrey Stepnisky (2019). Çağdaş Sosyoloji Kuramları. (çev. Irmak Ertuna Howison). Beşinci Ed. Ankara: de ki Sosyoloji.
• SÜSKIND, Patrick (2022). Koku: Bir Katilin Hikâyesi. (çev. Tevfik Turan). İstanbul: Can Yayınları.
• ROLLER, W. Duane (2010). Cleopatra. New York: Oxford University Press.
• WALLACE, Ruth A. ve Alison Wolf (2012). Çağdaş Sosyoloji Kuramları Klasik Geleneğin Genişletilmesi. (çev. Leyla Elburuz ve M. Rami Ayas). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• WEBER, Max (1996). Sosyoloji Yazıları. (çev. Taha Parla). İstanbul: İletişim.
• YENTÜRK, Nejat (2005). “Osmanlı Parfümleri”, Kutsal Dumandan Sihirli Damlaya: Parfüm. (ed. Şennur Şentürk). (çev. Mary Işın). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s. 65-66.
• YÜKSEL, Ahmet Haluk, Bilge Sandıkcıoğlu, Atılım Onay ve Rasime Ayhan Yılmaz (2018). İkna Edici İletişim. (ed. Mine Oyman). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• SANDIKCIOĞLU, Bilge (2018). “İkna Edici İletişimde Kaynak”, İkna Edici İletişim. (ed. Mine Oyman). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, s. 80.
• Elektronik Kaynaklar:
• URL-1: https://www.inpharmadergi.com/post/parfümün-tarihte-yolculuğu (E.T.: 21.01.2025). inPharma Dergi. “Parfümün Tarihte Yolculuğu”. Yeni Nesil Eczacılık Dergisi. 6 Nisan 2023.
• URL-2: https://www.worldhistory.org/trans/tr/2-1345/orta-cagda-kadinlar/(E.T.: 25.01.2025). "Orta Çağda Kadınlar." World History Encyclopedia.
• URL-3: https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/parfumu-cinsiyete-gore-ayirmak-heteroseksuel-erkege-mazeret- 5459601. (E.T.: 30.01.2025). Burr, Hürriyet. "Parfümü Cinsiyete Göre Ayırmak, Heteroseksüel Erkeğe Mazeret." Hürriyet.
• URL-4: https://www.acibadem.com.tr/hayat/aromaterapinin-ruh-sagligi-uzerindeki-etkileri. (E.T.: 09.02.2025). Acıbadem Sağlık Grubu. "Aromaterapinin Ruh Sağlığı Üzerindeki Etkileri".