Erzurum’da Kayakçılık ve Kayak Kültürü

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 278 - 295

Ahmet Faruk Karadaş

https://doi.org/10.61729/uhad.1768183

Öz

İnsanlık tarihi boyunca geliştirilen araçlar, yalnızca işlevsel değil, aynı zamanda kültürel anlamlar da taşımıştır. Bu bağlamda kayak, başlangıçta kar üzerinde hareket etmeyi kolaylaştıran bir ulaşım aracı iken zamanla avcılık, taşımacılık ve savunma gibi farklı işlevler üstlenmiştir. Orta Asya Türk toplulukları, özellikle Altay bölgesindekiler, zorlayıcı iklim koşulları nedeniyle kayağı gündelik yaşamlarının parçası haline getirmiş; Şor Türklerinin sözlü kültür ürünlerinde kayağın yer alması, onun kültürel bellekteki köklü konumunu göstermiştir. Türkiye’de ise kayakçılığın ilk kullanım alanı askerî amaçlar olmuş, karla kaplı arazilerde askerlerin etkin hareket etmesini sağlamıştır. Erzurum, iklim ve coğrafi yapısı nedeniyle kayakçılığın geliştiği merkezlerden biri olarak öne çıkmıştır. Burada hem halk hem de çocuklar arasında ilgi gören kayak, zamanla kurumsallaşmış; ilk kayakevi ve Türkiye’nin tek kayakla atlama rampası Erzurum’da inşa edilmiştir. Yerel halkın el yapımı kayakları, bölgenin kültürel özgünlüğünü yansıtmaktadır. Sonuç olarak Erzurum, yalnızca bir spor merkezi değil, aynı zamanda kayak kültürünün yerelleşmesi ve kurumsallaşması açısından da özel bir konuma sahiptir. Bu çalışmada Erzurum’daki kayakçılığın tarihsel gelişimi incelenmiş; kullanılan araç-gereçlerin evrimi, kayak yapılan alanlar ve kayakçılığın halk arasında nasıl benimsendiği üzerine kültürel bir değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

erzurum , kayak , spor , kültür , folklor

Skiing and Ski Culture in Erzurum

Öz

Throughout human history, the tools developed have carried not only functional but also cultural meanings. In this context, skiing, which initially emerged as a means of facilitating movement over snow, gradually assumed additional roles such as hunting, transportation, and defense. Central Asian Turkic communities, particularly those in the Altai region, incorporated skiing into their daily lives due to harsh climatic conditions; the presence of skiing in the oral cultural products of the Shor Turks demonstrates its deep-rooted position within collective memory. In Turkey, the earliest use of skiing was for military purposes, enabling soldiers to move more effectively across snow-covered terrain. Erzurum, owing to its climate and geographical features, became one of the principal centers of skiing. Over time, skiing gained popularity among both the general public and children, and eventually became institutionalized. The establishment of the first ski lodge and Turkey’s only ski jumping hill in Erzurum marked significant milestones in this process. The handmade skis crafted by the local population further reflected the region’s cultural distinctiveness. Consequently, Erzurum has come to represent not only a sporting hub but also a unique locus for the localization and institutionalization of ski culture. This study examines the historical development of skiing in Erzurum, focusing on the evolution of equipment, the areas used for skiing, and the cultural adoption of the practice among the local population.

Anahtar Kelimeler

erzurum , skiing , sports , culture , folklore

Kaynakça

• AĞGER, Volkan (2011). “Universiade 2011 kış oyunlarının Erzurum kış turizmi potansiyeline etkileri”. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• ALLEN, E. John B. (2007). The Culture and Sport of Skiing: From Antiquity to World War II. United States of America: University of Massachusetts Press.
• BABATÜRK, Semih (2020). “Şor Türklerinin Bilmeceleri”, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 3, s. 1358-1374.
• BUROV, Grigory (1985). “Some Mesolithic Wooden Artifacts from the Site of Vis I in the European North East of the U.S.S.R. C. Bonsall”, The Mesolithic in Europe Papers Presented at the Third İnternational Symposium Edinburgh 1985. Edinburgh, John Donald Publishers, p. 391-401.
• ÇOBANOĞLU, Özkul (2015). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• ÇORUHLU, Yaşar (2011). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• EBERHARD, Wolfram (1942). Çin'in Şimal Komşuları. (çev. Nimet Uluğtuğ). Ankara: İdeal Matbaası.
• Erzurum Gazetesi (1939). Şehrimizde Kış Sporları Başladı. Erzurum.
• Erzurum Halkevi (1944). “Erzurum Halkevinin Çalışmaları”, Yayla Erzurum Halkevi Kültür Dergisi, S. 1, s. 47-54.
• FİLİZ, Aygün (yön.) (2011). Palandöken'de İki Parça Tahta. Belgesel Filmi. TRT Belgesel.
• KARABEKİR, Kâzım (1995). Çocuk Davamız 1. İstanbul: Emre Yayınları.
• KÜÇÜKUĞURLU, Murat ve Bayram Ali Sivaz (2011). Erzurum Kış Sporları Tarihi (1915-2011). Trabzon: Serander Yayınevi.
• OCAK, Zeynep İnan ve Gülsün Tanyeli (2015). “Erzurum Tabyaları ve Koruma Sorunları”, 5. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu. Erzurum: TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, s. 59-74.
• ORTEKİN, Hasan (1938). “Türkler ve Kayak”, Ülkü, S. 60, s. 513-516.
• ÖNEMLİ, Sami (1958). Anadolu'da Spor: Küçük Olimpiyat. Milliyet Gazetesi.
• PODKALİCKA, Aneta ve Philipp Strobl (2019). “Skiing Transnational: Cultures, Practices, and Ideas on the Move”, Leisure Cultures and the Making of Modern Ski Resorts (ed. Podkalicka, Aneta ve Philipp Strobl). Cham: Palgrave Macmillan, s. 1-24.
• TANYERİ, Yavuz (2000). Kayak Alp Disiplini. Erzurum: Bakanlar Media.
• URARTU, Ümit (1986). Kayak (Teknik, Taktik, Kondisyon). İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
• VİLKUNA, Janne vd. (2017). “Taavitsainen, Jussi-Pekka ve Timo Kuokkanen. Ancient Skis from Museum of the Lake District of South Ostrobothnia, Finland, or Museum "Finds": A possibility to Improve Our Knowledge of Ski Development”, The Many Faces of Snow Sports: Ski Congress. Jyväskylä: Suomen Urheiluhistoriallinen Seura. s. 129-142.
• YÜZSEVER, Cengiz ve Filiz Kaynak (yön.) (2011). Rampa “Karda Uçmak”. Belgesel Filmi. Tara Film.
• ZHANG, Xuchang ve Wenqiang Wu (2024). “The Influence of Folk Sports Tourism on the Construction of City Brand Image”, Applied Mathematics and Nonlinear Sciences, S. 9, s.1-15.
• Elektronik Kaynaklar:
• URL-1: https://www.altayli.net/ Şor Türkleri ve Sözlü Edebiyatı (E.T.: 17.04.2025).
• URL-2: https://www.skisprungschanzen.com/ (E.T.: 02.06.2025).
• URL-3:http://www.palandokengazetesi.com/ (E.T.: 29.08.2025).