Bağlama within the Frame of Standardization

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 142 - 160

Özay Önal

https://doi.org/10.61729/uhad.1703407

Öz

The aim of this study is to discuss what the idea of standardization will bring to bağlama, and what kind of losses it may cause in the qualities that make it unique. In the written sources searched, it was observed that standardization was seen as an important need for the bağlama. For this reason, it would be useful to discuss how and from what aspects the bağlama can be standardized under subtopics. “Standardization of size” is the most prominent among these topics. Each of the main sizes, such as cura, tanbura and divan, exhibits a variety of sub-sizes within themselves. It can be thought that this size diversity, in a way, distances the bağlama from standardization; however, it is also a fact that it expands the possibilities of transposition in bağlama performance. The subject of “resonator body construction methods and form” is the one to which standardization will contribute the most. Resonator bodies made with the hand carving method leads to the production of bodies whose internal dimensions are random and sometimes disproportionate. They have aesthetic defects and result in a serious waste of wood. On the other hand, the ribbed body method yields methodical and aesthetic bodies and prevents loss of tree. Therefore, body construction should be standardized to ribbed body. Another topic is the quality of the wood material to be used in the bağlama. The wood must be of certain standards in terms of structure and sound. However, standardization should not limit wooden material diversity as it is an important element in creating timbre and volume. The way for the bağlama to be perceived as a well-developed instrument that is the product of knowledge and expertise is to preserve its character and benefit from appropriate standardization processes.

Anahtar Kelimeler

Standardization , Musical instrument making , Bağlama , Tanbura , Wood

Standardizasyon Çerçevesinde Bağlama

Öz

Bu çalışmanın amacı, standardizasyon fikrinin bağlamaya neler kazandıracağını; buna karşın onu özgün kılan niteliklerde ne gibi kayıplara yol açabileceğini tartışmaktır. Taranan kaynaklarda ağırlıklı olarak standardizasyonun bağlama için önemli bir ihtiyaç olarak görüldüğü izlenimi edinilmiştir. Bağlamanın hangi açılardan ve nasıl standardize edilebileceğinin alt başlıklar halinde tartışılması bu nedenle faydalı olacaktır. “Boy standardizasyonu” bu başlıklar arasında ilk akla gelenlerdendir. Cura, tanbura, divan gibi ana boylarının her biri kendi içlerinde de ilave bir boy çeşitliliği ihtiva eder. Bu boy çeşitliliğinin bağlamayı bir bakıma standardizasyondan uzaklaştırdığı düşünülebilir; ancak bunun bağlama icrasında transpozisyon olanaklarını genişlettiği de bir gerçektir. “Tekne yapım yöntemleri ve form” konusu standardizasyonun en fazla katkıyı sunacağı başlıktır. Oyma yöntemi ile yapılan tekneler iç ölçüleri her zaman orantılı olmayan, rastlantısal, estetik açıdan kusurlu tekneler üretilmesine ve ciddi bir ağaç israfına yol açmaktadır. Buna karşın dilimli tekne yöntemi bilinçli, estetik ve ağaç tasarrufu sağlayan bir yöntemdir. Bağlamada kullanılacak ahşap malzemenin kalitesinin belli standartlarda olması yapı ve ses açısından gereklidir. Ancak, standardizasyon malzeme çeşitliliğini kısıtlamamalıdır. Zira, malzeme çalgıda tını yaratmada önemli bir unsurdur. Bağlamanın belli bir bilgi birikimi ve uzmanlığın ürünü olan gelişmiş bir çalgı olarak algılanmasının yolu karakterini muhafaza ederek uygun standardizasyon süreçlerinden yararlanmasından geçmektedir.

Anahtar Kelimeler

Standardizasyon , Çalgıyapım , Bağlama , Tanbura , Ahşap

Kaynakça

• AÇIN, Cafer (2000). Bağlama Yapım Sanatı ve Sanatçıları. İstanbul: Emek Yayınevi.
• AÇIN, Sefer Yücel (1998). “Türk halk müziği sazlarından bağlama ve kemane’nin son yapım teknikleri”. Sanatta Yeterlik Çalışması, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
• AKSOY, Bülent (2003). Avrupalı Gezginlerin Gözüyle Osmanlılarda Musıki. İkinci baskı. İstanbul: Pan.
• ALP, Mahir (2018). “Bağlama enstrümanında ağaç tekne büyüklüğünün akustiğe etkisi”. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• ÇINAR, Recai (1984). “Standardizasyonun Sosyo-Ekonomik Önemi”. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. C. 2, S. 3, s. 135-142.
• DOĞANYİĞİT, Satı vd. (2018). “Bağlama Yapımcılarının Bağlama Üretimine Yönelik Görüşleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 11, S. 61, s. 467-478.
• EKİM, Gökhan (2002). “Bağlamanın tarihsel gelişimi”. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.
• ERDİŞ, Emre (2006). “Bağlamanın akustik açıdan incelenmesi ve geliştirilmesine ilişkin yeni yaklaşımlar”. Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• GAZİMİHAL, Mahmut Ragıp (2001). Ülkelerde Kopuz ve Tezeneli Sazlarımız. 2. Baskı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• GÖKTAŞ, Uğur (2016). “Toplu bağlama icralarının estetik uyum ve icra birlikteliği açısından değerlendirilmesi”. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• GÜLA, Coşkun (2006). Bağlama Çalanlara Türkü Söyleyenlere Tüm Bilgiler Veriliyor. Ankara: TŞOF Plaka Matbaacılık.
• IŞIK, Seher Tetik (2015). “Türkiye’de Organoloji Çalışmaları”, Mukaddime, C. 6, S. 1, s. 197-220.
• MAZLUM, Bilal (2024). “Türk müziğinde yeni tını arayışları: bağlamanın teknik ve tınısal özelliklerini taşıyan çalgılar”. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• ÖNAL, Özay (2002). Bağlamada Standardizasyon, Halkbilimi. S. 17, s. 18-23.
• PARLAK, Erol (2000). Türkiye’de El ile (Şelpe) Bağlama Çalma Geleneği ve Çalış Teknikleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• ŞİMŞEK, Erdem (2022). “Otansite inşası çerçevesinde Türkiye’de bağlama icrasının değişim süreci: gelenek, icat, ihtilaf, ihya”. Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
• TS EN 13263. (2007). Türk Standartları Türk çalgıları-Telli çalgılar-Bağlama.
• ÜNGÖR, Etem Ruhi (2000). “Geçmişten Günümüze Türk Lütiyeleri”, Musiki Mecmuası. S. 469, s. 9-22.
• YÖNETKEN, Halil Bedi (2016). Folklor Dersleri Türkiye’de Musiki Folkloru. (ed. Yavuz Daloğlu). İstanbul: Opus Kitap.
• ZEREN, Ayhan (2003). “Türk Çalgılarının Tel Sorunu”, Müzik Sorunlarımız Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Pan Yayıncılık, s. 113-124.
• Elektronik Kaynaklar:
• URL1: Madinter. “Soundboards&Tops”, https://www.madinter.com/en/wood/soundboards-tops.html. (E.T.: 12.04.2025).